Emocja: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Usunięte powtórzenie
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
poprawa przek., WP:SK, -linki do wikisłownika, -wielokrotne linkowanie, dr. styl., drobne techniczne
Linia 1:
{{Przekierowanie|Emocje|[[Emocje (album)|album muzyczny „Emocje”]]}}
'''Emocja'''{{#tag:ref|Zamiennie z pojęciem emocje bywa używane pojęcie [[uczucia]], które nie jest równoznaczne.|group="uwaga"}} (od [[łacina|łac.]] ''e&nbsp;movere'', 'w ruchu') –&nbsp;stan znacznego poruszenia [[umysł]]u. Słowo to miało w historii wiele znaczeń przed-psychologicznych, i odnosiło się nie do stanu indywidualnego umysłu, ale najpierw do przemieszczania się (ludów, populacji), potem do prawie fizycznej agitacji (np. w przypadku burzy, ''an Emotion in the air'', 1708)<ref>P. T. Young, ''Understanding your feelings and emotions'', Prentice-Hall, 1975, s. 12.</ref>.&nbsp;We współczesnym znaczeniu tego słowa, emocja implikuje aspekt działaniowy, reakcyjny, i nie jest równoznaczna z pasywnym uczuciem ([[język angielski|ang.]], [[język francuski|fr.]] ''passion'', [[język grecki|gr.]] πάσχω, zob. [[namiętność]]). Takie rozumienie emocji związane jest z pracami [[William James|Williama Jamesa]] (1890), Roberta Solomona i [[António Damásio|Antonio Damasio]] (1995).
{{Spis treści}}
'''Emocja'''{{#tag:ref|Zamiennie z pojęciem emocje bywa używane pojęcie [[uczucia]], które nie jest równoznaczne.|group="uwaga"}} (od [[łacina|łac.]] ''e&nbsp;movere'', w ruchu) –&nbsp;stan znacznego poruszenia [[umysł]]u. Słowo to miało w historii wiele znaczeń przed-psychologicznych, i odnosiło się nie do stanu indywidualnego umysłu, ale najpierw do przemieszczania się (ludów, populacji), potem do prawie fizycznej agitacji (np. w przypadku burzy, ''an Emotion in the air'', 1708)<ref>P. T. Young, ''Understanding your feelings and emotions'', Prentice-Hall, 1975, s. 12.</ref>.&nbsp;We współczesnym znaczeniu tego słowa, emocja implikuje aspekt działaniowy, reakcyjny, i nie jest równoznaczna z pasywnym uczuciem ([[język angielski|ang.]], [[język francuski|fr.]] ''passion'', [[język grecki|gr.]] πάσχω, zob. [[namiętność]]). Takie rozumienie emocji związane jest z pracami [[William James|Williama Jamesa]] (1890), Roberta Solomona i [[António Damásio|Antonio Damasio]] (1995).
 
Procesy emocjonalne to [[Proces psychiczny|procesy psychiczne]], które poznaniu i czynnościom [[Podmiotowość|podmiotu]] nadają jakość oraz określają znaczenie, jakie mają dla niego będące źródłem emocji przedmioty, [[zjawisko|zjawiska]], inni ludzie, a także własna [[osoba]], czyli [[wartościowanie|wartościują]] [[Bodziec (behawioryzm)|stymulację]]<ref>Pierre Philippot, Robert Stephen Feldman, ''The regulation of emotion'', Routledge, 2004, s. 75.</ref>.
Linia 8 ⟶ 7:
[[Plik:Crying boy.jpg|thumb|Ekspresja smutku u dziecka]]
Ze względu na wielość pojęć, które odnoszą się do stanów afektywnych, trudno o takie definicje, które nie nakładałyby się na siebie. Większość badaczy zgadza się co do rozróżnienia odmiennych zjawisk:
* ''uczucia'' – stany [[psychika|psychiczne]] wyrażające ustosunkowanie się człowieka do określonych zdarzeń, ludzi i innych elementów otaczającego [[Ziemia|świata]], polegające na odzwierciedleniu stosunku człowieka do [[rzeczywistość|rzeczywistości]]. Czuje się coś do kogoś lub czegoś np. [[miłość]]. Uczucia stanowią interpretację emocji, dokonywaną na podstawie zakodowanych w [[pamięć człowieka|pamięci człowieka]] wzorów kulturowych i doświadczeń oraz podyktowanej nimi oceny sytuacji. Ta sama emocja – rozumiana jako świadomy [[proces psychiczny]], będący reakcją organizmu na bodźce – może zostać zinterpretowana jako różne uczucia w zależności od sytuacji. Przykładowo zespół reakcji organizmu związany m.in. ze wzrostem poziomu [[adrenalina|adrenaliny]], przyspieszonym [[tętno|tętnem]] i odpowiednim pobudzeniem [[układ nerwowy|układu nerwowego]] może być interpretowany (uświadamiany) jako [[strach]], [[lęk]], obawa lub [[panika]] w zależności od nasilenia emocji oraz rozpoznania wywołujących ją bodźców. Ponieważ rozpoznanie (uświadomienie sobie, zinterpretowanie) emocji jako określonego uczucia polega na nadaniu jej określonego [[znaczenie|znaczenia]] (związaniu jej z określonym [[pojęcie]]m), uruchomiona zostaje wiedza o właściwych temu uczuciu [[konotacja]]ch kulturowych. Może być to motorem określonych działań człowieka. Uczucia wyższe obejmują m.in. uczucia [[moralność|moralne]] ([[etyka|etyczne]]), uczucia [[estetyka|estetyczne]] i uczucia intelektualne. Niekiedy używa się pojęcia uczucia do określenia zarówno emocji, nastroju jak i sentymentu.
* ''[[afekt]]y'' – uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych [[bodziec (behawioryzm)|bodźców]] zewnętrznych, zwłaszcza działające nagle, ([[Gniew (emocja)|gniew]], złość, [[rozpacz]], radość i [[strach]]). Posiadające wyraźny komponent fizjologiczny i ograniczające racjonalność działania. Pojęcie używane niekiedy jako synonim emocji.
* ''emocje'' ([[łacina|łac.]] ''emovere'') – [[świadomość|świadome]] lub [[podświadomość|nieświadome]] silne, względnie nietrwałe, gwałtowne uczucia (stany afektywne) o silnym zabarwieniu i wyraźnym wartościowaniu (o charakterze pobudzenia pozytywnego lub negatywnego), poprzedzone jakimś wydarzeniem i ukierunkowane. Np. gniew, wzruszenie, trema. Charakterystyczne dla ''emocji pozytywnych'' jest wzbudzanie tendencji do podtrzymywania danej aktywności lub określonego kontaktu (z sytuacjami, przedmiotami), który te emocje wywoływał. W pewnych okolicznościach gotowość do wykonywania czynności może spadać- dzieje się tak, gdy czynność ta wymagała trudu, pokonania niebezpieczeństw lub wiązała się z groźbą niepowodzenia. Wówczas człowiek nie chce ponownie wykonać tej czynności, choć zakończyła się ona sukcesem. Podobnie dzieje się, gdy pozytywna emocja jest efektem czynności przynoszących nasycenie. Spadek gotowości do powtórzenia tych czynności jest jednak krótkotrwały, gdyż gdy minie nasycenie, tendencja do ich powtórzenia powróci. ''Emocje negatywne'' mają za zadanie sprowokować jednostkę do przerwania aktywności, która stała się ich przyczyną, bądź przerwania kontaktu ze źródłem tych emocji. Mogą one zwiększać motywację do kontynuowania wysiłków- wiąże się to z faktem, że przeszkody lub niepowodzenia stwarzają zagrożenie dla samooceny. Jeżeli powtarzanie prób nie usuwa przeszkody, lub człowiek uzna, że nie może tej przeszkody pokonać, wówczas spada pobudzenie i pojawia się niechęć do danej czynności. Emocje ujemne mogą trwać przez pewien czas, nawet gdy ich przyczyna straci swoją moc oddziaływania. Wyrazistym przykładem tego zjawiska są wszelkie urazy psychiczne powstałe w wyniku traumatycznych wydarzeń w życiu człowieka. W niektórych przypadkach zagrożenie może być źródłem emocji pozytywnych, jeżeli człowiek stwierdzi, że jest w stanie nad nimi zapanować (np. egzamin ustny dla studenta wiąże się z pewnym zagrożeniem - obawia się on [[wikt:kompromitacja|kompromitacji]], [[krytyka|krytyki]] itd., ale jest to „pozytywny stres” i jeżeli student nad nim zapanuje to ewentualny sukces przyniesie mu wiele [[wikt:satysfakcja|satysfakcji]]). Zdarza się, że dana czynność wywołuje równocześnie ''emocje pozytywne i negatywne''. W takiej sytuacji zachowanie staje się niejednoznaczne- jest ona wykonywana powoli, niekonsekwentnie, może temu jednak towarzyszyć wzrost pobudzenia emocjonalnego, tak więc nie jest jasne o co danej osobie chodzi. Częste sytuacje tego typu mogą prowadzić do zaburzeń funkcji narządów wewnętrznych (np. napadów [[histeria|histerii]]). Na emocje składają się trzy odrębne składniki: [[mimika|wyraz mimiczny]], pobudzenie fizjologiczne i subiektywne doznanie (zobacz: [[dwuczynnikowa teoria emocji]]).
* ''[[nastrój|nastroje]]'' – uczucia o spokojnym przebiegu, mniejszym nasileniu i dłuższym czasie trwania niż emocje (np. [[zadowolenie]] lub niezadowolenie, [[wikt:wesołość|wesołość]] lub [[smutek]], [[Niepokój (psychologia)|niepokój]], [[tęsknota]], [[nostalgia]], [[wikt:irytacja|irytacja]], [[samotność]], dobrostan wewnętrzny).
* ''[[namiętność|namiętności]]'' – to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi celami dążeń człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla [[Dojrzewanie|wieku młodego]], z czasem słabną, ale niektóre (np. [[chciwość]]) mogą narastać.
* ''sentymenty'' (postawy emocjonalne) – odnosi się do trwałych [[sympatia|sympatii]] bądź [[wikt:antypatia|antypatii]] np. "nie„nie lubię antypatii"antypatii”, "nie„nie lubię brukselki"brukselki”.
 
Tradycyjna [[introspekcjonizm|psychologia introspekcyjna]] wyróżniała trzy istotne cechy procesów emocjonalnych:
* ''znak'' emocji (wartościowość, walencja) – ich pozytywny ([[przyjemność]]) lub negatywny ([[wikt:przykrość|przykrość]]) charakter;
* ''natężenie'' emocji, które wiąże się z wielkością wpływu tego procesu na [[zachowanie]], tok [[Myślenie|myślenia]] itp.;
* ''treść'' emocji, które określa znaczenie [[Bodziec (psychologia)|bodźca]] i usposabia do konkretnego zachowania (np. [[lęk]] do ucieczki, a [[gniew (emocja)|gniew]] do zachowań [[agresja (psychologia)|agresywnych]]).
Linia 37 ⟶ 36:
 
== Zaburzenia procesów emocjonalnych ==
Zaburzenia procesów emocjonalnych dzielimydzieli się na:<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Rybakowski | imię = Janusz | nazwisko2 = Pużyński | imię2 = Stanisław| nazwisko3 = Wciórka | imię3 = Jacek | tytuł = Psychiatria. Podstawy psychiatrii | tom= 1 | wydawca = Elsevier Urban & Partner | miejsce = Wrocław | rok = 2010 | isbn = 978-83-7609-102-0}}</ref>
* zaburzenia typu: obniżenie i podwyższenie nastroju, lęk, złość (dysforia);
* zaburzenia dynamiki: zobojętnienie, spłycenie, zubożenie, zaleganie, lepkość, chwiejność, nietrzymanie;
Linia 43 ⟶ 42:
 
== Badania naukowe emocji ==
Charakterystyczne przejawy emocji badał [[Charles Darwin|Karol Darwin]], a swe wnioski przedstawił w książce ''The Expression of the Emotions in Man and Animals'' (wyd. 1872 i 1889), [[język polski|pol.]] ''O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt''<ref>Wydania polskie 1959 i 1988</ref> (zob. też [[Paul Ekman]]). Teoretyczną podstawą emocji zajmował się [[Immanuel Kant]] i [[David Hume]]. [[Teoria Jamesa-Langego]] jest jedną z pierwszych, próbujących wyjaśnić powstawanie emocji, które opisuje w sekwencji zauważenie bodźca – zmiany somatyczne – interpretacja zmian somatycznych jako emocji. Podobnie traktuje zagadnienie [[dwuczynnikowa teoria emocji]] (teoria [[Stygmatyzacja|etykietowania]] poznawczego) – najpierw człowiek musi uświadomić sobie, że jest pobudzony, następnie musi zinterpretować swoje pobudzenie. Badaniami emocji zajmowali się również: Joseph E. LeDoux, Arlie R. Hochschild, S. Shott, P. MacLean (teoria układu limbicznego jako odpowiedzialnego za emocje). Funkcjonujące teorie emocji to: "[[Teoriateoria Cannona-Barda]]", "[[Teoriateoria emocji Plutchika]]", "Poznawcza„poznawcza teoria pobudzenia"pobudzenia” R. Lazarusa i S. Schachtera.
 
== Emocje w sztuce ==
W malarstwie emocje można ukazywać za pomocą rozmaitych "operacji"„operacji”. Malarz może "działać"„działać” kształtem malowanych postaci, barwą, w tym walorem, akcentem kolorystycznym itp.
 
{| class="wikitable"
Linia 56 ⟶ 55:
|-
! barwy
| "cukierkowe"„cukierkowe”, błyszczące, zwykle ciepłe lub zimne
| zimne, matowe, lub odcienie czerni i bieli, czasem barwy złamane
| łagodne odcienie czerwieni lub różu, również w towarzystwie z czernią
Linia 71 ⟶ 70:
{{wikisłownik|emocja}}
{{Wikicytaty|o emocjach|Emocje}}
* [[Napęd psychoruchowy|napęd (psychiatria)]]
* [[afekt]]
* [[napęd (psychiatria)]]
* [[nastrój]]
* [[procesy poznawcze]]
* [[świadomość]]
* [[teoria emocji Plutchika]]
 
{{uwagi}}
{{Przypisy|przypisy=
 
<ref name="odor">{{Cytuj pismo | nazwisko = | imię = | autor = Mikiko Kadohisa | autor link = | nazwisko2 = | imię2 = | autor2 = | autor link2 = | nazwisko3 = | imię3 = | autor3 = | autor link3 = | nazwisko4 = | imię4 = | autor4 = | autor link4 = | nazwisko5 = | autor5 = | autor link5 = | tytuł = Effects of odor on emotion, with implications | url =http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3794443/ | czasopismo = Frontiers in Systems Neuroscience | adres czasopisma = | oznaczenie = | wolumin =7 | wydanie = | strony =66 | data =Published online 2013 Oct 10| rok = | miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = | miejsce = | issn = | doi = 10.3389/fnsys.2013.00066| doietykieta = | pmid = | oclc = | bibcode = | id = | cytat = | język = | data dostępu = 2015-12-31 | odn = }}</ref>
}}
 
Linia 96 ⟶ 91:
 
{{Kontrola autorytatywna}}
 
[[Kategoria:Emocje i motywacja| ]]