Wojna chińsko-indyjska: Różnice pomiędzy wersjami

|opis =

|wynik = militarne zwycięstwo [[Chińska Republika Ludowa|ChRL]], aneksja [[Aksai Chin]]

|terytorium =

|siły1 = 10 000tys. – 12 000tys.

|siły2 = 80 000tys.

'''Wojna chińsko-indyjska''' ([[język hindi|hindi]]: भारत-चीन युद्ध Bhārat-Chīn Yuddh, zwana też sino–indyjskim konfliktem granicznym) – konflikt zbrojny między [[Chiny|Chińską Republiką Ludową]] a [[Indie|Indiami]]. Przyczyną konfliktu był spór graniczny o dwa niewielkie obszary: [[Aksai Chin]] i tzw. [[NEFA]]. Pierwsze poważne działania wojenne rozpoczęła strona chińska 20 października 1962 roku, atakując siły indyjskie, stacjonujące na tzw. [[Linia McMahona|Linii McMahona]]. Choć walki toczono na dwóch frontach, to należy zaznaczyć, że głównym celem strony chińskiej było Aksai Chin. Wojna zakończyła się po miesiącu militarnym zwycięstwem armii chińskiej i przyłączeniem Aksai Chin do ChRL.

Aksai Chin to niewielki obszar, obecnie będący częścią ChRL, leżący przy regionie autonomicznym [[Sinciang|Xinjiang]] i [[Tybetański Region Autonomiczny|Tybecie]]. Tereny te uznawane były przez Indie za część [[Kaszmir (region)|Kaszmiru]]. Strategiczne znaczenie Aksai Chin zawdzięcza przecinającej te tereny drodze z Xinjiangu do [[Lhasa|Lhasy]] – wprawdzie była to droga dość okrężna, ale jedna z najdogodniejszych i najbardziej przystępnych.

Bezpośrednią przyczyną konfliktu było nieuregulowanie kwestii granic między Indiami a Chinami. Początków takiego stanu rzeczy należy szukać w połowie XIX wieku, w czasie kolonialnej dominacji Wielkiej Brytanii w regionie. Wzmożona ekspansja państw europejskich, głównie Rosji, w Azji Środkowej doprowadziło Brytyjczyków do przekonania, że Indie są zagrożone. W celu ochrony własnych interesów wojska brytyjskie zajmowały kolejno terytoria w strefie [[Himalaje|Himalajów]] i [[Karakorum]], tworząc tam szereg formalnie niezależnych państw buforowych. Zgodnie z tą linią polityki wkroczono na tereny należące do Chin – przykładowo, w [[1904]] roku Brytyjczycy na krótko zajęli [[Lhasa|Lhasę]].

* nieuregulowana zależność polityczna niektórych plemion i wiosek w Himalajach i Karakorum —– zdarzało się, że płaciły one podatki (symboliczne np. 5 koców i 5 [[Wachlarz (przedmiot)|wachlarzy]]) zarówno władcom z terenu Indii, jak i [[Tybet (region)|Tybetu]];

* trudności w wytyczeniu granicy w terenie —– słabe lub brak zaludnienia i trudne warunki naturalne.

Zachodni odcinek granicy chińsko-indyjskiej został uformowany w [[1834]] roku, wraz z podbojem krainy [[Ladakh]] przez [[SikhowieSikhizm|Konfederację Sikhów]]. W [[1846]] roku Sikhowie ulegli naporowi wojsk angielskich, w wyniku czego obszary te zostały włączone do Indii. W [[1865]] roku brytyjski geodeta W.H. Johnson zawarł porozumienie z maharadżą [[Kaszmir (region)|Kaszmiru]] dotyczące ustalenia przebiegu granic. Wytyczył linię graniczną (linia Johnsona), według której obszar [[Aksai Chin]] został włączony do Kaszmiru. Chiny odrzuciły to porozumienie. Wraz z dalszą ekspansją brytyjską w Azji Środkowej, wyznaczano kolejne linie graniczne – do [[1918]] roku władze brytyjskie wyznaczyły ok. 11 różnych linii granicznych między Indiami a Chinami, z których Chiny były skłonne zaakceptować linię MacCartneya-MacDonalda z [[1899]] (linia ta jest prawie identyczna zze współczesną linią graniczną oddzielającą Indie od Chin). W [[1935]] r. jednak ostatecznie przyjęto jako obowiązującą linię Johnsona z 1865 roku, według której prowincja Aksai Chin została włączona do Kaszmiru —– przyczyną wyboru tej linii była chęć władz brytyjskich zrobienia symbolicznego „prezentu” maharadży Kaszmiru. Decyzja ta nie została uznana przez Chiny, a ponadto miejscowe władze brytyjskie w praktyce posługiwały się linią MacCartneya-MacDonalda, jako wygodniejszą do obsadzenia.

Południowa granica Chin z Indiami w dużej mierze była wynikiem aneksji dokonywanych w trakcie wojen angielsko-birmańskich. Brak konkretnych regulacji himalajskiej granicy pchnęło Brytyjczyków do zajęcia [[Tybet (region)|Tybetu]] na początku XX wieku, co spotkało się z ostrą reakcją Pekinu. W [[1910 ]]roku wojska chińskie wkroczyły do [[Lhasa|Lhasy]]. W [[1913]] roku przedstawiciele Wielkiej Brytanii, Chin i Tybetu wzięli udział w konferencji w Simli, w celu ustalenia przebiegu granic. Ostatecznie, w czerwcu [[1914]] roku Brytyjczycy podpisali układ z Tybetem, wytyczający granicę zgodnie z linia wykreśloną przez Henry’ego McMahona —– linia ta była oparta na linii [[dział wodnywód|działu wodnego]] i niezbyt odpowiadała linii wyznaczonej przez majora Jamesa Baileya (starannie zbadał te tereny), która na tyle odpowiadała miejscowym stosunkom, że Chiny mogły się zgodzić. Zgodnie z tymi ustaleniami sporna część regionu Arunachal Pradesh – zwana odtąd '''NEFA''', została włączona do Indii. Strona chińska – w tym czasie suweren Tybetu, nigdy nie zaakceptowała tego układu. W okresie międzywojennym lokalne władze brytyjskie obsadziły linię wytyczoną przez Baileya, ponieważ uznano, że obsadzenie linii MacMahona jest zbyt kosztowne —– konieczne byłoby wytyczenie wielu dodatkowych dróg, żeby możliwe było zaopatrywanie posterunków granicznych (podczas gdy na linii Baileya zaopatrywanie ich było łatwe).

Do [[1954]] roku temat granicy indyjsko-chińskiej nie był poruszany, a problem zdawał się nie istnieć. Poza deklaracjami słownymi władza Indii nad tym terytorium właściwie nie istniała – nie rozciągnięto na te tereny ani wojskowej ani cywilnej administracji. Młode państwo borykało się problemami wewnętrznymi. Ponadto, w latach [[1947]]-[[1953]]1947–1953 dominującą kwestią pozostawał konflikt z [[Pakistan]]em. Tymczasem w Chinach w [[1949]] roku zakończyła się wojna domowa, przynosząc zwycięstwo komunistom.

W [[1950]] roku nowe władze chińskie ogłaszają zamiar „wyzwolenia Tybetu z rąk zachodnich imperialistów”. Wkroczenie armii chińskiej do Lhasy, doprowadziło do krótkiego wzrostu napięcia w stosunkach z Indiami. Szybko jednak doszło do ich poprawy, głównie w wyniku przyjaznej Chinom polityki indyjskiego premiera [[Jawaharlal Nehru|Jawaharlala Nehru]]. Ostatecznie Indie uznały zasadność roszczeń chińskich wobec Tybetu. Tymczasem od zajęcia Tybetu strona chińska podjęła budowę drogi do Lhasy przez Aksai Chin – terytorium uznawane przez rząd Indii za własne. Droga miała łączyć [[Sinciang|Xinjiang]] z Tybetem. Indie nie były świadome budowy do [[1957]] roku.

[[24 kwietnia]] 1954 roku Indie i ChRL zawarły traktat o przyjaźni. W czasie podpisywania układu w ogóle nie poruszono kwestii granic. Natomiast w traktacie po raz pierwszy sformułowano [[pięć zasad pokojowego współistnienia]], znanych pod indyjską nazwą [[Pańcza Sila]]. Przewidywały one:

Pierwsze oznaki zaniepokojenia związane były z opublikowaniem map kartograficznych przez Pekin, na których granice nie zgadzały się z wersją indyjską. [[Zhou Enlai]] zbagatelizował problem uznając go za nieistotny. W odpowiedzi, [[1 lipca]] 1954 roku premier Indii podjął temat granicy indyjsko–chińskiej, oświadczając, że Aksai Chin należy do terytorium Indii od wieków, oraz że granice nie podlegają negocjacji. Oprócz słów nie zrobiono nic był rozciągnąć kontrolę nad spornymi terenami. Strona chińska nie odpowiedziała na to oświadczenie. Natomiast w [[1955]] roku podczas konferencji w Bandungu delegacja ChRL po raz kolejny zapewniała sąsiadów o respektowaniu tradycyjnych granic. Jeszcze w [[1956]] roku chiński premier Zhou Enlai oznajmił, że ChRL nie ma żadnych roszczeń wobec terenów znajdujących się pod kontrolą Indii. Później tłumaczył, że Chiny nigdy nie zaakceptowały brytyjskich ustaleń granicznych, stąd granice nigdy nie zostały jasno określone.

W [[1951]] roku rząd chiński zawarł [[Siedemnastopunktowe porozumienie|porozumienie]] z przedstawicielami władz [[Tybet (region)|Tybetu]], nadające mu szeroką autonomię, zobowiązując się do przestrzegania swobody religii i do nie naruszania tradycyjnej organizacji społecznej. Wkrótce jednak porozumienie przestało być przestrzegane, zgodnie z chińską polityką ograniczania władzy dalajlamy i potęgi klasztorów buddyjskich. Doprowadziło to do kolejnych wybuchów społecznych. Do pierwszych wystąpień antychińskich doszło już w [[1953]] roku. Od [[1957]] roku początkowo lokalne powstanie ogarnęło wszystkie prowincje Tybetu. W [[1959]] roku walki podjęto w tybetańskiej stolicy. Krwawe stłumienie powstania zmusiło dalajlamę do opuszczenia Lhasy [[17 marca]] 1959 roku. [[31 marca]] tybetański przywódca dotarł do Indii.

W związku z wzrastającą aktywnością militarna Chin w Tybecie Indie postanowiły zaznaczyć swoje panowanie na obszarach, gdzie granica nie była uregulowana. Do [[Aksai Chin]] i NEFA wysłano wzmocnione patrole wojskowe i to one odkryły chińską budowę drogi. Wywołało to gorące protesty. Wtedy też po raz pierwszy wyszło na jaw, że Chiny również zgłaszają pretensje do tych terenów. Ponadto, z powodu kontroli nad Tybetem Chiny zainstalowały swoje wojska w Aksai Chin i NEFA wcześniej i w dużo większej sile niż Indie.

Kolejnym skandalem okazało się opublikowanie w czerwcu [[1958]] roku w czasopiśmie chińskim mapy, na której w granicach chińskich znalazły się nie tylko sporne obszary [[Aksai Chin]] i NEFA, lecz również tereny bezsprzeczne indyjskie, jak [[Ladakh]], część [[Kaszmir (region)|Kaszmiru]]. Spowodowało to ostre wystąpienia polityków indyjskich, w tym indyjskiego premiera. Jednocześnie Chińczycy jasno dawali do zrozumienia, że zależy im tylko na Aksai Chin, a co do reszty gotowi są do pertraktacji. [[Jawaharlal Nehru|Nehru]] oznajmił, że granice zostały już jasno określone w międzynarodowych traktatach oraz przez tradycję. By wzmocnić swoją pozycję [[Indusi|Hindusi]] rozpoczęli budowę dróg strategicznych w kierunku [[Himalaje|Himalajów]]. Zwiększono również wydatki na zbrojenia.

Trudno jednoznacznie określić bezpośrednie przyczyny wojny. Decyzja o rozpoczęciu otwartego konfliktu zapadła po stronie chińskiej. Była natomiast odpowiedzią na wkroczenie przez Indie na drogę ''forward policy''. Oczywiście, wiele innych czynników wpłynęło na taki obrót sprawy – poparcie indyjskiej opinii publicznej dla tybetańskiego powstania i gorące powitanie dalajlamy w [[1959]] roku, czy dogodna sytuacja międzynarodowa. W [[1962]] roku wybuchł [[kryzys kubański]], kiedy zarówno Stany Zjednoczone, jak i ZSRR, pochłonięte groźbą konfliktu nuklearnego, nie zwracały uwagi na niewielki spór terytorialny w Azji.

Od [[1961]] roku ChRL przystąpiła do szerokiej ofensywy dyplomatycznej i propagandowej na arenie międzynarodowej. Głównym jej celem był [[Pakistan]]. Rok później podpisano chińsko-pakistańskie porozumienie w sprawie granic. Pakistan wykazał zainteresowanie chińskimi roszczeniami, gdyż stały w sprzeczności również z jego dążeniami. Zbliżenie chińsko-pakistańskie wzbudziło ostry sprzeciw [[Delhi]]. Nehru dowodził, że formalnie nie ma nawet granicy między Chinami a Pakistanem, jak więc można uznać takie porozumienie za wiążące.

Z początkiem [[1961]] roku [[Jawaharlal Nehru|Nehru]] wyznaczył gen. [[Brij Mohan Kaul|Brija Mohana Kaula]] na głównodowodzącego indyjską armią, zlecając mu reorganizację sztabu głównego przez usunięcie z niego wszystkich przeciwników idei tzw. ''forward policy''. Polityka ta miała na celu zaznaczenie indyjskiej obecności na spornych obszarach przez wysłanie tam patroli. Patrole indyjskie zaczęły penetrować obszary obsadzone przez Chińczyków. Miały w miarę możliwości doprowadzić do odcięcia dostaw dla armii chińskiej stacjonującej w NEFA i Aksai Chin. Początkowo, działania te przynosiły rezultaty, jednak w dłuższej perspektywie doprowadziły do wybuchu otwartego konfliktu. Pierwsze sukcesy spotęgowały poczucie pewności wśród elit indyjskich, choć pojawiały się głosy, że armia Indii jest za słaba by wygrać wojnę z Chinami. Euforie wśród polityków pogłębiło zajęcie w 1961 roku portugalskiego [[Goa]], co wpłynęło na to, że na premiera Nehru wywierano coraz większe naciski, aby zrezygnował ze zbyt „miękkiej” polityki.

Interesująca jest tutaj postać generała Kaula. Pochodził on z rodziny żony premiera Nehru (z domu Kaul). Do [[1947]] r. pełnił on funkcje oficera prasowego, zajmował się organizacją imprez kulturalnych dla żołnierzy indyjskich w armii brytyjskiej w Indiach etc. Po uzyskaniu przez Indie niepodległości dzięki rekomendacji żony premiera Nehru, zyskał jego poparcie, tak że w 1961 r. został głównodowodzącym.

Równocześnie entuzjazm [[Delhi]] szedł w parze z przekonaniem, że Chiny nie zdecydują się na ostrzejsza reakcję. Patrole indyjskie ograniczały się do strefy obszarów spornych, nie wkraczając na terytorium bezsprzecznie chińskie —– wyjątek stanowiło miejsce początku chińskiej ofensywy przy granicy [[Bhutan]]u, gdzie okazało się, że punkt na linii MacMahona nie nadaje się do postawienia posterunku, wtedy gen. Kaul wydał rozkaz pójścia dalej i zajęcia linii rzeki Namka Chu, a potem jej przekroczenia i zajęcia kilku wiosek na kwatery dla żołnierzy —– wtedy doszło tam do pierwszych starć, ponieważ Chińczycy po przekroczeniu rzeki przez indyjski oddział zwiadowczy w sile plutonu ogniem artyleryjskim uniemożliwili przejście dalszych oddziałów, ale pozwolili oddziałowi zwiadowczemu na wycofanie się. Miała to być wyłącznie demonstracja zaanektowania przez Indie Aksai Chin i NEFA. Kaul nie wierzył, że wysłanie wojsk na te tereny zostanie uznane przez [[Pekin]] za jawną agresje wobec ich terytorium, a więc za ''[[casus belli]]''.

Przekonanie to wynikało z analizy sytuacji politycznej w Chinach —– po niepowodzeniu [[Wielki skok naprzód|wielkiego skoku]] doszło tam do walki frakcyjnej o władzę, więc Chiny starały się uniknąć konfliktów zewnętrznych.

Pierwsze militarne zatargi miały miejsce na początku [[1962]] roku. Wzmogły się nastroje wojenne w Indiach. Do najpoważniejszych należał incydent w [[Galwan]] w czerwcu 1962 roku, gdzie Chińczycy otoczyli pluton armii indyjskiej. Po odmowie złożenia broni, oddziały chińskie zablokowały ten oddział. Ostatecznie jednak nie zdecydowały się na atak i wycofały się na inne pozycje. Prasa indyjska szeroko komentowała to wydarzenie, przedstawiając go jako powstrzymanie chińskiej agresji.

Po dalszych incydentach na granicy strona chińska zdecydowała się podjąć bardziej radykalne działania. Miały one zarówno spowodować rozwiązanie problemu, jak i stanowić swoistą manifestację siły Państwa Środka. W nocy z [[19 października|19]] na [[20 października|20 X]] [[1962]] roku wojska chińskie przystąpiły do ofensywy odrębnie w dwóch kierunkach: w Aksai Chin i w NEFA. Generał B.M. Kaul był nieobecny w rejonie, kontynuował leczenie serca w Delhi. Generał – porucznik [[Harbaksh Singh]] jego następca, zastał wybuch wojny w drodze do NEFA<ref>

Przebieg działań wojennych na obu frontach nie był jednakowy, jednak łączyło je jedno podobieństwo —– znaczna przewaga chińskiej armii. Według oficjalnych źródeł w NEFA naprzeciw korpusu chińskiego stanął IV Korpus indyjski, jednak faktycznie były to tylko dwie brygady. Analogicznie, w Aksai Chin – przeciwko korpusowi chińskiemu wystawiono jedną indyjską brygadę.

Na froncie wschodnim, w NEFA, wojska chińskie zaatakowały południowe brzegi rzeki Namka Chu. Napotkały niewielki opór zaskoczonych oddziałów indyjskich. Indusi spodziewali się, że siły armii chińskiej przekroczą rzekę jednym z pięciu mostów, więc zajęli pozycje umożliwiające ich obronę. Tymczasem Chińczycy nocą z 19 na 20 X 1962 roku przekroczyli płytką o tej porze roku rzekę w bród. Wraz z nastaniem świtu, odcięto indyjskie linie telefoniczne uniemożliwiając kontakt zze sztabem głównym. Następnie przypuszczono niespodziewany atak, który zakończył się zepchnięciem Hindusów poza linię rzeki. [[22 października|22 X]] rozpoczęto walki o [[Walong]], na linii McMahona. Początkowo, atak chińskiej armii został odparty przez indyjską artylerię. Ataki ponawiano więc przez kolejne dni. [[23 października|23 X]] armia chińska zajęła [[Tawang]].

Na froncie zachodnim, w Aksai Chin, Chiny kontrolowały większość terenów jeszcze przed rozpoczęciem walk. Jednak część tego obszaru wciąż znajdowała się w rękach patroli indyjskich. Atak przypuszczono w dolinie Chip Chap, Galwan oraz w rejonie jeziora [[Pangong]]. Większość potyczek trudno nazwać bitwami, gdyż polegały zwykle na rozbrajaniu małych patroli, czy zdobywaniu niewielkich posterunków granicznych. Do 22 X wszystkie pozycje indyjskie na północ od doliny [[Chushul]] uległy naporowi chińskiego wojska. Wieczorem [[24 października|24 X]], do sektora Chushul przerzucono 120 oficerów i żołnierzy sił indyjskich. Ich zadaniem była obrona niewielkiego pasa startowego, położonego na wysokości 5200 m [[n.p.m.]], istotnego ze względów strategicznych. Dowództwo tą jednostką objął [[major]] Shaitan Singht. Ich postawa wobec przeważającej siły armii chińskiej, choć z góry skazana na niepowodzenie, została doceniona w Indiach, dzięki czemu stała się symbolem odwagi na polu walki. Równocześnie, utrata dużej liczby punktów garnizonowych zmusiła Hindusów do ewakuacji bardziej wysuniętych stanowisk.

Rząd indyjski odrzucił ofertę, żądając najpierw wycofania wojsk chińskich z zajętych terenów. Mimo że nie doszło do porozumienia, przerwa w działaniach wojennych trwała do [[14 listopada]]. Okres ten umożliwił Indiom odbudowę i wzmocnienie swoich sił. Bierna postawa [[Pakistan]]u wobec konfliktu chińsko-indyjskiego pozwoliła na ściągnięcie posiłków z [[Kaszmir (region)|Kaszmiru]]. Później Indie przyjęły również amerykańską propozycję pomocy, która pozwoliła na unowocześnienie uzbrojenia i wyposażenia.

[[14 listopada]] Indie podjęły na nowo działania wojenne. Uderzenie sił indyjskich nastąpiło głównie w obszarze [[Aksai Chin]], a w obszarze NEFA gen. [[Brij Mohan Kaul|Kaul]] osobiście dowodził ofensywą niedaleko granicy [[Mjanma|Birmy]]. Jednak po dwóch dniach zażartych walk atak załamał się —– w obszarze NEFA Indie straciły wskutek zarządzonych przez gen. Kaula czołowych ataków na silniejszych Chińczyków jednostki specjalnie szkolone do walk górskich. Chińczycy w Aksai Chin przeszli do kontrofensywy, w wyniku której pluton indyjski, wytrwale broniący okolic [[Rezang La]] podczas październikowych walk, został rozbity. Podobnie było na froncie wschodnim, gdzie [[17 listopada]] Chińczycy przeszli do kontrofensywy i do [[20 listopada]] reszta wojsk indyjskich uległa rozproszeniu —– główną przyczyną tutaj była decyzja gen. Kaula o niebronieniu szlaku Baileya (wytyczonej przez majora Baileya górskiej dróżki równoległej do głównej drogi), ponieważ uznał on, że szlak ten nie nadaje się do przerzutu wojsk; wskutek tego duże siły chińskie (2000–40002 tys.–4 tys. żołnierzy) mogły spokojnie przejść na tyły Hindusów broniących głównej drogi.

Po miesięcznej wojnie, w dwóch kilkudniowych ofensywach, Chiny odniosły militarne zwycięstwo. Nie zostało one jednak wykorzystane. [[21 listopada]] [[Pekin]] po raz drugi ogłosił jednostronne przerwanie ognia, a także uznanie Aksai Chin za część terytorium chińskiego. Równocześnie zapowiedziano wycofanie wojsk z NEFA od [[1 grudnia]]. Powróciła tam, aż po linię McMahona, administracja indyjska —– jednakże tym razem nie przekroczono jej w kierunku rzeki Namka Chu.

Na osłabienie pozycji Nehru wpłynęło także jego poparcie dla gen. [[Brij Mohan Kaul|Kaula]] trwające nawet po wykazaniu jego niekompetencji . Dzięki poparciu premiera gen. Kaul uniknął sądu wojennego i ewentualnej degradacji, a tylko został wysłany na wcześniejszą emeryturę. Prezydent Indii [[Sarvepalli Radhakrishnan]] na pytanie o to, czy prawdą jest, że gen. Kaul dostał się do niewoli, odpowiedział ''„Niestety to nieprawda.”.'' Opinia publiczna obwiniała oprócz Nehru , ministra obrony [[Vengalil Krishnan Krishna Menon|V.K.K. Menona]] (1896 – 1974)<ref>

{{cytuj książkę |autor=Durga Das |autor link= |tytuł= Indie. Od Cruzona do Nehru i później |url= |inni= Wstęp [[Zakir Hussain (polityk)|Zakir Husain]] |wydanie= 1 |wydawca= India EU Council |miejsce= Warszawa |rok= 2009 |strony= 382–383 |rozdział= IV.18. Chiny zdradzają Nehru |isbn= 978-83-9289-490-2 |data dostępu =}}</ref>.

Równocześnie, wojna [[1962]] roku miała niebagatelny wpływ na kształtowanie konfliktu o [[Kaszmir (region)|Kaszmir]]. Konflikt Indii z najludniejszym państwem świata ukazał kruchość sojuszu amerykańsko-pakistańskiego. Państwa zachodnie były zaniepokojone rozwojem wydarzeń na granicy chińsko-indyjskiej. Polityka Zachodu wywierania presji na [[Pakistan]], aby ten nie podejmował żadnych działań zaczepnych skierowanych przeciwko Indiom, odniosła zamierzony efekt. Pasywna postawa [[Islamabad]]u pozwoliła [[IndusiHindusi|Indusom]] przerzucić część swych sił związanych na granicy pakistańskiej do walki z wojskami chińskimi.

W [[1993]] i [[1996]] roku strony konfliktu podpisały traktat pokojowy, według którego granicą między państwami miała być tzw. linia aktualnej kontroli. Na mocy traktatu utworzono mieszaną komisję, której zadaniem było dokładne wyznaczenie przebiegu granicy, jednak nie osiągnięto wyraźnych rezultatów.

[[Kategoria:Wojny w historii Chin|Chińsko-indyjska, Wojna]]