Masakra dzieci żydowskich w Białej Cerkwi: Różnice pomiędzy wersjami

'''Masakra dzieci żydowskich w Białej Cerkwi''' – zbiorowy mord na blisko 90 [[Żydzi|żydowskich]] dzieciach i [[niemowlę]]tach z [[Biała Cerkiew|Białej Cerkwi]], dokonany w dniu 22 sierpnia 1941 roku przez [[Ukraińska milicja (1941)|ukraińskich milicjantów]] na służbie [[III Rzesza|niemieckiej]], dowodzonych przez funkcjonariuszy niemieckich ''[[Einsatzgruppen]]'' (grup operacyjnych). Mord na żydowskich dzieciach poprzedziła nieudana próba powstrzymania masakry podjęta przez [[podpułkownik]]appłk. [[Helmuth Groscurth|Helmutha Groscurtha]] – [[oficer (wojsko)|oficera]] [[Wehrmacht]]u, a zarazem członka [[Widerstand|konspiracji antyhitlerowskiej]].

Biała Cerkiew została zajęta przez oddziały Wehrmachtu w dniu 16 lipca 1941<ref name="Carell">roku{{cytuj książkę odn|nazwisko = Carell | imię = Paul | tytuł = Operacja "Barbarossa" | wydawca = Bellona| miejsce = Warszawa| rok = 2000| strony s= 116 | isbn = 83-11-09199-4}}</ref>. W ślad za oddziałami regularnej armii do miasta wkroczyło wkrótce niewielkie komando [[Schutzstaffel|SS]] (tzw. ''Teilkommando''), kierowane przez [[Obersturmführer|SS-Obersturmführera]] Augusta Häfnera. Oddział ten był częścią tzw. ''Einsatzgruppe C'' – jednej z czterech specjalnych grup operacyjnych niemieckiej [[Sicherheitspolizei|policji bezpieczeństwa]] i [[Sicherheitsdienst|służby bezpieczeństwa]], które operowały na tyłach [[front wschodni (II wojna światowa)|frontu wschodniego]] z zadaniem mordowania Żydów, [[komunizm|komunistów]] oraz wszelkich innych osób uznawanych przez [[narodowy socjalizm|nazistów]] za "niepożądane"„niepożądane” bądź stanowiące zagrożenie dla niemieckiego panowania. W skład ''Teilkommando'' Häfnera wchodzili funkcjonariusze ''Einsatzgruppe C'', [[pluton (wojsko)|pluton]] żołnierzy [[Waffen-SS]] oraz oddział pomocniczy złożony z [[Ukraińcy|ukraińskich]] kolaborantów<ref name="Mistrzowie śmierci196">{{cytuj książkę odn|nazwisko = Rhodes | imię = Richard | autor link = | tytuł = Mistrzowie śmierci. Einsatzgruppen| wydawca = Bellona | miejsce = Warszawa | rok = 2008 | strony s= 196 | isbn = 978-83-11-11322-0}}</ref>.

Häfner i jego ludzie w krótkim czasie wymordowali niemal wszystkich dorosłych Żydów w Białej Cerkwi. [[Podchorąży]] Wehrmachtu, który miał okazję obserwować dokonywane przez ''Teilkommando'' masakry, zeznał później, że tylko podczas sześciu egzekucji, których był świadkiem, komando Häfnera zamordowało od 800 do 900 Żydów<ref name="Mistrzowie śmierci197">{{cytuj książkę odn|nazwisko = Rhodes | imię = Richard 2008| autor link s= | tytuł = Mistrzowie śmierci...| wydawca = op.cit. | miejsce = | rok = | strony = 197 | isbn =}}</ref>. Liczba wszystkich zamordowanych była prawdopodobnie nawet większa.

Początkowo Häfner kazał jednak oszczędzać żydowskie dzieci. Prawdopodobnie nie dotarły do niego jeszcze rozkazy mówiące o zabijaniu wszystkich Żydów bez względu na wiek i płeć<ref>W pierwszych tygodniach kampanii na wschodzie funkcjonariusze ''Einsatzgruppen'' mieli rozkaz mordowania wyłącznie dorosłych Żydów płci męskiej.</ref>{{u|uwaga1}}, bądź obawiał się o morale swoich żołnierzy. Żydowskie dzieci odbierano więc mordowanym rodzicom i zamykano w opuszczonym budynku przy głównej drodze na końcu miasta – bez żadnego nadzoru dorosłych, bez wody i pożywienia<ref name{{odn|Rhodes|2008|s="Mistrzowie śmierci197"/>197}}. W drugiej połowie sierpnia uwięzionych było tam już około 90 żydowskich [[Sieroctwo|sierot]] – dzieci i niemowląt -– spośród których najstarsze miało zaledwie 7 lat<ref name="Stalingrad63">{{cytuj książkę odn|nazwisko = Beevor | imię = Antony | tytuł = Stalingrad | wydawca = Książka i Wiedza| miejsce = Warszawa| rok = 2000| strony s= 63 | isbn = 83-05-13135-1}}</ref>.

20 sierpnia 1941 roku kilku żołnierzy Wehrmachtu, których uwagę zwrócił dobiegający z budynku płacz dzieci, poinformowało o całej sprawie dwóch [[kapelan]]ów wojskowych – [[katolicyzm|katolickiego]] i [[protestantyzm|protestanckiego]]. [[Duchowieństwo|Duchowni]] postanowili zbadać sprawę osobiście i doznali wstrząsu na widok stanu dzieci i warunków, w jakich były więzione. Kapelani przekonani, iż cała sytuacja jest wynikiem samowolnego działania ukraińskich kolaborantów, donieśli o wszystkim dowódcy swojego oddziału, który udał się wraz z nimi do budynku, a następnie odesłał ich do dowódcy obszaru tyłowego. Ponieważ nie udało się go odnaleźć, obaj duchowni uzgodnili, że najwyższym rangą dowódcą w okolicach Białej Cerkwi jest dowódca [[295 Dywizja Piechoty|295. Dywizji Piechoty]], po czym udali się do kapelanów owej dywizji<ref name{{odn|Rhodes|2008|s="Mistrzowie śmierci197"/>197}}. Czterej duchowni wspólnie udali się do miejsca, gdzie więziono dzieci. Jeden z kapelanów 295. Dywizji Piechoty napisał później w raporcie:

{{Cytat|''Dzieci siedziały lub leżały na podłodze pokrytej [[fekalia]]mifekaliami. Większość dzieci, z których część była półnaga, obsiadały [[Mucha domowa|muchy]]. Kilkoro starszych dzieci ([…)] zdrapywało [[tynk]] ze ścian i jadło go ([…)] Panował straszny smród. Mniejsze dzieci, zwłaszcza te kilkumiesięczne, cały czas płakały''<ref name="Mistrzowie śmierci198">{{cytuj książkę odn|nazwisko = Rhodes | imię = Richard 2008| autor link = | tytuł = Mistrzowie śmierci...| wydawca = op.cit. | miejsce = | rok = | strony = 198-199 | isbn s=198–199}}</ref>.}}

Kapelani udali się natychmiast do sztabu dywizji, gdzie spotkali podpułkownikappłk. Helmutha Groscurtha – oficera [[Abwehra|Abwehry]] i członka konspiracji antyhitlerowskiej. Ten udał się szybko we wskazane miejsce, gdzie również dostał wstrząsu na widok warunków, w jakich przetrzymywano dzieci<ref name{{odn|Rhodes|2008|s="Mistrzowie śmierci198"/>198–199}}. Od spotkanego przypadkiem na miejscu [[podoficer]]apodoficera SS Groscurth usłyszał, że sieroty zostaną wkrótce rozstrzelane. Miejscowy dowódca obszaru tyłowego Wehrmachtu potwierdził tę informację. W międzyczasie pojawił się również Häfner, który zwrócił się do podpułkownika z pretensjami, iż ten bezprawnie opóźnia likwidację dzieci<ref name="Mistrzowie śmierci200">{{cytuj książkę odn|nazwisko = Rhodes | imię = Richard 2008| autor link = | tytuł = Mistrzowie śmierci...| wydawca = op.cit. | miejsce = | rok = | strony = 200-201| isbn s=200–201}}</ref>.

Groscurth nakazał, za zgodą dowódcy dywizji, natychmiast wstrzymać egzekucję oraz otoczyć budynek kordonem wojska i użyć siły, gdyby SS-maniesesmani próbowali zabrać dzieci<ref>Interwencja nastąpiła dosłownie w ostatniej chwili. SS-mani zaczynali już bowiem ładować dzieci na ciężarówki celem wywiezienia na egzekucję.</ref>{{u|uwaga2}}. Rozkazał również podać dzieciom wodę i pożywienie. Groscurth sporządził następnie pisemny raport, który wysłał do dowództwa niemieckiej [[6 Armia (III Rzesza)|6. Armii]]<ref name{{odn|Rhodes|2008|s="Mistrzowie śmierci200"/>200–201}}.

Nazajutrz, 21 sierpnia, doszło do konferencji z udziałem przedstawicieli Wehrmachtu i SS. Po ostrej dyskusji przybyły na spotkanie przełożony Häfnera, SS-[[Standartenführer|SS-Standartenführer]] [[Paul Blobel]]<ref>Dowódca tzw. ''Sonderkommando 4A'', które wchodziło w skład ''Einsatzgruppe C''. [[Ludobójstwo{{u|Ludobójca]] odpowiedzialny m.in. za zamordowanie blisko 33 tys. kijowskich Żydów w [[Babi Jar|Babim Jarze]].</ref>uwaga3}}, poinformował zebranych, iż rozkaz likwidacji żydowskich dzieci z Białej Cerkwi zatwierdził dowódca 6. Armii, [[marszałek polny|feldmarszałek]] [[Walter von Reichenau]], który reprezentował najwyższą władzę wojskową na tym terenie. Groscurth początkowo nie chciał w to uwierzyć, lecz musiał ustąpić, gdy słowa Blobla potwierdził obecny na miejscu przedstawiciel dowództwa 6. Armii. Egzekucję dzieci zaplanowano więc na dzień następny<ref name="Mistrzowie śmierci201">{{cytuj książkę odn|nazwisko = Rhodes | imię = Richard 2008| autor link = | tytuł = Mistrzowie śmierci...| wydawca = op.cit. | miejsce = | rok = | strony = 201-202| isbn s=201–202}}</ref>.

Interwencja w obronie żydowskich sierot skończyła się dla Groscurtha reprymendą od samego feldmarszałka von Reichenaua. Dowódcę 6. Armii dotknął w szczególności fragment raportu Groscurtha, w którym podpułkownik porównał działania SS do metod [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|sowieckich]]. Feldmarszałek określił tę opinię jako: "wysoce„wysoce niesłuszną, niewłaściwą i świadczącą o wyjątkowej impertynencji"impertynencji”. Von Reichenau postarał się również, aby Groscurth przeczytał to oświadczenie, każąc mu je podpisać<ref name{{odn|Rhodes|2008|s="Mistrzowie śmierci201"/>201–202}}. Do głębi oburzony podpułkownik napisał później w liście do żony: "Nie„Nie możemy i nie powinniśmy wygrać tej wojny"<ref name="Stalingrad64">wojny”{{cytuj książkę odn|nazwisko = Beevor | imię = Antony 2000| tytuł = Stalingrad | wydawca = op.cit.| miejsce = | rok = | strony s= 64 | isbn =}}</ref>.

Po zakończeniu sporu z Wehrmachtem funkcjonariusze ''Einsatzgruppe'' rozpoczęli przygotowania do egzekucji sierot. Häfner wzdragał się jednak przed wydaniem swoim ludziom rozkazu zabicia dzieci, obawiając się, iżże wywrze to fatalny wpływ na ich psychikę i morale<ref name="Mistrzowie śmierci202">{{cytuj książkę odn|nazwisko = Rhodes | imię = Richard 2008| autor link = | tytuł = Mistrzowie śmierci...| wydawca = op.cit. | miejsce = | rok = | strony = 202-203| isbn s=202–203}}</ref>. Po kilkudziesięciominutowej ostrej dyskusji z Blobelem zdecydowali wreszcie, iż dzieci zostaną rozstrzelane przez podległych Häfnerowi ukraińskich kolaborantów<ref name{{odn|Beevor|2000|s="Stalingrad64"/><ref64 name}}{{odn|Rhodes|2008|s="Mistrzowie śmierci202"/>202–203}}.

22 sierpnia, w godzinach popołudniowych, dzieci zostały wywiezione poza miasto w przyczepie ciągniętej przez [[ciągnik rolniczy|traktor]] i rozstrzelane nad mogiłą w lesie, którą wykopali wcześniej żołnierze Wehrmachtu<ref name{{odn|Rhodes|2008|s="Mistrzowie śmierci202"/>202–203}}.

{{Cytat| ''Ukraińcy nie celowali w jakieś konkretne części ciała. Wpadały do grobu. Strasznie płakały. Nie zapomnę tego do końca życia. Nie mogłem tego znieść. Szczególnie pamiętam małą dziewczynkę o jasnych włosach, która chwyciła mnie za rękę. Też ją potem zastrzelono'' -– ''zeznanie Augusta Häfnera<ref name''{{odn|Rhodes|2008|s="Mistrzowie śmierci202"/>202–203}}.}}

WPo lutym[[Bitwa 1943stalingradzka|kapitulacji Helmuth6. Groscurth został wziętyArmii pod [[bitwa stalingradzka|Stalingradem]] Helmuth Groscurth trafił do niewoli sowieckiej,. gdzieW wkwietniu dwa1943 miesiące późniejroku zmarł na [[tyfus plamisty]] w obozie jenieckim. Po wojnie wydano jego dzienniki odnalezione w latach[[Lata 60. dziennikiXX Groscurthawieku|latach 60.]], zawierające opisy działalności opozycji antyhitlerowskiej w kręgach Abwehry i Wehrmachtu, w tym m.in. informacje na temat zamachu na [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]], planowanego we wrześniu 1938 roku.

Paul Blobel został po wojnie schwytany przez [[alianci II wojny światowej|aliantów]] i w [[proces Einsatzgruppen|procesie ''Einsatzgruppen'']] skazany na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano 7 czerwca 1951 roku w [[Więzienie Landsberg|twierdzy Landsberg]]<ref name="Mistrzowie śmierci398">{{cytuj książkę odn|nazwisko = Rhodes | imię = Richard 2008| autor link s= | tytuł = Mistrzowie śmierci...| wydawca = op.cit. | miejsce = | rok = | strony = 398| isbn =}}</ref>. August Häfner został skazany w [[1973]] r.roku przez sąd w [[NiemcyRepublika ZachodnieFederalna Niemiec (1949–1990)|zachodnioniemieckim]] [[Darmstadt]] na karę 8 lat więzienia<refpozbawienia namewolności{{odn|Rhodes|2008|s="Mistrzowie śmierci398"/>398}}.

#* {{cytujCytuj książkę |nazwisko = Beevor | imię = Antony |autor link = Antony Beevor |tytuł = Stalingrad | wydawca = Książka i Wiedza| miejsce = Warszawa| rok = 2000| strony = | isbn = 83-05-13135-1|odn=tak}}

#* {{cytujCytuj książkę |nazwisko = Carell | imię = Paul | tytuł = Operacja "Barbarossa"„Barbarossa” | wydawca = Bellona| miejsce = Warszawa| rok = 2000| strony = | isbn = 83-11-09199-4|odn=tak}}

#* {{cytujCytuj książkę |nazwisko = Rhodes | imię = Richard | autor link = | tytuł = Mistrzowie śmierci. Einsatzgruppen| wydawca = Bellona | miejsce = Warszawa | rok = 2008 | strony = | isbn = 978-83-11-11322-0|odn=tak}}