Polski październik 1956: Różnice pomiędzy wersjami

Od czasu [[Poznański Czerwiec|wydarzeń poznańskich]] (28 czerwca 1956) utrzymywał się w Polsce stan napięcia. Władze partyjne, zdając sobie sprawę z napięć, do których doprowadził [[stalinizm]], [[kolektywizacja]] oraz [[gospodarka planowa]], gorączkowo szukały wyjścia z pogarszającej się sytuacji. Kandydatem możliwym do zaakceptowania przez dwie zwalczające się frakcje partyjne ([[natolińczycy|natolińczyków]] i [[puławianie|puławian]]) był Władysław Gomułka, były I Sekretarz odsunięty od władzy i więziony za „odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne”. 15 października 1956 r. [[Biuro Polityczne KC PZPR|Biuro Polityczne]] obradujące z Gomułką zdecydowało o rozpoczęciu 19 października VIII plenum[[Plenarne posiedzenie Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Plenum]] mającego wybrać nowe BP bez [[Konstanty Rokossowski|Konstantego Rokossowskiego]] marszałka Polski i ZSRR<ref name="Nehring">{{Cytuj stronę | url = http://wyborcza.pl/alehistoria/1,148748,19042200,awantura-z-chruszczowem.html | tytuł = Awantura z Chruszczowem | autor = Piotr Nehring | data = 19.10.2015 | opublikowany = Wyborcza.pl Ale historia | data dostępu = 2015-10-25}}</ref>.

W nocy z 18 na 19 października oddziały [[Północna Grupa Wojsk|Północnej Grupy Wojsk]] [[Armia Radziecka|Armii Radzieckiej]], które opuściły swoje garnizony na Dolnym Śląsku i Pomorzu, rozpoczęły marsz w kierunku [[Warszawa|Warszawy]]. Kolumny piechoty zmotoryzowanej i czołgów [[Ludowe Wojsko Polskie|Ludowego Wojska Polskiego]] z jednostek w [[Legionowo|Legionowie]], [[Kazuń Nowy|Kazuniu]] i [[Modlin]]ie, dowodzone przez oficerów radzieckich, rozwijające się w kierunku na Warszawę, wykonywały ściśle polecenia Rokossowskiego, który zamierzał wesprzeć oddziały Północnej Grupy Wojsk oddziałami polskimi. Ostatecznie jednostki polskie przerwały marsz po kilkunastu kilometrach<ref>Mariusz Lesław Krogulski, ''Okupacja w imię sojuszu'', Warszawa 2000, s. 29.</ref>. W tej sytuacji niedawny więzień polityczny, a teraz dowódca wojsk obrony wewnętrznej gen. [[Wacław Komar]] oraz gen. [[Włodzimierz Muś]], dowódca Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, postawili jednostki KBW w stan pogotowia, zarządzili obsadzenie strategicznych obiektów i patrolowanie ulic. W zakładach pracy zaczęły powstawać grupy samoobrony a KBW wydała im broń, by bronili stolicy przed siłami skierowanymi na stolicę przez gen. [[Zygmunt Huszcza|Zygmunta Huszczę]]{{r|Nehring}}.

Pełne teksty referatu Gomułki oraz przemówień wygłoszonych na VIII plenumPlenum zostały opublikowane w 10 (88) numerze organu KC PZPR – miesięcznika „Nowe drogi”.

W dniach 16-1816–18 listopada 1956 odbyły się w Moskwie rozmowy polsko-radzieckie. Na czele polskiej delegacji stał Władysław Gomułka. Umorzono zadłużenie Polski według stanu z 1 listopada, postanowiono o repatriacji 30 tysięcy Polaków z ZSRR oraz uzgodniono status wojsk radzieckich w Polsce.

W tych samych dniach dużo silniejszy [[Powstanie węgierskie 1956|zryw]] miał miejsce również na [[Węgry|Węgrzech]]. Tam Armia Radziecka początkowo wycofała się, ale już w dniach 4-104–10 listopada krwawo stłumiła powstanie węgierskie z użyciem broni pancernej.

VIII Plenum [[KomitetPlenarne Centralnyposiedzenie Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Plenum KC]] otworzyło możliwość aktywizacji grupy katolików niezależnych z ''„[[Tygodnik Powszechny|Tygodnika Powszechnego]]''”, [[Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II|Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego]] oraz frondystów ze [[Stowarzyszenie „Pax”|Stowarzyszenia „Pax”]]. Pisarze i działacze katoliccy wydali oświadczenie, popierające program nowego I sekretarza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysława Gomułki. Odcięli się od antydemokratycznego kursu PAX-u i wyrazili gotowość współuczestniczenia w odnowie życia publicznego w Polsce. Podpisali je: [[Wacław Auleytner]], [[Paweł Czartoryski]], [[Antoni Gołubiew]], [[Stefan Kisielewski]], [[Zygmunt Kubiak]], [[Zofia Lewinówna]], [[Zbigniew Makarczyk]], [[Hanna Malewska]], [[Tadeusz Mazowiecki]], [[Dominik Morawski]], [[Maria Morstin-Górska]], [[Władysław Seńko]], [[Zygmunt Skórzyński]], [[Zofia Starowieyska-Morstinowa]], [[Stanisław Stomma]], [[Stefan Swieżawski]], [[Jerzy Turowicz]], [[Stefan Wilkanowicz]], [[Jacek Woźniakowski]], [[Janusz Zabłocki]], [[Zbigniew Zaborski]], [[Jerzy Zawieyski]]. Po powrocie z więzienia prymas Stefan Wyszyński w zasadzie poparł ich program współuczestniczenia w rządzeniu. Na spotkaniu kierownictwa OKPIK z Gomułką 31 października uzgodniono przywrócenie ''Tygodnika„Tygodnika Powszechnego''Powszechnego” pod dawną redakcją Turowicza, miesięcznika ''„[[Znak (miesięcznik)|Znak]]''”, dopuszczenie pięcioosobowej reprezentacji sejmowej Klubu i powołanie Jerzego Zawieyskiego do [[Rada Państwa (Polska)|Rady Państwa]].

11 listopada 1956 roku w Stowarzyszeniu PAX nastąpił rozłam, opuściła je grupa secesjonistów pod przewodnictwem [[Konstanty Łubieński|Konstantego Łubieńskiego]], [[Jan Frankowski|Jana Frankowskiego]], [[Andrzej Micewski|Andrzeja Micewskiego]] i [[Wojciech Kętrzyński (działacz ChSS)|Wojciecha Kętrzyńskiego]], która utworzyła tygodnik ''[[Za i przeciw]]''<ref>Andrzej Albert ([[Wojciech Roszkowski]]), ''Najnowsza historia Polski 1914-1993'', t. II, Warszawa 1995, s. 350-351350–351, Dziennik Polski, nr 255 (3952), 25 października 1956, s. 5.</ref>.

* ''„[[Nowe drogi''Drogi|Nowe Drogi. Organ teoretyczny i polityczny KCKomitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii PZPRRobotniczej]]”, nr 10 (88), październik 1956 – VIII plenum KC PZPR, 19-21 X 1956, s. 272