Wersja z 12:56, 20 cze 2016 edytuj 212.126.28.133 (dyskusja) Nie podano opisu zmian Znacznik: VisualEditor ← poprzednia edycja		Wersja z 01:29, 24 lip 2016 edytuj anuluj edycję Beno (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Administratorzy interfejsu, Administratorzy 133 084 edycje m WP:SK+Bn następna edycja →
Linia 17: '''Język albański''' (alb. ''gjuha shqipe'')<ref>{{Cytuj książkę \| nazwisko = Mançe \| imię = Mukades \| tytuł = Fjalor rusisht-shqip/Русско-албанский словарь \| wydawca = EDFA \| miejsce = Tirana \| data = 2005 \| strony = 8 \| nazwisko2 = Dhimitri \| imię2 = Lidja \| nazwisko3 = Zykaj \| imię3 = Xhemile \| nazwisko4 = Myrto \| imię4 = Ludmilla \| nazwisko5 = Malo \| imię5 = Natasha \| język = ru}}</ref> – [[język (mowa)\|język]] [[języki indoeuropejskie\|indoeuropejski]] z grupy [[Języki satem\|satem]], którym posługuje się ok. 6,2 mln [[Albańczycy\|Albańczyków]] zamieszkujących [[Albania\|Albanię]] (3,6 mln), [[Kosowo]] (1,7 mln), [[Macedonia\|Macedonię]] (450 tys.), a także [[Włochy]] ([[Arboresze]]) i [[Grecja\|Grecję]] ([[Arwanici]]). W Albanii, Kosowie i Macedonii posiada on status [[język urzędowy\|języka urzędowego]]. Istnieją dwie odmiany terytorialne języka, istotnie odmienne [[Fonologia\|fonologicznie]], gramatycznie i [[słownictwo\|leksykalnie]]: dialekt [[Gegowie\|gegijski]] (alb. ''gegë'') na północy Albanii, w Kosowie i Macedonii (znacznie się różniące) oraz [[Toskowie\|toskijski]] (alb. ''toskë'') na południu Albanii, we Włoszech i Grecji. Granicę między nimi tworzy rzeka [[Shkumbin]] oraz 41° równoleżnik; jest to również granica kulturowa. Norma literacka języka, nauczana w szkołach w Albanii, jest oparta głównie na dialekcie toskijskim. Artykuł 1 Deklaracji Praw Człowieka w języku albańskim<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/aln.pdf \| tytuł = DEKLARATA E PERGJITHSHME MBI TE DREJTAT E NJERIUT \| opublikowany = ohchr.org \| język = sq \| data dostępu = 2015-07-18}}</ref>: ~~"Të~~„Të gjithë njerëzit lindin të lirë dhe të barabartë në dinjitet dhe në të drejta. Ata kanë arsye dhe ndërgjegje dhe duhet të sillen ndaj njëri tjetrit me frymë vëllazërimi."” == Historia == Początki języka sięgają VII-VIII w. n.e. Jest on prawdopodobnie spokrewniony z językami [[języki ilirskie\|iliryjskim]] i [[język mesapijski\|mesapijskim]], które występowały również nad [[Morze Adriatyckie\|Adriatykiem]] lub z [[język tracki\|trako-dackimi]]. Tę drugą możliwość potwierdzają między innymi pewne podobieństwa z [[język rumuński\|językiem rumuńskim]] (około 50 słów<ref>[[Alexandru Cihac]] Słownik Etymologiczny z połowy XIX wieku; dla zwolenników trako-dackiego pochodzenia języka rumuńskiego podobieństwo z j. albańskim jest koronnym argumentem, nikt nie udowodnił, że te 50 słów ma tracko-dackie pochodzenie.</ref>), który według jednej z hipotez ukształtował się na trako-dackim substracie językowym, a także liczne podobieństwa pomiędzy słownictwem albańskim i trako-dackim{{fakt\|data=2012-06}}. Najstarszy zapis w tym języku to formuła chrztu, zapisana przez biskupa [[Pal Engjëlli\|Pala Engjëlliego]] w 1462 roku<ref>{{Cytuj książkę \| nazwisko = Quiles \| imię = Carlos \| tytuł = A Grammar of Modern Indo-European, second edition \| url = http://dnghu.org/indo-european-grammar.pdf \| wydawca = DNGHU \| miejsce = Badajoz \| data = 2007 \| strony = 90 \| isbn = 9788461176397 \| nazwisko2 = López-Menchero \| imię2 = Fernando ~~\| url = http://dnghu.org/indo-european-grammar.pdf~~ \| język = en}}</ref>. Jest on przechowywany w [[Biblioteka Laurenziana\|Bibliotece Laurenziana]] we [[Florencja\|Florencji]]<ref>{{Cytuj książkę \| autor = [[Robert Elsie]] \| tytuł = Albanian Literature: A Short History \| url = https://books.google.pl/books?id=ox3Wx1Nl_2MC&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false \| wydawca = I.B. Tauris \| miejsce = London \| data = 2005 \| strony = 6 \| isbn = 1-84511-031-5 ~~\| url = https://books.google.pl/books?id=ox3Wx1Nl_2MC&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false~~ \| język = en}}</ref>. Współczesny [[język literacki]] istnieje od XIX w. Od 1908 do zapisu używa się [[alfabet łaciński\|alfabetu łacińskiego]], wcześniej używano [[alfabet grecki\|alfabetu greckiego]], [[cyrylica\|cyrylicy]] i [[alfabet arabski\|pisma arabskiego]]<ref>{{Cytuj stronę \| url = http://www.bbc.co.uk/languages/european_languages/languages/albanian.shtml \| tytuł = Languages across Europe – Albanian \| opublikowany = bbc.co.uk \| język = en \| data dostępu = 2016-01-01}}</ref><ref>{{Cytuj pismo \| tytuł = Alphabet conflict in the Balkans: Albanian and the Congress of Monastir \| czasopismo = International Journal of the Sociology of Language \| wolumin = 128 \| strony = ~~1-24~~1–24 \| issn = 0165-2516 \| język = en \| data = 2009-07 \| doi = 10.1515/ijsl.1997.128.1}}</ref><ref>{{Cytuj stronę \| url = https://www.shqiperia.com/Kongresi-i-Manastirit-per-njesimin-e-alfabetit-te-gjuhes-shqipe-(14-22-nentor-1908).368/ \| tytuł = Kongresi i Manastirit për njësimin e alfabetit te gjuhës shqipe (14-22 nëntor 1908) \| data = 2002-01-01 \| opublikowany = shqiperia.com \| język = sq \| data dostępu = 2016-01-01}}</ref>. == Wymowa == Linia 34: {\| class="wikitable" ! align="center" \| Litera ! align="center" \| IPA ! Opis ! Przykład \|- \|align="center" \| '''c''' \|align="center" \| [{{IPA\|ʦ}}] \|jak ''c'' w ''car'' \|''cigarja'' (papieros) \|- \|align="center" \| '''ç''' \|align="center" \| [{{IPA\|ʧ}}] \|jak ''cz'' w ''czeski'' \|''çasti'' (chwila) \|- \|align="center" \| '''dh''' \|align="center" \| [{{IPA\|ð}}] \|jak ''th'' w [[język angielski\|ang.]] ''this'' dźwięczne \|''dhoma'' (pokój) \|- \|align="center" \| '''ë''' \|align="center" \| [{{IPA\|œ}}]/[{{IPA\|ə}}] \|akcentowane: jak ''ö'' w niem. ''möchte''; nieakcentowane: (''(ə)'') ([[szwa]]),<br />w wygłosie (na końcu słowa) często ledwo słyszalne \|''hëna'' (księżyc) \|- \|align="center" \| '''gj''' \|align="center" \| [{{IPA\|ɟ}}] \|podobne jak ''dj'' w ''Nadia'' bądź krótkie ''dź'' \|''gjithë'' (wszystko) \|- \|align="center" \| '''ll''' \|align="center" \| [{{IPA\|ɫ}}] \|jak ''ł'' sceniczne (kresowe) w ''łatwo'' \|''fillimi'' (początek) \|- \|align="center" \| '''nj''' \|align="center" \| [{{IPA\|ɲ}}] \|jak ''ń'' w ''sanie'' \|''njoh'' (znać) \|- \|align="center" \| '''q''' \|align="center" \| [{{IPA\|c}}] \|[[Palatalizacja\|palatalne]] (zmiękczone) t lub słabe cz (trochę słabsze niż ç)<br />podobnie jak ''t'' w pl. ''sympatia''<br />wymowa alternatywna: ''ć'' lub kj, tylnojęzykowe (przede wszystkim w Macedonii) \|''qeni'' (pies) \|- \|align="center" \| '''r''' \|align="center" \| [{{IPA\|ɾ}}] \|słabe ''r'' wymówione końcówką języka \|''tre'' (trzy) \|- \|align="center" \| '''rr''' \|align="center" \| [{{IPA\|r}}] \|wibrujące ''r'' wymówione zaokrągloną końcówką języka jak w ''barrakuda'' \|''rruga'' (ulica) \|- \|align="center" \| '''sh''' \|align="center" \| [{{IPA\|ʃ}}] \|jak ''sz'' \|''shkolla'' (szkoła) \|- \|align="center" \| '''th''' \|align="center" \| [{{IPA\|θ}}] \|jak ''th'' bezdźwięczne w [[język angielski\|ang.]] ''think'' \|''thika'' (nóż) \|- \|align="center" \| '''x''' \|align="center" \| [{{IPA\|ʣ}}] \|''dz'', \|''lexoj'' (czytać) \|- \|align="center" \| '''xh''' \|align="center" \| [{{IPA\|ʤ}}] \|jak ''dż'' w pl. ''dżungla'' \|''xhaba'' (tani) \|- \|align="center" \| '''y''' \|align="center" \| [{{IPA\|y}}] \|jak ''ü'' jak w niem. ''grün'' \|''pylli'' (las) \|- \|align="center" \| '''zh''' \|align="center" \| [{{IPA\|ʒ}}] \|''ż'', jak ''żurnal'' \| ''zhurmi'' (hałas) Linia 129: * Mindak Jolanta, Sawicka Irena, ''Zarys gramatyki języka albańskiego'', Warszawa 1993. * Saneja Mazllum, Wójcik Alina, ''Mini rozmówki albańskie'', Warszawa 1992. * Sawicka Irena, ''Charakterystyka fonetyki albańskiej''; [w:] ''Albanistyka polska'', red. I. Sawicka, Toruń 2007, s.~~183-195~~ 183–195. [[Kategoria:Język albański\| ]]

Język albański: Różnice pomiędzy wersjami