Torozaur: Różnice pomiędzy wersjami

Torozaur występował w [[kreda późna|późnej kredzie]] – około 68–65 milionów lat temu – na obszarze [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]]. Jego kości były znalezione w [[USA]] na terenie stanów: [[Wyoming]], [[Montana]], [[Dakota Południowa]] oraz być może [[Utah]], [[Teksas]], [[Nowy Meksyk]] a także w [[Kanada|Kanadzie]] na terenie prowincji [[Saskatchewan]]<ref name=Farke07 /><ref name=Sullivan10>{{Cytuj książkę |rozdział=A New Chasmosaurine (Ceratopsidae, Dinosauria) from the Upper Cretaceous Ojo Alamo Formation (Naashoibito Member), San Juan Basin, New Mexico |autor r=Sullivan, R. M. & Lucas, S. G. |autor=Ryan, M.J., Chinnery, B.J. & Eberth, D.A. (red.) |tytuł=New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium |wydawca=Indiana University |miejsce=Bloomington |rok=2010 |strony=169-178 |isbn=}}</ref><ref name=Sullivan>{{Cytuj pismo |autor=Sullivan, R. M., Boere, A. C. & Lucas, S. G. |tytuł=Redescription of the ceratopsid dinosaur </em>Torosaurus utahensis</em> (Gilmore, 1946) and a revision of the genus |czasopismo=Journal of Paleontology |wolumin=79 |strony=564–582 |rok=2005 |doi=10.1666/0022-3360(2005)079%3C0564:ROTCDT%3E2.0.CO;2 |język=en}}</ref><ref name=Hunt>{{Cytuj pismo |autor=Hunt, R. K. & Lehman, T. M. |tytuł=Attributes of the ceratopsian dinosaur </em>Torosaurus</em>, and new material from the Javelina Formation (Maastrichtian) of Texas |czasopismo=Journal of Paleontology |wolumin=82 |strony=1127-1138 |rok=2008 |doi=10.1666/06-107.1 |język=en}}</ref>.

Szczątki dinozaurów zebrane z [[formacja Hell Creek|Hell Creek]] w [[Montana|Montanie]] wskazują na bardzo małą liczbę młodych i w pełni dorosłych ceratopsów oraz [[edmontozaur]]ów, a dużą liczbę średniej wielkości (młodocianych). Horner i in. (2011) uważają, że młode oraz wyrośnięte dinozaury żyły w innych środowiskach, bardziej w głębi lądu. Innym wyjaśnieniem jest wysoka śmiertelność przed osiągnięciem maksymalnych rozmiarów - ok. najwięcej znajduje się osobników osiągających 2/3 maksimum. Możliwe, że te niewyrośnięte ceratopsy były już zdolne do rozrodu<ref name=Horner11>{{Cytuj pismo |autor=Horner, J.R., Goodwin, M.B., Myhrvold, N. |tytuł=Dinosaur Census Reveals Abundant </em>Tyrannosaurus</em> and Rare Ontogenetic Stages in the Upper Cretaceous Hell Creek Formation (Maastrichtian), Montana, USA |czasopismo=PLoS ONE |wolumin=6 |strony=e16574 |rok=2011 |doi=10.1371/journal.pone.0016574 |język=en}}</ref>. Szczątki triceratopsa są znacznie częstsze niż torozaura. Znane są u niego osobniki w różnym wieku i różnych rozmiarów (czaszki od 38 cm do min. 2,5 m)<ref name=Horner06>{{Cytuj pismo |autor=Horner, J. R. & Goodwin, M. B. |tytuł=Major cranial changes during Triceratops ontogeny |czasopismo=Proceedings of the Royal Society of London B |wolumin=273 |strony=2757–2761 |rok=2006 |doi=10.1098/rspb.2006.3643 |język=en}}</ref><ref name=Scannella />. Torozaury są ogólnie większe: najmniejsze czaszki mierzą - zależnie od metody pomiaru - 1,5-1,8 m a największe - 2,8-3,2 m<ref name=Scannella /><ref name=Farke07 />. Niektóre triceratopsy są więc większe niż niektóre torozaury, co można wytłumaczyć np. zmiennością osobniczą. Badania osteohistologiczne [[skamieniałości]] na podstawie próbek pobranych z rogów nadocznych pięciu osobników z różnych stadiów rozwoju ontogenetycznego wskazują, że małe, młode triceratopsy wykazują budowę typową dla niedojrzałej kości a każde kolejne stadium ma bardziej dojrzałą tkankę. Najbardziej dojrzałą strukturę ma jedyny z badanych torozaurów. Według Scannelli i Hornera (2010) ''Triceratops'' zachowywał cechy młodociane przez bardzo długi czas rozwoju ([[pedomorfizm]]). Poprzednio uważane za dorosłe triceratopsy nie osiągnęły jeszcze maksimum rozwoju, którym jest forma nazywana dotąd ''Torosaurus''. Badania osteohistologiczne czaszek wykazują, że osobniki ''Torosaurus'' są stare, Triceratopsy bez okien to "młode dorosłe" i wcześniejsze stadia rozwoju, a te z oknami - "dorosłe". U wielu młodych ''Triceratops'' w kryzie występują wgłębienia - najpierw na spodzie po bokach kości ciemieniowej. Później wgłębienia przesuwają się bliżej środka i są widoczne także od góry. W miejscu, gdzie ''Torosaurus'' ma okna, kryza staje się bardzo cienka - czasem poniżej 0,5 cm, w porównaniu do ok. 2,5-3 cm, a nawet ponad 6 cm w najgrubszym miejscu. Wgłębienie otoczone jest wałem grubszej kości, co jest zachowane u niektórych ''Torosaurus''. Spodziewanym następstwem jest otwarcie się okien (''Torosaurus''). Kryza staje się coraz dłuższa, co jest widoczne zarówno u ''Triceratops'', jak i ''Torosaurus''. Różki po bokach kryzy - ''epiparietals'' na kości ciemieniowej i ''episquamosals'' na kości łuskowej - stawały się z początkowo trójkątnych coraz bardziej spłaszczone. U niektórych ''Torosaurus'' i ''Triceratops'' były one już niewidoczne. Ich liczba i ułożenie znacznie się zwiększa - u ''Triceratops'' występuje 5-7 z jednym centralnie położonym a u ''Torosaurus'' - 10-12 symetrycznie po obu bokach kości ciemieniowej<ref name=Scannella />.