Ołdrzychowice Kłodzkie: Różnice pomiędzy wersjami

|stopniN = 50 |minutN = 21 |sekundN = 54

|stopniE = 16 |minutE = 42 |sekundE = 33

|wikisłownik =

|www =

}}

'''Ołdrzychowice Kłodzkie''' (niem. ''Ullersdorf'') – [[wieś]] [[sołectwo|sołecka]] w [[Polska|Polsce]], położona w [[województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w [[powiat kłodzki|powiecie kłodzkim]], w [[Kłodzko (gmina wiejska)|gminie Kłodzko]]. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975-1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo wałbrzyskie|województwa wałbrzyskiego]].

 

== Geografia ==

=== Położenie geograficzne ===

Ołdrzychowice Kłodzkie są położone w [[Dolina|Dolinie]] [[Biała Lądecka|Białej Lądeckiej]] pomiędzy [[Wzgórza Rogówki|Wzgórzami Rogówki]], należącymi do [[Kotlina Kłodzka|Kotliny Kłodzkiej]] na północnym-zachodzie oraz [[Góry Złote|Górami Złotymi]] na północnym-wschodzie, a [[Krowiarki (góry)|Krowiarkami]], będącymi częścią [[Masyw Śnieżnika|Masywu Śnieżnika]] na południu<ref>K. Kuchta: ''Dzieje Ołdrzychowic Kłodzkich do 1526 r.'', mps. pracy dyplomowej z historii, Wrocław 2009, s. 4.</ref>. Od [[Kłodzko|Kłodzka]] oddalone są o 9 km na południowy-wschód<ref>''Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna 1:100 000'', Eko-Graf, Wrocław 1997.</ref>. Od strony zachodniej graniczą z [[Żelazno (województwo dolnośląskie)|Żelaznem]] i [[Marcinów (województwo dolnośląskie)|Marcinowem]], na północy z [[Jaszkowa Górna|Jaszkową Górną]] i [[Rogówek (powiat kłodzki)|Rogówkiem]], na wschodzie ze [[Skrzynka (województwo dolnośląskie)|Skrzynką]] i [[Trzebieszowice|Trzebieszowicami]] w [[Lądek-Zdrój (gmina)|gminie Lądek-Zdrój]], a na południu z [[Romanowo (województwo dolnośląskie)|Romanowem]]<ref>Opracowano na podstawie map sołectw gmin: Kłodzko i Lądek-Zdrój dostępnych w urzędach obu gmin.</ref>.

 

== Demografia ==

[[Plik:Noy dom przy ul. kolejowej.jpg|240px|thumb|right|Na początku XXI wieku do wsi przybywają nowi osadnicy z Dolnego Śląska, którzy budują tu swoje domy jednorodzinne]]

Ludność Ołdrzychowic Kłodzkich na przestrzeni stuleci kształtowała się w następujący sposób<ref>Dane na podstawie: F. W. Zimmermann, ''Beyträge zur Beschreibung von Schlesien'', Bd. 1-13, Brieg 1783-1796; Roczniki statystyczne województwa wrocławskiego (1950-1975), roczniki statystyczne województwa wałbrzyskiego (1975-1998), powszechnych spisów ludności i urzędu gminy wiejskiej Kłodzko</ref>:

W połowie XIX w. Ołdrzychowice Kłodzkie miały już charakter przemysłowego osiedla. We wsi znajdował się kościół i szkoła wybudowana w [[1837]] r. Nauczał w niej nauczyciel i pomocnik nauczyciela. Oprócz tego był szpital, 3 młyny wodne, browar, gorzelnia, 2 wapienniki, 2 kamieniołomy, cegielnia o produkcji około 40 tys. cegieł, a także działało aż 83 różnych rzemieślników, zatrudniających do tego kilkudziesięciu czeladników. Wśród rzemieślników najliczniejszą grupę stanowili: tokarze, ślusarze, giserzy. Był też mechanik. Nadal wieś złożona była z czterech części, z których główna wraz z wolnym sędziostwem należała do [[Magnis]]ów. Obejmowała 224 domy, pałac, 3 folwarki, w których trzymano 1430 [[merynos]]ów i 219 [[wół|wołów]]. Za parkiem pałacowym znajdowała się osada fabryczna składająca się z 17 budynków i należąca do braci Lindheimów. W [[1823]] r. powstała w niej szkoła przyfabryczna, w której zatrudniony był nauczyciel. Mieściła się w budynku przędzalni, a przy niej zaś znajdował się zakład mechaniczny z odlewnią. Łącznie oba zakłady zatrudniały około 600 robotników. Druga część Ołdrzychowic, licząca 65 domów i folwark z 200 merynosami , posiadała Charlotta, wdowa po landgrafie zu Fürstenburg. Dwie pozostałe części należały do wolnych kmieci i składały się na nie odpowiednio 13 i 3 budynki oraz część kmieca w obrębie Romanowa<ref name=autonazwa4 />.

 

W okresie [[Wiosna Ludów|wiosny ludów]] dochodziło w dobrach hr. von Magnisa do rozruchów spowodowanych odrabianiem przez chłopów [[pańszczyzna|pańszczyzny]], a w [[1885]] r. w przędzalni wybuchł strajk, w którym uczestniczyło blisko 1000 robotników. Działała już wówczas organizacja związkowa. Wieś stale rozwijała się. W [[1883]] r. zbudowano kościół ewangelicki, a sześć lat później duże mauzoleum rodowe von Magnisów przy kościele parafialnym. Majątek von Magnisów obejmował 1895 morgów, a część hr. von Schlabrendorfa 554 morgi<ref>Dane na 1870 rok.</ref>. [[28 lutego]] [[1874]] r. został utworzony Obwód Urzędowy Ołdrzychowice (''Amtsbezirk Ullersdorf'') w skład której weszły gmina wiejska Ołdrzychowice, [[Rogówek (powiat kłodzki)|Rogówek]] oraz dobra szlacheckie: Ołdrzychowice Dolne (Niederullersdorf) i Ołdrzychowice Górne (Oberullersdorf)<ref>[http://helmut-dinter.de/OSchlesien/Ullersdorf.htm Informacja wraz z kalendarium na stronie „Helmut-Dinter.de”, (dostęp: 1.11.2010)]</ref>.

 

Miejscowość uchodziła za bardzo atrakcyjną i malowniczą przez co zaliczano ją do ''romantycznych wsi'' hrabstwa kłodzkiego. Była ona celem specjalnych wycieczek kuracjuszy z Lądka-Zdroju. W [[1889]] r. był tu hotel, poczta z połączeniem telegraficznym, a także apteka<ref name=autonazwa4 />. Pod koniec XIX w. doprowadzono do wsi linię kolejową z [[Kłodzko|Kłodzka]], którą otwarto w [[1897]] r., budując na skraju wsi [[Ołdrzychowice Kłodzkie (stacja kolejowa)|stację kolejową]]<ref>[http://www.kolej.klodzko.pl/232/232.html Linia Krosnowice Kłodzkie - Stronie Śląskie, opis na stronie Miłośników Kolei na Ziemi Kłodzkiej, (dostęp: 3.11.2010)]</ref>. Paradoksalnie wpłynęło to na ograniczenie ruchu turystycznego, gdyż wieś teraz pomijano jadąc na kuracje do Lądka.

 

=== Lata 1900–1945 ===

== Zabytki ==

[[Plik:Mauzoleum von Magnisów w Ołdrzychowicach Kłodzkich.jpg|190px|thumb|Mauzoleum von Magnisów przy kościele parafialnym]]

Ołdrzychowice Kłodzkie zachowały swój pierwotny układ rozbudowanej wsi łańcuchowej, lecz jest on obecnie mało czytelny, ze względu na to, że główna ulica (Kłodzka) została zabudowana równoległymi, połączonymi przecznicami. Zaburzenia tego układu wprowadziły także późniejsze obiekty przemysłowe. We wsi zachowało się wiele zabytków, które jednak uległy znacznej przebudowie<ref name=autonazwa2 />.

 

== Religia ==

{{osobny artykuł|Parafia św. Jana Chrzciciela w Ołdrzychowicach Kłodzkich}}

Początki chrześcijaństwa na terenie Ołdrzychowic Kłodzkich owiane są mgłą tajemnicy, która wynika z faktu, iż do naszych czasów nie zachowało się zbyt wiele źródeł dotyczących tego okresu<ref>K. Kuchta, ''op. cit.'', s. 30.</ref>. Pierwsza wzmianka dotycząca ołdrzychowickiej parafii pochodzi z [[1360]] r.<ref>''Geschichtsquellen'', t. 1, s. 167.</ref> Należy jednak domniemywać, że powstała ona wraz z założeniem wsi w pierwszej połowie [[XIV wiek|XIV]] w. z wydzielenia z [[Parafia św. Andrzeja Apostoła w Trzebieszowicach|parafii św. Andrzeja]] w [[Trzebieszowice|Trzebieszowicach]], która powstała jako jedna z pierwszych na [[ziemia kłodzka|ziemi kłodzkiej]], w połowie [[XIII wiek|XIII]] w<ref>K. Bartkiewicz, ''op. cit'', s. 65.</ref>. W [[XVI wiek|XVI]] w. w Ołdrzychowicach pojawili się protestanci, którzy zdołali przejąć tutejszą parafię, a w których rękach znajdowała się do [[XVII wiek|XVII]] w<ref>J. Kögler, ''op. cit.'', s. 336-337.</ref>. Wraz z przejęciem [[Śląsk]]a i ziemi kłodzkiej przez [[Królestwo Prus|Prusy]] w [[1742]] r. ewangelicy mogli swobodnie szerzyć swoją wiarę. Ich liczba we wsi wzrosła wraz z jej rozbudową i uprzemysłowieniem w [[XIX wiek|XIX]] w. W latach 40. tego stulecia wybudowano na jej terenie niewielki kościół ewangelicki, będący filią kłodzkiej parafii ewangelickiej. Swoją posługę pełnił w nim jeden [[pastor]]. W [[1939]] r. Ołdrzychowice zamieszkiwało blisko 2700 mieszkańców, w większości katolików. Ponadto we wsi żyło 145 ewangelików<ref>F. Stein, ''op. cit.'', s. 154.</ref>.