Wikipedia

Gene Wilder: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne techniczne
+ilustracja(i popr./stand. opisu zdj. wcześniej wstawionego),informacja o śmierci:dr.red.,Filmografia:rok na początek (sortowane w końcu wg roku),przen.refów na koniec,infobox:aktor infobox/nagroda:skrócenie/standaryzacja treści szablonu nagroda
Linia 2:
|imię i nazwisko = Gene Wilder
|grafika = GeneWilderMay07.jpg
|opis grafiki = Gene Wilder w (2007 roku)
|prawdziwe imię i nazwisko = Jerome Silberman
|data urodzenia = [[11 czerwca]] [[1933]]
|miejsce urodzenia = [[Milwaukee]]
|data śmierci = [[29 sierpnia]] [[2016]]
|miejsce śmierci = [[Stamford (Connecticut)|Stamford]]
|zawód = aktor, scenarzysta, reżyser filmowy
|współmałżonek =
|lata aktywności =
|zespół artystyczny =
|nagrody =
{{aktor infobox/nagroda|Emmy|[[Will & Grace]] (2003) w kategorii <center>'''Najlepszy gościnny występ w serialu komediowym'''<br za/>2003 rolę''[[Will Pana& Steina, niezrównoważonego psychicznie szefa kancelarii prawniczejGrace]]''{{u|uwaga1}}}}
|odznaczenia =
|commons = Category:Gene Wilder
Linia 19:
|www =
}}
'''Gene Wilder''', właśc. '''Jerome Silberman''' (ur. [[11 czerwca]] [[1933]]<ref group=uwaga>W swej autobiografii Wilder wyraźnie sugeruje, że jego prawdziwą datą urodzin jest rok 1933, a nie jak wcześniej podawano 1935.</ref>{{u|uwaga12}} w [[Milwaukee]], zm. [[29 sierpnia]] [[2016]] w [[Stamford (Connecticut)|Stamford]]<ref name="independent">{{Cytuj stronę r| url = http://www.independent.co.uk/news/obituaries/gene-wilder-obituary-star-of-willy-wonka-and-blazing-saddles-who-grew-to-dislike-the-business-of-a7215831.html | tytuł = ''Gene Wilder obituary: Star of Willy Wonka and Blazing Saddles who grew to dislike the business of 'show''' | autor = Tom Vallance | opublikowany = independent.co.uk | data = 2016-08-30 | język = en | data dostępu = 2016-08-30}}</ref>) – [[Stany Zjednoczone|amerykański]] aktor komediowy, a także scenarzysta i reżyser. Zdobywca [[Nagroda Emmy|Emmy]] w 2003. Był nominowany do [[Nagroda Akademii Filmowej|Oscara]] za drugoplanową rolę w filmie ''[[Producenci (film 1968)|Producenci]]'' (1968).
 
Znany ze współpracy z [[reżyser]]emreżyserem, [[scenariusz|scenarzystą]] i producentem filmowym [[Mel Brooks|Melem Brooksem]]. Często występował wspólnie z afroamerykańskim aktorem komediowym, [[Richard Pryor|Richardem Pryorem]].
 
== Biografia ==
Wilder był synem [[Żydzi|żydowskich]] imigrantów pochodzących z [[Rosja|Rosji]]. Studiował aktorstwo na [[University of Iowa|Uniwersytecie Iowa]], który ukończył w roku 1955 roku. Naukę kontynuował w Bristol Old Vic Theatre School w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], w latach 1956–1958. Po powrocie do USA podjął pracę w [[teatr]]ze, jednakże nie jako aktor, a jako kierowca samochodu i nauczyciel [[Szermierka sportowa|fechtunku]].
 
[[Plik:Gene Wilder 1970.JPG|thumb|left|180px|Gene Wilder, (1970)]]▼
Mając 26 lat zmienił swoje nazwisko na Gene Wilder, ponieważ jego własne – Jerry Silberman – nie brzmiało, dla niego, zbyt dobrze. Imię „Gene” zaczerpnął od Eugene’a Ganta, bohatera książek autorstwa [[Thomas Clayton Wolfe|Thomasa Wolfa]]. Natomiast nazwisko „Wilder” od [[Thornton Wilder|Thortona Wildera]], zaznaczył przy tym, że było to najpiękniejsze nazwisko jakie kiedykolwiek słyszał<ref>{{Cytuj | tytuł = Bobbie Wygant Interviews Gene Wilder for The Frisco Kid 1979 | url = https://www.youtube.com/watch?v=b0D8uWPcuaw | opublikowany = YouTube | język = en}}</ref>.▼
 
▲Mając 26 lat zmienił swoje nazwisko na Gene Wilder, ponieważ jego własne – Jerry Silberman – nie brzmiało, dla niego, zbyt dobrze. Imię „Gene” zaczerpnął od Eugene’a Ganta, bohatera książek autorstwa [[Thomas Clayton Wolfe|Thomasa Wolfa]]. Natomiast nazwisko „Wilder” od [[Thornton Wilder|Thortona Wildera]], zaznaczył przy tym, że było to najpiękniejsze nazwisko jakie kiedykolwiek słyszał<ref>{{Cytuj r| tytuł = Bobbie Wygant Interviews Gene Wilder for The Frisco Kid 1979 | url = https://www.youtube.com/watch?v=b0D8uWPcuaw | opublikowany = YouTube | język = en}}</ref>.
▲[[Plik:Gene Wilder 1970.JPG|thumb|left|180px|Gene Wilder, 1970]]
Karierę aktorską zaczynał na mniejszych scenach [[Broadway (teatr)|Broadwayu]], zanim zadebiutował na głównej jego scenie. Najlepszym dla niego rokiem w tym okresie był 1961, gdy za role w przedstawieniach „The Complaisant Lover” i „Roots” otrzymał nagrodę Clarence Derwent. Pierwsza rola [[film]]owa to epizod w ''[[Mother Courage and Her Children]]'' w roku 1964 u boku [[Anne Bancroft]], odtąd jego kariera nabrała znacznego przyspieszenia, za sprawą Mela Brooksa, który polubił Wildera i chętnie obsadzał go w filmach.▼
 
▲Karierę aktorską zaczynał na mniejszych scenach [[Broadway (teatr)|Broadwayu]], zanim zadebiutował na głównej jego scenie. NajlepszymNajlepszy dla niego rokiem w tymtamtym okresie był 1961 rok, gdy za role w przedstawieniach „The''The Complaisant Lover”Lover'' i „Roots”''Roots'' otrzymał nagrodę Clarence Derwent. Pierwsza rola [[film]]owafilmowa to epizod w ''[[Mother Courage and Her Children]]'' w roku 1964 roku u boku [[Anne Bancroft]],; odtąd jego kariera nabrała znacznego przyspieszenia, za sprawą Mela Brooksa, który polubił Wildera i chętnie obsadzał go w filmach.
Pierwsza duża rola Wildera to zakładnik w filmie ''[[Bonnie i Clyde]]''. Dwie najgłośniejsze to Willy Wonka w ''[[Willy Wonka i fabryka czekolady]]'' oraz Leo Bloom w ''[[Producenci (film 1968)|Producenci]]'' (1968).▼
 
▲Pierwsza duża rola Wildera to zakładnik w filmie ''[[Bonnie i Clyde (film)|Bonnie i Clyde]]'' (1967). Dwie najgłośniejsze to Willytytułowa Wonkarola w ''[[Willy Wonka i fabryka czekolady]]'' (1971) oraz Leo Bloom w ''[[Producenci (film 1968)|Producenci]]'' (1968).
W latach 70. i 80. XX w. występował w wielu filmach wraz z [[Richard Pryor|Richardem Pryorem]], tworząc z nim jedną z najbardziej charakterystycznych par postaci z różnych ras w komediach tego okresu. Jednakże ich relacja nie była tak sympatyczna, jak sądzili widzowie i jak wynikałoby z filmów. W swej [[autobiografia|autobiografii]] Wilder napisał wiele gorzkich słów o Pryorze.▼
 
[[Plik:Gene Wilder 02.jpg|thumb|180px|Wilder (1984)]]
 
▲W latach 70. i 80. XX w. występował w wielu filmach wraz z [[Richard Pryor|Richardem Pryorem]], tworząc z nim jedną z najbardziej charakterystycznych par postaci z różnych ras w komediach tego okresu. Jednakże ich relacja nie była tak sympatyczna, jak sądzili widzowie i jak wynikałoby z filmów. W swej [[autobiografia|autobiografii]] Wilder napisał wiele gorzkich słów o Pryorze.
 
W 1979 zagrał, już bez Pryora, w komedii ''[[Frisco Kid]]'' u boku [[Harrison Ford|Harrisona Forda]].
 
Wilder ożenił się z aktorką [[Gilda Radner|Gildą Radner]] w 1984 roku, a owdowiał w 1989 roku, gdy GildaRadner zmarła na [[rak jajnika|raka jajnika]]. Odtąd Wilder zaczął aktywnie wspierać profilaktykę chorób nowotworowych. Sam zresztą był hospitalizowany w związku z odmianą [[białaczka|białaczki]] w 1999 roku, leczenie zakończono pomyślnie w 2000 roku.
 
W 1991 roku ożenił się powtórnie, tym razem z wykładowcąwykładowczynią patologii, [[Karen Boyer]].
 
1 marca 2005 Wilder wydał swój bardzo osobisty pamiętnik-autobiografię ''Kiss Me Like Aa Stranger'', opisując w nim okres od urodzenia aż po śmierć pierwszej żony.
 
Gene Wilder zmarł 29 sierpnia 2016 roku w wieku 83 lat na skutek komplikacji związanych z [[Chorobachoroba Alzheimera|chorobą Alzheimera]]<ref name="{{r|independent"/>}}, zdiagnozowanej trzy lata wcześniej. ORodzina, o śmierci amerykańskiego aktora komediowego rodzina, poinformowała agencję [[Associated Press]].
 
== Filmografia ==
{{Kategoria główna|Filmy w reżyserii Gene’a Wildera}}
* 1967: ''[[Bonnie i Clyde (film)|Bonnie i Clyde]]'' (1967) jako Eugene Grizzard
* 1968: ''[[Producenci (film 1968)|Producenci]]'' (1968) jako Leo Bloom
* 1970: ''[[Zacznijcie rewolucję beze mnie]]'' (1970) jako Claude/Philippe
* 1971: ''[[Willy Wonka i fabryka czekolady]]'' (1971) jako [[Willy Wonka]]
* 1972: ''[[Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o seksie, ale baliście się zapytać]]'' (1972) jako dr Doug Ross
* 1974: ''[[Rhinoceros (film)|Rhinoceros]]'' (1974) jako Stanley
* 1974: ''[[Mały Książę (film)|Mały Książę]]'' (1974) jako Lis
* 1974: ''[[Płonące siodła]]'' (1974) jako Jim „Wasco Kid”
* 1974: ''[[Młody Frankenstein]]'' (1974) jako dr Frederick Frankenstein
* 1975: ''[[Przygody najsprytniejszego z braci Holmesów]]'' (1975) jako Sigerson Holmes ('''także reżyseria''')
* 1976: ''[[Transamerican Express|Express Srebrna Strzała]]'' (1976) jako George Caldwell
* 1977: ''[[Największy kochanek świata]]'' (1977) jako Rudy Valentine ('''także reżyseria''')
* 1979: ''[[Frisco Kid]]'' (1979) jako Avram Belinsky
* 1980: ''[[Czyste szaleństwo]]'' (1980) jako Skip Donahue
* 1980: ''[[Niedzielni kochankowie]]'' (1980) jako Skippy ('''także reżyseria''', wspólnie z [[Dino Risi]]m, [[Bryan Forbes|Bryanem Forbesem]] i [[Édouard Molinaro|Édouardem Molinaro]])
* 1982: ''[[Hokus Pokus czyli ważna sprawa]]'' (1982; znany także podtytuł tytułemalt.: ''Hanky Panky, czyli ważna sprawa'') jako Michael Jordan
* 1984: ''[[Kobieta w czerwieni]]'' (1984) jako Theodore Pierce ('''także reżyseria''')
* 1986: ''[[Miłość wilkołaka]]'' (1986) jako Larry Abbot ('''także reżyseria''')
* 1989: ''[[Nic nie widziałem, nic nie słyszałem]]'' (1989) jako Dave Lyons
* 1990: ''[[Miłość to nie żart]]'' (1990) jako Duffy Bergman
* 1991: ''[[Sobowtór (film 1991)|Sobowtór]]'' (1991) jako George/Abe Fielding
* 1999: ''[[Alicja w Krainie Czarów (film 1999)|Alicja w Krainie Czarów]]'' (1999) jako Żółwżółw
* 1999: ''[[Morderstwo w małym miasteczku]]'' (1999) jako Larry „Cash” Carter
* 1999: ''[[Drugie morderstwo w miasteczku]]'' (1999) jako Larry „Cash” Carter
* 1998–2006: ''[[Will & Grace|Will i Grace]]'' (1998-2006; serial TV) jako pan Stein (za gościnny występ w tym serialu Wilder otrzymał nagrodę [[Nagroda Emmy|Emmy]])
 
== Występy teatralne ==
* 1962: ''The Complaisant Lover'' ([[Broadway theatre(teatr)|Broadway]], 1962)
* 1963: ''Mother Courage and Her Children'' (Broadway, 1963)
* 1963: ''One Flew Over the Cuckoo’s Nest'' (Broadway, 1963)
* 1964: ''The White House'' (Broadway, 1964)
* 1966: ''Luv'' (Broadway, 1966)
* 1996: ''[[Laughter on the 23rd Floor]]'' ([[Londyn]], 1996)
 
== Publikacje ==
Gene Wilder jestbył także autorem książek<ref>{{Cytujr|tytuł=Gene Wilder Books|data dostępu=2016-06-18|opublikowany=genewilder.net|url=http://www.genewilder.net/gene-books.htm}}</ref>:
* 2005: ''Kiss Me Like a Stranger: My Search for Love and Art,'' 2005
* 2007: ''My French Whore,'' 2007
* 2008: ''The Woman Who Wouldn't,'' 2008
* 2010: ''What Is This Thing Called Love?,'' 2010
* 2013: ''Something Toto Remember You By – A Perilous Romance,'' 2013
 
{{== Uwagi}} ==
{{Przypisy}}-lista|grupa=uwaga|
<ref name="uwaga1">Za rolę pana Steina, niezrównoważonego psychicznie szefa kancelarii prawniczej.</ref>
<ref name="uwaga12">W swej autobiografii Wilder wyraźnie sugeruje, że jego prawdziwą datą urodzin jest rok 1933, a nie jak wcześniej podawano 1935.</ref>
}}
 
== Przypisy ==
{{Przypisy-lista|
<ref name="Bobbie Wygant Interviews">{{cytuj|tytuł=Bobbie Wygant Interviews Gene Wilder for The Frisco Kid 1979|url=https://www.youtube.com/watch?v=b0D8uWPcuaw|opublikowany=YouTube|język=en}}</ref>
<ref name="Gene Wilder Books">{{cytuj|tytuł=Gene Wilder Books|data dostępu=2016-06-18|opublikowany=genewilder.net|url=http://www.genewilder.net/gene-books.htm}}</ref>
<ref name="independent">{{cytuj stronę|url=http://www.independent.co.uk/news/obituaries/gene-wilder-obituary-star-of-willy-wonka-and-blazing-saddles-who-grew-to-dislike-the-business-of-a7215831.html|tytuł=''Gene Wilder obituary: Star of Willy Wonka and Blazing Saddles who grew to dislike the business of 'show'''|autor=Tom Vallance|opublikowany=independent.co.uk|data=2016-08-30|język=en|data dostępu=2016-08-30}}</ref>
}}
 
== Bibliografia ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Gene_Wilder”