Andreas Vesalius: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Trigon (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
m poprawa linków
Linia 2:
'''Andreas Vesalius''', '''Wesaliusz''', właśc. '''Andries van Wesel''' lub '''Andre Wesale''' (ur. [[31 grudnia]] [[1514]] w [[Bruksela|Brukseli]], zm. [[15 października]] [[1564]] na [[Zakintos]]<ref>{{cytuj stronę| url = http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3992607 | tytuł = Encyklopedia PWN | data dostępu = 2010-10-17| język = pl}}</ref>) – [[flamandowie|flamandzki]] uczony, twórca nowożytnej [[anatomia|anatomii]].
 
Urodził się w [[Bruksela|Brukseli]], w rodzinie o tradycjach medycznych (jego ojciec był aptekarzem cesarza [[Karol V Habsburg|Karola V]]). Studiował ''humanae litterae'' na [[Katolicki Uniwersytet w Lowanium|uniwersytecie w Leuven]] w latach 1529-33<ref>Dominowały tam nadal wpływy arabskie</ref>, a następnie między 1533 a 1536, w [[Paryż]]uParyżu, pod kierunkiem [[Franciscus Sylvius|Sylwiusza]]. Ostatnim etapem jego studiów była nauka [[Uniwersytet w Padwie|uniwersytecie w Padwie]], gdzie w wieku 23 lat, w 1537 otrzymał tytuł doktora medycyny, publikując w charakterze dysertacji parafrazę dzieła arabskiego lekarza [[Abu Bakr Muhammad ibn Zakarijja ar-Razi|Ar-Raziego]]. Zaraz też został zatrudniony jako wykładowca chirurgii, odpowiedzialny za pokazy anatomii; w Padwie nauczał w latach 1537-1555{{r|dunn}}.
 
W 1543<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Gierowski|imię= Józef Andrzej|autor link= Józef Andrzej Gierowski|tytuł=Historia Włoch|wydanie= |wydawca= Zakład Narodowy im. Ossolińskich|miejsce= Wrocław|rok= 1986|isbn= 83-04-01943-4|strony= 224}}</ref> napisał 7-częściowe dzieło ''Budowa ludzkiego ciała'' (''De humani corporis fabrica''; w skrócie często cytowane jako ''Fabrica'') i zadedykował je [[Karol V Habsburg|Karolowi V]]. Było to pierwsze wydane drukiem dzieło o anatomii człowieka<ref>{{Cytuj książkę | autor = praca zbiorowa | tytuł = Tablice biologiczne| data = 2003 | wydawca = Wydawnictwo Adamantan | miejsce = Warszawa | isbn = 83-7350-029-4 | strony = 471}}</ref>. Jako pierwszy opisał w nim dokładnie budowę ciała ludzkiego, ilustrując swe twierdzenia 300 [[drzeworyt]]ami wykonanymi przez ucznia [[Tycjan]]a, [[Jan van Calcar|Calcariego]]. Poprawił tym samym ponad 200 błędów [[Galen|Klaudiusza Galena]] i udowodnił, że nie wykonał on żadnych sekcji zwłok ludzkich.<ref>Galen pracował na zwłokach zwierzęcych, ponieważ rozcinanie ciał ludzkich było zabronione. [J. Goody: Renesans. Czy tylko jeden. Czytelnik, Warszawa 2012, str. 78]</ref> Dzieło Vesaliusa określano jako ''kulminację humanistycznego odrodzenia nauki starożytnej'', jednakże nie była to nauka starożytna w sensie wyłącznie klasycznym: wykształcenie Vesaliusa opierało się na tradycji arabskiej i na jego własnych dokładnych obserwacjach, których wyniki szeroko rozpowszechniał drukiem.<ref>{{Cytuj|autor=Jack Goody|tytuł=Renesans. Czy tylko jeden?|data=Czytelnik, Warszawa 2012}}</ref>
 
Krytyka Galena spowodowała niechęć innych uczonych, w szczególności zajadłe ataki ze strony byłego mentora Vesaliusa – Sylviusza. Zrezygnował więc z profesury w Padwie i przeniósł się do Brukseli, gdzie poślubił Annę van Hamme; w 1544 został nadwornym lekarzem Karola V; jego kariera jako lekarza rozwijała się bardzo dobrze, a w 1556 został przez cesarza podniesiony do rangi hrabiego i otrzymał dożywotnią pensję{{r|dunn}}. W 1559 przeniósł się do Madrytu na dwór [[Filip II Habsburg|Filipa II]], króla [[Hiszpania|Hiszpanii]]. W 1564 został oskarżony przez [[Inkwizycja hiszpańska|inkwizycję]] o morderstwo - po tym, gdy podczas sekcji zmarłego szlachcica okazało się, że serce „denata” wciąż słabo bije. Król zamienił karę na [[pielgrzymka|pielgrzymkę]] do [[Jerozolima|Jerozolimy]]. W drodze powrotnej Vesalius zginął tragicznie w katastrofie okrętu{{r|dunn}}.
 
Wesaliusz jako jeden z pierwszych odważył się na dokładne zbadanie zwłok ludzkich, wykazując przy tym liczne błędy w dziełach Galena; błędy będące wynikiem nieuzasadnionego, a bezwzględnego przenoszenia stosunków anatomicznych panujących u zwierząt na organizację ciała ludzkiego. Wskutek tych poprawek i sprostowań popadł w spór ze swym nauczycielem, Sylwiuszem, stanowczym zwolennikiem Galena, a także innym sławnym badaczem – [[Bartolomeo Eustachi|Eustachiuszem]]. Spór ten przyczynił się do rozwoju [[anatomia porównawcza zwierząt|anatomii porównawczej zwierząt]].