Wersja z 10:07, 21 sie 2015 edytuj AndrzeiBOT (dyskusja \| edycje) Boty 391 617 edycji m Wikipedia:Zadania dla botów#Odznaczeni Orderem Sztuki i Literatury - dodaję Kategoria:Komandorzy Orderu Sztuki i Literatury przy użyciu AWB ← poprzednia edycja		Wersja z 23:59, 12 wrz 2016 edytuj anuluj edycję Pablito1956 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 3442 edycje Nie podano opisu zmian następna edycja →
Linia 3: \|grafika = [[Plik:Juan Bosch (1963).jpg\|220px]] \|opis grafiki = \|partia = ~~Partido~~Dominikańska ~~Revolucionario~~Partia Rewolucyjna ~~Dominicano~~ \|data urodzenia = [[30 czerwca]] [[1909]] \|miejsce urodzenia = [[Concepción de La Vega\|La Vega]] Linia 16: \|commons = Category:Juan Bosch }} '''Juan Emilio Bosch Gaviño''' (ur. [[30 czerwca]] [[1909]] w [[Concepción de La Vega\|La Vega]], zm. [[1 listopada]] [[2001]] w [[Santo Domingo]]) – [[Dominikana\|dominikański]] pisarz, historyk oraz polityk, [[Prezydenci Dominikany\|prezydent kraju]] w 1963<ref name="e">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=http://www.encyclopedia.com\|język=en}}</ref><ref name=PWN>{{cytuj stronę\|url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Dominikana-Historia;4574001.html\|tytuł =Dominikana. Historia\|opublikowany=encyklopedia.pwn.pl\|język=pl}}</ref><ref name="o">{{cytuj stronę\|url=http://portalwiedzy.onet.pl/87297,,,,bosch_gavino_juan,haslo.html\|tytuł=Bosch Gavińo Juan\|opublikowany=http://portalwiedzy.onet.pl\|język=pl}}</ref><ref name="b">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=https://www.britannica.com\|język=en}}</ref>. == Życiorys == 30 grudnia 1963 odniósł zwycięstwo w pierwszych od 1924 demokratycznych wyborach. Dążył do przeprowadzenia reformy agrarnej i ustanowienia prawa pracy. Był współzałożycielem Partido Revolucionario Dominicano (1939) i założycielem Partido de la Liberación Dominicana (1973) – partii demokratycznej powstałej po trzydziestoletniej dyktaturze (era [[Rafael Leonidas Trujillo\|Rafaela Trujillo]]). Z powodu m.in. lewicowych sympatii nie miał poparcia [[Stany Zjednoczone\|Stanów Zjednoczonych]]. Rządy Boscha okazały się chwilowe - choć wprowadził on demokratyczną konstytucję i przeprowadził radykalne reformy - już osiem miesięcy później został obalony w wojskowym zamachu stanu. Do 1965 rządy sprawowała junta. W 1965 tzw. ruch konstytucjonalistyczny, zorganizowany przez młodych oficerów popierających Boscha doprowadził do puczu który został stłamszony na skutek interwencji wojsk Stanów Zjednoczonych nazwanej ''Operation Power Pack''. Propagandowym celem operacji wspartej przez mały kontyngent [[Organizacja Państw Amerykańskich\|Organizację Państw Amerykańskich]] było niedopuszczenie do powstania na Dominikanie rządu rewolucyjnego na wzór [[Kuba\|Kuby]], w rzeczywistości celem operacji było obalenia zwolenników Boscha. W wyniku amerykańskiej inwazji na Dominikanę zginęło 3000 mieszkańców wyspy w tym tysiąc cywili. Po wycofaniu się Amerykanów w 1966 roku prezydentem został dawny stronnik reżimu Trujillo, [[Joaquín Balaguer]]<ref>Eckhardt, William, in World Military and Social Expenditures 1987–88 (12th ed., 1987)</ref><ref>Simon Sebag Montefiore ''Potwory'' s.273</ref><ref>[http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Dominikana-Historia;4574001.html Historia Dominikany]</ref>. Urodzony w imigranckiej rodzinie<ref name="e">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=http://www.encyclopedia.com\|język=en}}</ref>. Z wykształcenia profesor historii. Pracował jako nauczyciel akademicki, napisał ponadto liczne powieści, opowiadania, eseje i prace historyczne<ref>''Wielka Encyklopedia Polonica. Suplement'', Poznań, 2001, s. 168</ref>. Przeciwnik rządzącego od 1930 roku dyktatora [[Rafael Trujillo\|Rafaela Trujillo]]<ref name="e">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=http://www.encyclopedia.com\|język=en}}</ref>. Protestował przeciwko [[rzeź Pietruszki\|masakrze]] [[Haitańczycy\|Haitańczyków]] dokonanej z jego rozkazu<ref name="o">{{cytuj stronę\|url=http://portalwiedzy.onet.pl/87297,,,,bosch_gavino_juan,haslo.html\|tytuł=Bosch Gavińo Juan\|opublikowany=http://portalwiedzy.onet.pl\|język=pl}}</ref>. W 1937 roku udał się na emigrację. W 1939 roku założył [[lewica\|lewicową]] Dominikańską Partię Rewolucyjną (PRD), której przewodniczącym pozostawał do 1966 roku. Prowadzona przez niego partia była najbardziej popularnym ugrupowaniem opozycyjnym. W latach 1944-52 zajmował różne stanowiska w rządzie [[kuba]]ńskim. Od 1952 wykładowca nauk politycznych na uniwersytecie w [[Kostaryka\|Kostaryce]]. W 1958 roku przeprowadził się do [[Wenezuela\|Wenezueli]]. Wziął udział w wyborach prezydenckich w Dominikanie z 20 grudnia 1962 roku w których zwyciężył dzięki poparciu klasy średniej, intelektualistów i chłopstwa<ref name="e">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=http://www.encyclopedia.com\|język=en}}</ref><ref name=PWN>{{cytuj stronę\|url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Dominikana-Historia;4574001.html\|tytuł =Dominikana. Historia\|opublikowany=encyklopedia.pwn.pl\|język=pl}}</ref><ref name="o">{{cytuj stronę\|url=http://portalwiedzy.onet.pl/87297,,,,bosch_gavino_juan,haslo.html\|tytuł=Bosch Gavińo Juan\|opublikowany=http://portalwiedzy.onet.pl\|język=pl}}</ref><ref name="b">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=https://www.britannica.com\|język=en}}</ref>. Urząd objął 27 lutego 1963 roku. Bosch od samego początku nie budził sympatii rządu [[Stany Zjednoczone\|Stanów Zjednoczonych]] który obawiał się istnienia na [[Karaiby\|Karaibach]] rządu o lewicowym charakterze. 29 kwietnia uchwalił nową [[konstytucja\|konstytucję]] która miała [[demokracja\|demokratyczny]] i [[liberalizm\|liberalny]] charakter. Dokument wzbudził sprzeciw w środowisku ziemian (ze względu na ograniczenie systemu [[latyfundia\|latyfundiów]]), [[Kościół katolicki\|Kościoła katolickiego]] (za świecki charakter konstytucji), wojska (obawiającego się ograniczenia uprawnień) i przemysłowców (uznali że zbyt sprzyja ona robotnikom). Niepokój budziła również rządowa [[reforma rolna]]. W rezultacie 25 września 1963 roku wojsko przy poparciu wspomnianych grup społecznych przeprowadziło [[zamach stanu]] i obaliło Boscha<ref name="b">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=https://www.britannica.com\|język=en}}</ref><ref name=PWN>{{cytuj stronę\|url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Dominikana-Historia;4574001.html\|tytuł =Dominikana. Historia\|opublikowany=encyklopedia.pwn.pl\|język=pl}}</ref>. Prezydent udał się na wygnanie na [[Portoryko]]<ref name="e">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=http://www.encyclopedia.com\|język=en}}</ref>. W 1990 ponownie kandydował na prezydenta. Autor powieści, opowiadań, esejów i prac historycznych – był profesorem historii i nauczycielem akademickim<ref>''Wielka Encyklopedia Polonica. Suplement'', Poznań, 2001, s. 168</ref>. W kwietniu 1965 tzw. ruch konstytucjonalistyczny, kierowany przez młodych oficerów — zwolenników Boscha, podjął zbrojną próbę przejęcia władzy<ref name=PWN>{{cytuj stronę\|url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Dominikana-Historia;4574001.html\|tytuł =Dominikana. Historia\|opublikowany=encyklopedia.pwn.pl\|język=pl}}</ref><ref name="e">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=http://www.encyclopedia.com\|język=en}}</ref>. Stany Zjednoczone wykorzystały bunt do wojskowej interwencji która wsparła rząd<ref name="b">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=https://www.britannica.com\|język=en}}</ref>. W 1966 roku pozwolono mu na powrót do kraju. Bezskutecznie wystartował w wyborach prezydenckich tego samego roku<ref name="o">{{cytuj stronę\|url=http://portalwiedzy.onet.pl/87297,,,,bosch_gavino_juan,haslo.html\|tytuł=Bosch Gavińo Juan\|opublikowany=http://portalwiedzy.onet.pl\|język=pl}}</ref><ref name="e">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=http://www.encyclopedia.com\|język=en}}</ref>. Po wyborczej porażce dobrowolnie udał się na emigrację do [[Hiszpania\|Hiszpanii]]. Do ojczyzny wrócił w 1970 roku. W 1973 roku założył lewicową Partię Wyzwolenia Dominikany. Bezskutecznie kandydował jako jej kandydat w wyborach prezydenckich w latach 1978, 1982, 1986, 1990 i 1994<ref name="o">{{cytuj stronę\|url=http://portalwiedzy.onet.pl/87297,,,,bosch_gavino_juan,haslo.html\|tytuł=Bosch Gavińo Juan\|opublikowany=http://portalwiedzy.onet.pl\|język=pl}}</ref><ref name="e">{{cytuj stronę\|url=https://www.britannica.com/biography/Juan-Bosch\|tytuł=Juan Bosch\|opublikowany=http://www.encyclopedia.com\|język=en}}</ref>. Autor prac takich jak „Simón Bolívar“ (1960), „The Unfinished Experiment: Democracy in the Dominican Republic“ (1965), „David” (1966) oraz „Pentagonism” (1969)<ref name="o">{{cytuj stronę\|url=http://portalwiedzy.onet.pl/87297,,,,bosch_gavino_juan,haslo.html\|tytuł=Bosch Gavińo Juan\|opublikowany=http://portalwiedzy.onet.pl\|język=pl}}</ref>. {{Przypisy}}

Juan Bosch: Różnice pomiędzy wersjami