Wikipedia

Ivan Gašparovič: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
poprawa przek., WP:SK, uzup., źródła/przypisy
uzup. treści, uźródłowienie
Linia 1:
{{Polityk infobox
|polityk = Ivan Gašparovič
|grafika = [[Plik:Ivan Gašparovič.jpg|240px]]
|data urodzenia = [[27 marca]] [[1941]]
|miejsce urodzenia = [[Poltár]]
|funkcja = [[Prezydenci Słowacji|Prezydent Słowacji]]
|partia =
|partia = [[Ruch dla Demokracji (Słowacja)|Ruch dla Demokracji]]
|od = [[15 czerwca]] [[2004]]
|do = [[15 czerwca]] [[2014]]
|poprzednik = [[Rudolf Schuster]]
|następca = [[Andrej Kiska]]
Linia 14:
|commons = Category:Ivan Gašparovič
}}
'''Ivan Gašparovič''' (ur. [[27 marca]] [[1941]] w [[Poltár]]ze<ref name="bio">{{Cytuj stronę|url=http://www.cidob.org/biografias_lideres_politicos/europa/eslovaquia/ivan_gasparovic|tytuł=Ivan Gašparovič|opublikowany=cidob.org|data dostępu=2016-09-25|język=es}}</ref>) – [[Słowacja|słowacki]] polityk, prawnik i wykładowcanauczyciel akademicki, profesor [[nauki prawne|prawa]], przewodniczący [[Rada Narodowa (Słowacja)|Rady Narodowej]], [[Prezydenci Słowacji|prezydent Słowacji]] od 15 czerwca 2004 do 15 czerwca 2014.
 
== Życiorys ==
Urodził się w miejscowości [[Poltár]], w pobliżu [[Łuczeniec|LučencaŁuczeńca]] w południowo-centralnej Słowacji. Jego ojciec, Vladimir Gašparović, wyemigrował do Słowacji z [[Rijeka|Rijeki]] w [[Chorwacja|Chorwacji]] pod koniec [[I wojna światowa|I wojny światowej]] i pracował jako nauczyciel w gimnazjum w [[Bratysława|Bratysławie]].
 
W latach 1959–1964 odbył studia wyższeprawnicze na [[Wydział Prawa Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie|Wydziale Prawa]] [[Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie|Uniwersytetu Komeńskiego]] w Bratysławie]]<ref name="os">{{Cytuj stronę|url=http://www.osobnosti.sk/osobnost/ivan-gasparovic-28|tytuł=Profil Wna 1968stronie zapisałosobnosti.sk|data dostępu=2016-09-25|język=sk}}</ref>. Podjął pracę w prokuraturze w [[Martin (Słowacja)|Martinie]], a następnie w Bratysławie. sięBył doczłonkiem [[Komunistyczna Partia Czechosłowacji|Komunistycznej Partii Czechosłowacji]], ideklarował wspierałpoparcie reformydla reform [[Alexander Dubček|Alexandra Dubčeka]],. aleZostał zostałz pozbawionywykluczony członkostwa wz partii komunistycznej po inwazji nawojsk [[CzechosłowacjaUkład Warszawski|CzechosłowacjęUkładu Warszawskiego]] przez wojskana [[Układ WarszawskiCzechosłowacja|Układu WarszawskiegoCzechosłowację]] w sierpniu1968<ref 1968name="bio"/>.
 
Od 1968 do lipca 1990 Gašparovič był nauczycielem akademickim w Instytucieinstytucie Prawaprawa Kryminalnegokarnego, Kryminologiikryminologii i Praktyk Kryminologicznychkryminologii na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie. W międzyczasie doktoryzował się i objął stanowisko profesora. W lutym 1990 został prorektorem macierzystej uczelni. W 1989 zakładał niezależne od władz stowarzyszenie prawnicze, w którym pełnił funkcję współprzewodniczącego i z którym wspierał [[Aksamitna rewolucja|aksamitną rewolucję]]<ref name="bio"/><ref name="os"/>.
 
W lipcu 1990 został mianowany przez prezydenta [[Václav Havel|Václava Havla]] prokuratorem generalnym [[Czeska i Słowacka Republika Federacyjna|Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej]]. Stanowisko to zajmował do marca 1992. Dołączył do [[Partia Ludowa – Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji|Ruchu na rzecz Demokratycznej Słowacji]] (HZDS), kierowanego przez [[Vladimír Mečiar|Vladimíra Mečiara]]. Z jego listy uzyskał mandat posła do [[Rada Narodowa (Słowacja)|Rady Narodowej]], a następnie został wybrany na jej przewodniczącego. W tym samym roku był jednym z autorów [[Konstytucja Słowacji|Konstytucji Republiki Słowackiej]] z 1 września 1992. W wyborach w 1994 i 1998 z powodzeniem ubiegał się o poselską reelekcję, zasiadając w Radzie Narodowej do 2002. Na czele parlamentu stał do października 1998. Od marca do października 1998 wspólnie z premierem wykonywał obowiązki głowy państwa po zakończeniu kadencji prezydenta [[Michal Kováč|Michala Kováča]] i wobec braku jego następcy. W ramach HZDS pełnił funkcję wiceprzewodniczącego<ref name="bio"/>.
Po upadku reżimu [[komunizm|komunistycznego]] i zwycięstwie [[Aksamitna rewolucja|aksamitnej rewolucji]], został mianowany przez prezydenta [[Václav Havel|Václava Havla]] prokuratorem generalnym Czechosłowacji; pełnił tę funkcję od lipca 1990 do marca 1992. Następnie był krótko wiceprzewodniczącym Czechosłowackiej Rady Legislacyjnej (do końca istnienia Czechosłowacji 31 grudnia 1992). Był również tymczasowo ponownie nauczycielem akademickim na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie, zasiadał w Uniwersyteckiej Radzie Naukowej oraz w Wydziałowej Radzie Naukowej. Pod koniec 1992 był jednym z autorów [[Konstytucja Słowacji|Konstytucji Republiki Słowackiej]].
 
W lipcu 2002 wraz z kilkoma innymi członkami opuścił Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji. Było to efektem trwającego już konfliktu z Vladimírem Mečiarem i wykreślenia Ivana Gašparoviča z listy kandydatów w kolejnych [[Wybory parlamentarne na Słowacji w 2002 roku|wyborach parlamentarnych]]. 12 lipca wraz ze swoimi zwolennikami założył [[Ruch dla Demokracji (Słowacja)|Ruch dla Demokracji]], nową opozycyjną partię, której został liderem. We wrześniu tegoż roku jego ugrupowanie otrzymało w wyborach 3,3% głosów, nie przekraczając wyborczego progu<ref name="bio"/>. Ivan Gašparovič powrócił wówczas do działalności naukowej na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego<ref name="bio"/>.
Od 1992 do 12 lipca 2002 Gašparovič był członkiem [[Partia Ludowa – Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji|Partii Ludowej – Ruchu na rzecz Demokratycznej Słowacji (LS-HZDS)]], kierowanej przez kontrowersyjnego [[Vladimír Mečiar|Vladimíra Mečiara]]. Od czerwca 1992 do września 2002 był również członkiem słowackiego parlamentu ([[Rada Narodowa (Słowacja)|Rady Narodowej]]), gdzie sprawował funkcję pierwszego przewodniczącego parlamentu w niepodległej Słowacji, aż do października 1998.
 
W 2004 wystartował w [[wybory prezydenckie na Słowacji w 2004 roku|wyborach prezydenckich]]. Początkowo poparły go własne ugrupowanie i [[Unia Ludowa (Słowacja)|Unia Ludowa]], a w sondażach plasował się na niższych miejscach. Do głosowania na niego wezwał w trakcie kampanii wyborczej [[Robert Fico]], lider zyskującej popularność opozycyjnej partii [[SMER – sociálna demokracia|SMER]]. W pierwszej turze głosowania z 3 kwietnia Ivan Gašparovič otrzymał 22,3% głosów, nieznacznie pokonując [[Eduard Kukan|Eduarda Kukana]]. Przeszedł do drugiej tury z Vladimírem Mečiarem, którego poparło 32,7% głosujących. W głosowaniu z 17 kwietnia Ivan Gašparovič pokonał byłego premiera, otrzymując 59,9% głosów<ref name="bio"/>. Urząd prezydenta objął 15 kwietnia 2004<ref name="os"/>.
Od października 1998 do 15 lipca 2002, kiedy jego partia była w opozycji, Gašparovič był członkiem parlamentarnego Komitetu Kontroli SIS-u (Słowacka Służba Wywiadowcza, Slovenská informačná služba). Był również członkiem delegacji słowackiego parlamentu w [[Unia Międzyparlamentarna|Unii Międzyparlamentarnej]].
 
W 2009 z powodzeniem ubiegał się o reelekcje w kolejnych [[Wybory prezydenckie na Słowacji w 2009 roku|wyborach]]. W pierwszej turze dostał najwięcej głosów (46,7%)<ref>{{Cytuj stronę|url=https://web.archive.org/web/20100425162722/http://www.statistics.sk/prezident2009/jsp/okres/tab7.jsp|tytuł=Počet a podiel platných hlasov odovzdaných pre jednotlivých kandidátovna prezidenta Slovenskej republiky za Slovenskú republiku|opublikowany=statistics.sk|data dostępu=2016-09-26|język=sk}}</ref>. W drugiej pokonał centroprawicową kontrkandydatkę [[Iveta Radičová|Ivetę Radičovą]], otrzymując poparcie na poziomie 55,5%. Drugą pięcioletnią kadencję zakończył 15 czerwca 2014.
W lipcu 2002 wraz z kilkoma innymi członkami opuścił LS-HZDS. Powodem były dyskusje i kłótnie wewnątrz partii lub jak to określił „protest przeciwko niedemokratycznej drodze lidera partii Vladimíra Mečiara”{{fakt|data=2011-12}}. 12 lipca założył [[Ruch dla Demokracji (Słowacja)|Ruch dla Demokracji]], nową opozycyjną partię, której został liderem.
 
== Odznaczenia i wyróżnienia ==
We wrześniu 2002 roku w [[Wybory parlamentarne na Słowacji w 2002 roku|wyborach parlamentarnych]] jego partia uzyskała 3,3% głosów; nie wystarczyło to, aby wprowadzić swoich deputowanych do parlamentu. Po wyborach Gašparovič powrócił na Wydział Prawa Uniwersytetu Komeńskiego i napisał kilka podręczników akademickich dotyczących prawa kryminalnego.
'''; Otrzymane z urzędu''' (2002)▼
* [[Order Andreja Hlinki]] I klasy
* [[Order Ľudovíta Štúra|Order Ľudovíta Štúra]] I Klasy]]klasy▼
* [[Krzyż Milana Rastislava Štefánika|Krzyż Milana Rastislava Štefánika]] I Klasy]]klasy▼
* [[Krzyż Pribiny|Krzyż Pribiny]] I Klasy]]klasy▼
 
; Otrzymane przed rozpoczęciem kadencji
W kwietniu 2004 Gašparovič wystartował w wyborach prezydenckich przeciwko [[Vladimír Mečiar|Mečiarowi]], który próbował powrócić na scenę polityczną po wyborach parlamentarnych w 2002 r. Chociaż Mečiar zdobył więcej głosów niż Gašparovič w pierwszej turze, to nie został ostatecznie wybrany na stanowisko prezydenta. W drugiej turze Gašparovič zdobył blisko 60% głosów, po uzyskaniu wsparcia przez wyeliminowanych już kandydatów. 15 czerwca 2004 Gašparovič został zaprzysiężony na [[Prezydenci Słowacji|prezydenta Słowacji]]. W kwietniu 2009 Gašparovič wygrał [[Wybory prezydenckie na Słowacji w 2009 roku|kolejne wybory prezydenckie]], pokonując w II turze wyborów [[Iveta Radičová|Ivetę Radičovą]] – otrzymał 55% głosów.
* [[Order Andreja Hlinki|Order Andreja Hlinki I Klasy]] –I nadany za wcześniejsze zasługi w 1998klasy<ref>{{cytuj stronę | url = https://web.archive.org/web/20051029073817/http://www.prezident.sk/?statne-vyznamenania-udelene-v-rokoch-19931998 | tytuł = Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993–1998 | data dostępu =22 kwietnia2016-09-25 2010| opublikowany = prezident.sk | język = sk}}</ref>▼
 
==; Odznaczenia ==państw obcych
* [[Order Witolda Wielkiego|Krzyż Wielki Orderu Witolda Wielkiego]] – 2005, [[Litwa]]<ref>{{Cytuj stronę|url=https://web.archive.org/web/20131029204524/http://www.prezidente.lt/lt/prezidento_veikla/apdovanojimai/apdovanojimai_256.html |tytuł=Apdovanotų asmenų duomenų bazė |opublikowany=prezidente.lt |data dostępu=13 grudnia 20112016-09-25 |język=lt}}</ref>▼
▲'''Otrzymane z urzędu'''
* [[Order Zasługi Republiki Włoskiej|Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Zasługi]] – 2007, [[Włochy]]<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.quirinale.it/elementi/DettaglioOnorificenze.aspx?decorato=218553| tytuł = Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana| data = 20 lutego 2007| opublikowany = quirinale.it | język = it|data dostępu=13 grudnia 20112016-09-25}}</ref>▼
* [[Order Izabeli Katolickiej |Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej]] – 2007, [[Hiszpania]]<ref>[{{Cytuj stronę|url=http://www.boe.es/boe/dias/2007/10/23/pdfs/A43067-43067.pdf |tytuł=BOE nùm. 254/2007]|data=23 października 2007|opublikowany=boe.es|data dostępu=2016-09-25|język=es}}</ref>▼
* [[Order Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)|Wielki Łańcuch Orderu Świętego Jakuba od Miecza]] – 2008, [[Portugalia]]<ref name=eop>{{Cytuj stronę | url = http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154&list=1 | tytuł = Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas | opublikowany = presidencia.pt | język = pt | data dostępu = 2015-0805-3116}}</ref><ref name="anua">{{Cytuj książkę | tytuł = Anuário: Ordens Honoríficas Portuguesas, Ciadadãos Estrangeiros 1910-20061910–2006 | wydawca = Presidencia da Republica, Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas | miejsce = Lizbona | data rok= 2006 | url = https://web.archive.org/web/20070710044343/http://www.ordens.presidencia.pt/pdf/EstrangeirosCondNacionais.pdf|język=pt| data dostępu = 2015-05-16}}}</ref>▼
* [[Order Orła Białego]] – 2009, [[Polska]]<ref>Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 lutego 2009 r. o nadaniu orderu ({{Monitor Polski|2009|32|455}}).</ref>
* [[Order Słonia]] – 2012, [[Dania]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://web.archive.org/web/20140604092110/http://kongehuset.dk/materialemappe/gallerier/2012/oktober-december/statsbesog-fra-slovakiet/statsbesog-fra-slovakiet-16.img | tytuł = Statsbesøg fra Slovakiet | opublikowany = kongehuset.dk | język = da | data dostępu = 20152016-1109-2325}}</ref>▼
* [[Order Lwa Białego|Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Lwa Białego]] – 2013, [[Czechy]]<ref>{{cytuj stronę|url=httphttps://www.hrad.cz/cs/ceska-republika/statni-vyznamenani/rad-bileho-lva/seznam-vyznamenanych.shtml|tytuł=Řád Bílého lva. Seznam vyznamenaných.|data dostępu=13 marca 20132016-09-25|opublikowany=rphrad.plcz|język=cs}}</ref>▼
* [[Order Odrodzenia Polski|Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski]] – 2014, Polska<ref>Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 maja 2014 r. o nadaniu orderu ({{Monitor Polski|2014|761}}).</ref>
 
{{Przypisy|2}}▼
Z tytułu objęcia urzędu Prezydenta Republiki Słowackiej w 2004 r. Ivan Gašparovič został kawalerem następujących orderów i odznaczeń:
▲* [[Order Andreja Hlinki|Order Andreja Hlinki I Klasy]] – nadany za wcześniejsze zasługi w 1998<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.prezident.sk/?statne-vyznamenania-udelene-v-rokoch-19931998|tytuł=Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993–1998|data dostępu=22 kwietnia 2010|opublikowany=prezident.sk|język=sk}}</ref>
▲* [[Order Ľudovíta Štúra|Order Ľudovíta Štúra I Klasy]]
▲* [[Krzyż Milana Rastislava Štefánika|Krzyż Milana Rastislava Štefánika I Klasy]]
▲* [[Krzyż Pribiny|Krzyż Pribiny I Klasy]]
 
'''Ordery i odznaczenia państw obcych'''
▲* [[Order Witolda Wielkiego|Krzyż Wielki Orderu Witolda Wielkiego]] – 2005, [[Litwa]]<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.prezidente.lt/lt/prezidento_veikla/apdovanojimai/apdovanojimai_256.html |tytuł=Apdovanotų asmenų duomenų bazė |opublikowany=prezidente.lt |data dostępu=13 grudnia 2011 |język=lt}}</ref>
▲* [[Order Zasługi Republiki Włoskiej|Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Zasługi]] – 2007, [[Włochy]]<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.quirinale.it/elementi/DettaglioOnorificenze.aspx?decorato=218553| tytuł = Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana| data = 20 lutego 2007| opublikowany = quirinale.it | język = it|data dostępu=13 grudnia 2011}}</ref>
▲* [[Order Izabeli Katolickiej |Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej]] – 2007, [[Hiszpania]]<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/2007/10/23/pdfs/A43067-43067.pdf BOE nùm. 254/2007]</ref>
▲* [[Order Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)|Wielki Łańcuch Orderu Świętego Jakuba od Miecza]] – 2008, [[Portugalia]]<ref name=eop>{{Cytuj stronę | url = http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154&list=1 | tytuł = Estrangeiros com Ordens Portuguesas | opublikowany = presidencia.pt | język = pt | data dostępu = 2015-08-31}}</ref><ref name="anua">{{Cytuj książkę | tytuł = Anuário: Ordens Honoríficas Portuguesas, Ciadadãos Estrangeiros 1910-2006 | wydawca = Presidencia da Republica, Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas | miejsce = Lizbona | data = 2006 | url = https://web.archive.org/web/20070710044343/http://www.ordens.presidencia.pt/pdf/EstrangeirosCondNacionais.pdf}}</ref>
* [[Order Orła Białego]] – 2009, [[Polska]]<ref>{{Monitor Polski|rok=2009 |numer=32 |pozycja=455}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=https://web.archive.org/web/20150429210623/http://www.rp.pl/artykul/23,266628.html|tytuł=Prezydenci Polski i Słowacji odznaczeni orderami obu państw|data dostępu=21 lutego 2009|autor=|data=21 lutego 2009|opublikowany=rp.pl}}</ref>
▲* [[Order Słonia]] – 2012, [[Dania]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://kongehuset.dk/materialemappe/gallerier/2012/oktober-december/statsbesog-fra-slovakiet/statsbesog-fra-slovakiet-16.img | tytuł = Statsbesøg fra Slovakiet | opublikowany = kongehuset.dk | język = da | data dostępu = 2015-11-23}}</ref>
▲* [[Order Lwa Białego|Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Lwa Białego]] – 2013, [[Czechy]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.hrad.cz/cs/ceska-republika/statni-vyznamenani/rad-bileho-lva/seznam-vyznamenanych.shtml|tytuł=Řád Bílého lva. Seznam vyznamenaných.|data dostępu=13 marca 2013|opublikowany=rp.pl|język=cs}}</ref>
* [[Order Odrodzenia Polski|Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski]] – 2014, Polska<ref>{{Monitor Polski|2014|761}}</ref><ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.prezydent.pl/gfx/prezydent/pl/defaultaktualnosci/9/2913/1/n2017560178.jpg|tytuł=Zdjęcie z uroczystości wymiany orderów|opublikowany=prezydent.pl|data=20 maja 2014|data dostępu=26 czerwca 2014}}</ref>
 
== Zobacz też ==
* [[Wybory prezydenckie na Słowacji w 2004 roku]]
 
▲{{Przypisy}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.prezident.sk/ Strona Internetowa Urzędu Prezydenta] {{lang|sk|en}}
 
{{Prezydenci Słowacji}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Ivan_Gašparovič”