Republika Nowogrodzka: Różnice pomiędzy wersjami

|p1 = Ruś Kijowska

|p1_flaga = Alex K Kyiv Michael.svg

|lata_istnienia = 1136-1478

|n1 = Wielkie Księstwo Moskiewskie

|n1_flaga = Russian coa 1472.gif

|flaga_obraz =Nowogród.svg

|lokalizacja_obraz = Novgorod1400.png

|język_urzędowy = [[Język staroruski|staroruski]] / [[język rosyjski|rosyjski]]

|język_używany = [[Język staroruski|staroruski]] / [[język rosyjski|rosyjski]], [[Język iżorski|iżorski]], [[Język karelski|karelski]], [[Język wepski|wepski]], [[język wotycki|wotycki]]

|stolica = [[Nowogród Wielki]]

|ustrój_polityczny = republika

|głowa_państwa_opis = [[Władcy Rusi Kijowskiej|książę]] (ostatni)

|zależne_od = [[Ruś Kijowska|Wielkiego Księstwa Kijowskiego]] (1136-1169)<br />Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego (1169-1389)<br />[[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]] (1389-1392 i 1407-1412)

|utworzenie_sposób = przekształcenie w republikę

|utworzenie_data = [[1136]]

|likwidacja_sposób = wcielone do

|religia_dominująca = [[prawosławie]]

|waluta_nazwa = grzywna nowogrodzka

|mapa_obraz = Rus-1389.png

|uwagi = Rzeczpospoplita Nowogrodzka na tle innych państw ruskich w XIV w.

}}

[[Plik:Chorikov.jpg|260px|thumb|Bitwa Aleksandra Newskiego ze Szwedami w 1242 r. Ilustracja [[Boris Czorikow|Borisa Czorikowa]] do książki ''Artysta Karamazin lub historia Rosji w obrazach'' ([[Petersburg|Sankt Petersburg]], [[1836]]).]]

 

'''Republika Nowogrodzka''' lub '''Rzeczpospolita Nowogrodzka''' ([[język rosyjski|rosyjski]] ''Новгородская республика'' lub ''Новгородская земля'', [[Język staroruski|staroruski]] ''Новгородская земьля'') – [[średniowiecze|średniowieczne]] [[państwo]] ruskie istniejące w latach [[1136]]-[[1478]], położone pomiędzy [[Morze Bałtyckie|Bałtykiem]] a [[Syberia|Syberią]]. Powstało na skutek usamodzielnienia się [[Ruś Nowogrodzka|Księstwa Nowogrodzkiego]] w czasie [[Rozdrobnienie feudalne|rozbicia dzielnicowego]] [[Ruś Kijowska|Rusi]]. W państwie o ustroju [[Feudalizm|feudalnym]] rozwinęła się z czasem specyficzna forma [[Demokracja|demokracji]].

Przez niemal cały okres istnienia Republiki wszyscy wybierani przez wiec książęta nowogordzcy byli zarazem książętami włodzimierskimi i moskiewskimi, a w początkowym okresie również suzdalskimi. W [[1348]] od Nowogrodu na mocy postanowień Układu z Bolotowa oderwał się [[Psków]] i stworzył niezależne państwo. W latach [[1389]]-[[1392]] oraz [[1407]]-[[1412]] Republika Nowogrodzka pozostawała przejściowo w stosunku lennym do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]], związana osobą brata [[Władysław II Jagiełło|Jagiełły]] – [[Lingwen]]em. Poczet nowogrodzki brał udział w [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwie pod Grunwaldem]] (1410) walcząc przeciw [[Zakon krzyżacki|Krzyżakom]]. W latach 1470-1471 związana z państwem litewskim osobą kniazia Michała Olelkowicza. Prawosławne arcybiskupstwo nowogrodzkie objął za wstawiennictwem [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]] metropolita kijowski Grzegorz II, zastępując zmarłego Jana, uznającego zwierzchnictwo metropolity moskiewskiego. Od [[1471]] do [[1478]]&nbsp;r. ponownie w [[Unia personalna|unii personalnej]] z [[Wielkie Księstwo Moskiewskie|Wielkim Księstwem Moskiewskim]]. W okresie tym stronnictwo prolitewskie reprezentowała w Republice posadnica Marta Borecka, której polityka skłoniła do interwencji zbrojnej księcia nowogrodzkiego i moskiewskiego Iwana III i wcielenia Nowogrodu do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.

 

Począwszy od czasów [[Iwan I Kalita|Iwana I Kality]] książęta moskiewscy dążyli do zjednoczenia całości ziem ruskich pod swoim berłem. 15 I [[1478]] r. Republika Nowogrodzka została ostatecznie wcielona przez [[Iwan III Srogi|Iwana III Srogiego]] do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Rada miejska i rody bojarskie złożyły przysięgę na wierność carowi. Część nieposłusznych bojarów wysiedlono z miasta. W drodze unifikacji ustroju państwowego i systemu prawnego część zwyczajów Nowogrodu zniesiono (m.in. wiec), część została zaadoptowana w nowym kodeksie prawnym Wielkiego Księstwa Moskiewskiego (m.in. Sudiebnik z 1497 r. i Domostroj). W 1494 r. zlikwidowano kantor [[Hanza|Hanzy]]. Niemniej za rządów cara Iwana III Srogiego Nowogród cieszył się specjalnymi przywilejami w porównaniu z pozostałymi miastami Rosji, m.in. dysponował prawem do pobierania własnych podatków.

 

 

W czasie [[Wojny inflanckie|wojen inflanckich]] i okresie [[Wielka smuta|wielkiej smuty]] miasto było centrum oporu przeciw wojskom polsko-litewskim na północnym zachodzie [[Carstwo Rosyjskie|Carstwa Rosyjskiego]]. W mieście stacjonował garnizon wojsk kniazia Michaiła Skopin-Szujskiego i sojuszniczych wojsk szwedzkich. Miasto straciło nieco na znaczeniu po założeniu Petersburga w 1703 r. W okresie radzieckim nastąpił gwałtowny wzrost liczby ludności z ok. 54 tys. w 1945 r. do ok. 235 tys. w 1991 r., doszło do rozwoju miasta i przemysłu. Dziś Nowogród Wielki jest stolicą obowodu nowogrodzkiego.

 

== Ciekawostki ==