|
__BEZSPISU__
__NOTOC__
'''Saprotrofy, roztocza, mikrokonsumenci''' – (z [[język grecki|gr.]] ''saprós'' -– zgniły) – [[cudzożywnośćHeterotrofizm|cudzożywne]] organizmy pobierające [[Energia (fizyka)|energię]] z martwych szczątków organicznych, rozkładając je do związków prostych. Są reprezentowane przez liczne [[mikroorganizm|drobnoustroje]] ([[bakterie]], [[grzyby]]). Do niedawna uważano, że także niektóre [[Rośliny telomowe|rośliny lądowe]] (np. [[gnieźnik leśny]]) odżywiają się saprofitycznie, jednak mogą one pobierać substancje pochodzące z rozkładu szczątków jedynie dzięki [[mikoryza|mikoryzie]] (patrz [[Myko-heterotrofy|rośliny saprofityczne]]), a zatem dzięki ścisłej [[symbioza|symbiozie]] z odpowiednim gatunkiem [[grzyby|grzyba]]. To stawia je bliżej [[rośliny pasożytnicze|roślin pasożytniczych]] niż prawdziwych saprotrofów. Tradycyjnie jednak mimo to wciąż bywają określane jako '''saprofity''' lub '''rośliny saprofityczne'''<ref name="weiner" />. Obecnie ten typ odżywiania określany jest jako [[myko-heterotrofy|myko-heterotrofia]] – w tym układzie [[Pasożytnictwo|pasożytniczym]] właściwym saprofitem jest grzyb, a nie roślina<ref>{{cytuj stronę| url =http://wilq.diinoweb.com/files/borkowska_prezentacja.pdf | tytuł = Charakterystyka różnych typów mikoryzy, zasiedlanie korzeni i rozwój symbiozy mikoryzowej| data dostępu = 5 lutego 2009| autor = Bożenna Borkowska| język = pl|strony=37| data dostępu = 5 lutego 2009}}</ref>.
Saprotrofy są często osmotroficzne, tj. wchłaniają rozłożoną dzięki [[trawienieTrawienie zewnętrznezewnątrzkomórkowe|trawieniu zewnętrznemu]] płynną materię. Jest to typowe dla grzybów. Saprotroficzne organizmy fagotroficzne, tj. odżywiające się martwą materią organiczną w postaci cząstek nazywane są [[saprofag]]ami, [[detrytusożerca|detrytusofagami]], [[nekrofag]]ami, [[koprofagKoprofagia|koprofagami]]ami, [[Padlinożercy|padlinożercami]] – w zależności od rodzaju zjadanej martwej materii. To cecha m.in. zwierząt.
Saprotrofy tworzą w [[ekosystem]]ach wraz z innymi organizmami poziom troficzny [[reducent]]ów (przykładem mogą być tu liczne grupy [[promieniowce|promieniowców]]). Same są jednocześnie pożywieniem dla olbrzymiej liczby [[protisty|protistów]]. Dlatego też biorą udział w [[łańcuch pokarmowy|krążeniu materii]] w ekosystemach, a tym samym w obiegu pierwiastków w całej [[biosfera|biosferze]] (np. węgla, azotu, wodoru, tlenu, siarki, fosforu i innych).
== Nazwa "saprofity"„saprofity” ==
W literaturze naukowej [[saprobiont]]y niebędące [[zwierzęta]]mi często są określane nazwą "saprofity"„saprofity”. Nazwa ta miała opisywać heterotroficzne [[rośliny bezzieleniowe]]. W czasie jej wprowadzenia do roślin zaliczano [[grzyby]], [[bakterie]] i liczne [[protisty]], które obecnie nie są uważane za [[rośliny]]. Wśród roślin lądowych (według obecnych klasyfikacji taksonomicznych) nie są znane żadne saprotrofy, dlatego określanie roślin myko-heterotroficznych jako saprofity jest mylące.
== Nazwa "roztocza"„roztocza” ==
W polskim [[język naukowy|języku naukowym]] organizmy saprofityczne (także grzyby i bakterie w starych systemach taksonomicznych zaliczane do roślin) nazywane są także roztoczami. Czasem prowadzi to do pomieszania znaczeń ze słowem [[roztocze (pajęczaki)|roztocze]] oznaczającym grupę pajęczaków (Acari), zwłaszcza ze względu na [[homonimia|homonimię]] niektórych form [[deklinacja (językoznawstwo)|deklinacyjnych]] tych słów. Stąd też w opracowaniach popularnych i [[język potoczny|języku potocznym]] upowszechnia się określanie pajęczaków nazwą "roztocza"„roztocza”, które według obecnych zasad jest zarezerwowane dla saprofitów. Co prawda mogąca budzić pomyłki nazwa "roztocza"„roztocza” jest używana rzadziej niż "saprofity"„saprofity”, niemniej współczesne podręczniki ekologii wciąż ją rejestrują<ref name="weiner">{{cytuj książkę |nazwisko=Weiner |imię=January |autor link=January Weiner |tytuł=Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej |wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]] |miejsce=Warszawa |rok=1999 |strony=128 |isbn=83-01-12668-X}}</ref>.
Formalnie wybrane formy deklinacyjne tych podobnie wyglądających wyrazów wyglądają w następujący sposób<ref>{{cytuj stronę| url =http://so.pwn.pl/lista.php?co=roztocze | tytuł =Słownik ortograficzny PWN | data dostępu = 8 września 2008|}}</ref><ref>{{cytuj stronę| url =http://sjp.pwn.pl/lista.php?co=roztocze | tytuł =Słownik języka polskiego PWN | data dostępu = 8 września 2008|}}</ref>:
; saprofit
[[mianownik (przypadek)|mianownik]] [[liczba pojedyncza|l.poj.]] '''roztocze''' (r. nijaki) lub obocznie '''roztocz''' (r.męski) -– mianownik [[liczba mnoga|l.mn.]] '''roztocza'''
; pajęczak
mianownik l.poj. '''roztocz''' (r.męski) -– mianownik l.mn. '''roztocze'''
; forma geomorfologiczna (obecnie stosowana niemal wyłącznie w nazwach geograficznych typu [[Roztocze (kraina)|Roztocze]])
mianownik l.poj. '''roztocz''' (r. żeński) -– mianownik l.mn. '''roztocze'''
{{Przypisy}}
| 