Malwa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: dodanie daty do szablonu fakt na podstawie edycji http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Malwa&diff=prev&oldid=19276023 |
rozwinięcie |
||
Linia 16:
|autor = [[Karol Linneusz|L.]]
|cytat=[[Species Plantarum|Sp. Pl. 687. 1 Mai 1753]]
|typowy=''[[malwa różowa|Alcea rosea]]'' L.<ref>{{Cytuj stronę |url=http://botany.si.edu/ing/ |tytuł=Malva | opublikowany=Index Nominum Genericorum|data dostępu =2009-01-19}}</ref>
|commons = Category:Alcea
}}
[[Plik:Pollen on Alcea flower.jpg|thumb
[[Plik:Alcea setosa ap 001.JPG|thumb|Malwa blada]]
'''Malwa''' (''Alcea'' [[Karol Linneusz|L.]]) – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] roślin z rodziny [[ślazowate|ślazowatych]].
== Morfologia ==
; Pokrój: Zielne rośliny [[bylina (botanika)|wieloletnie]], rzadko [[roślina jednoroczna|jednoroczne]]<ref name=america/>, osiągające zwykle do 3 m wysokości<ref name="grabowska"/>, czasem nawet do 7 m<ref name=philips/>. Pędy wyprostowane, zwykle nierozgałęzione<ref name=china/>, rzadko rozgałęzione<ref name="grabowska"/>. Okryte są włoskami gwiazdkowatymi, często szorstkie, rzadko są nagie (zwłaszcza w czasie owocowania<ref name="grabowska"/>), czasem też z długimi włoskami pojedynczymi<ref name=china/>.
; [[Liść|Liście]]: Duże<ref name="grabowska"/>, skrętoległe, długoogonkowe<ref name=china/>. U nasady znajdują się trwałe lub szybko odpadające [[przylistek|przylistki]] jajowate lub podzielone na dwie lub 4 łatki<ref name=america/>. Blaszka liściowa jajowata do okrągłej, słabo wcinana lub głęboko, dłoniasto klapowana. Brzeg blaszki karbowany lub ząbkowany, wierzchołek tępy lub zaostrzony<ref name=china/>. [[Użyłkowanie liścia|Użyłkowanie]] wyraźne. Liście jesienne częściowo zimotrwałe<ref name="grabowska"/>.
; [[Kwiat]]y: Okazałe wyrastają pojedynczo lub w pęczkach u nasady liści lub [[przysadka|przysadek]] tworząc szczytowe kłosokształtne [[grono]]<ref name=philips/><ref name="grabowska"/>. Pod [[kielich (botanika)|kielichem]] obecny jest [[kieliszek (botanika)|kieliszek]] tworzony przez 6, rzadziej 7–9 listków zrośniętych u nasady<ref name=philips/><ref name="grabowska"/>. Działki kielicha w liczbie 5, połączone są u nasady<ref name=philips/>. W czasie owocowania powiększają się, ale nie są rozdęte<ref name=america/>. Działki lancetowate, zaostrzone lub tępe, szorstko owłosione gwiazdkowatymi włoskami. Płatki, także w liczbie 5, zwykle na szczycie są mniej lub bardziej wycięte<ref name=america/>. Są różnobarwne – różowe, purpurowe, żółte lub białe, u nasady ciemniejsze lub jaśniejsze i zwykle białoowłosione<ref name="grabowska"/><ref name=america/>. Zwykle o średnicy przekraczającej 3 cm<ref name=china/>. [[Pręcik (botanika)|Pręciki]] liczne, zrośnięte w nagą, pięciokątną kolumnę otaczającą [[słupek|słupkowie]]. Zakończone są żółtymi [[pylnik]]ami<ref name="grabowska"/><ref name=america/>. Jednokomorowych [[Zalążnia|zalążni]] jest 20 do 40 i tyle samo jest rozgałęzionych szyjek słupków, zakończonych zbiegającymi, nitkowatymi [[znamię (botanika)|znamionami]]<ref name=america/>.
; [[Owoc]]e: Rozpadający się, złożony z 15–40 dwukomorowych [[rozłupnia|rozłupek]]. Komora dolna (proksymalna) zawiera pojedyncze nasiono, a górna (dystalna) jest płonna<ref name=china/>. Nasiona nerkowate, brązowe, nagie lub drobno owłosione<ref name=america/>.
== Systematyka ==
Kwestionowano zasadność wyodrębniania przynajmniej części gatunków (w tym popularnych w uprawie) do tego rodzaju rodzaju, uznając że reprezentują rodzaj [[prawoślaz]] (''Althaea''). Badania taksonomiczne potwierdziły jednak istotność różnic morfologicznych (żółte [[pylnik]]i, a nie purpurowe, rozłupki dwu-, a nie jednokomorowe) i podtrzymana jest koncepcja [[Karol Linneusz|Karola Linneusza]] traktowania tych rodzajów odrębnie<ref name=america/>.
; Pozycja systematyczna według [[Angiosperm Phylogeny Website]] (aktualizowany [[system APG IV]] z 2016):
Należy do plemienia ''Malveae'', podrodziny ''Malvoideae'', rodziny [[ślazowate|ślazowatych]] ''Malvaceae'', rzędu [[ślazowce|ślazowców]], kladu [[różowe|różowych]] (rosids) w obrębie [[Okrytonasienne|okrytonasiennych]] (''Magnoliophyta '')<ref name=apweb/><ref name=grin>{{cytuj stronę |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?688 |rok= |tytuł=Family: Malvaceae Juss. | autor=United States Department of Agriculture Agricultural Research Service |opublikowany=Germplasm Resources Information Network (GRIN) | data dostępu=2010-02-19 |język=en}}</ref>.
; Pozycja w [[system Reveala|systemie Reveala]] (1993-1999):
Gromada [[okrytonasienne]] (''Magnoliophyta'' Cronquist), podgromada ''Magnoliophytina'' Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa ''[[Rosopsida]]'' Batsch, podklasa [[ukęślowe]] (''Dilleniidae'' Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd ''Malvanae'' Takht., rząd [[ślazowce]] (''Malvales'' Dumort.), podrząd ''Malvineae'' Rchb., rodzina [[ślazowate]] (''Malvaceae'' Juss.), rodzaj malwa (''Alcea'' L.)<ref>{{cytuj stronę |url= http://www.crescentbloom.com/Plants/Genus/A/L/Alcea.htm |tytuł=Systematyka rodzaju ''Alcea'' |autor =Crescent Bloom |opublikowany=The Compleat Botanica | data dostępu=2009-01-18|język=en}}</ref>
; Wykaz gatunków:
{|
|-valign=top
|
* ''[[Alcea abchazica]]'' Iljin
* ''[[Alcea acaulis]]'' (Cav.) Alef.
* ''[[Alcea afghanica]]'' Riedl
* ''[[Alcea africana]]'' (Lam. ex G.Don) Lour.
* ''[[Alcea angulata]]'' Freyn & Sint.
* ''[[Alcea antoninae]]'' Iljin
* ''[[Alcea apterocarpa]]'' Boiss.
* ''[[Alcea arbelensis]]'' Boiss. & Hausskn.
* ''[[Alcea assadii]]'' Pakravan
* ''[[Alcea baldshuanica]]'' (Bornm.) Iljin
* ''[[Alcea calvertii]]'' (Boiss.) Boiss.
* ''[[Alcea digitata]]'' Alef.
* ''[[Alcea dissecta]]'' (Baker f.) Zohary
* ''[[Alcea djahromi]]'' Parsa
* ''[[Alcea excubita]]'' Iljin
* ''[[Alcea fasciculiflora]]'' Zohary
* ''[[Alcea flavovirens]]'' (Boiss. & Buhse) Iljin
* ''[[Alcea freyniana]]'' Iljin
* ''[[Alcea froloviana]]'' (Litw.) Iljin
* ''[[Alcea galilaea]]'' Zohary
* ''[[Alcea ghahremanii]]'' Pakravan & Assadi
* ''[[Alcea gorganica]]'' (Rech.f., Aellen & Esfand.) Zohary
* ''[[Alcea grossheimii]]'' Iljin
* ''[[Alcea guestii]]'' Zohary
* ''[[Alcea heldreichii]]'' (Boiss.) Boiss.
* ''[[Alcea hohenackeri]]'' Boiss.
* ''[[Alcea hyrcana]]'' Grossh.
* ''[[Alcea ilamica]]'' Pakravan
* ''[[Alcea iranshahrii]]'' Pakravan, Ghahr. & Assadi
* ''[[Alcea karakalensis]]'' Freyn
* ''[[Alcea karsiana]]'' (Bordz.) Litv.
* ''[[Alcea kazerouni]]'' Parsa
* ''[[Alcea koelzii]]'' Riedl
* ''[[Alcea kopetdaghensis]]'' Iljin
* ''[[Alcea kuhsanguia]]'' Parsa
* ''[[Alcea kurdica]]'' Alef.
* ''[[Alcea kusjariensis]]'' (Iljin ex Grossh.) Iljin
* ''[[Alcea lavateriflora]]'' (DC.) Boiss.
|
* ''[[Alcea leiocarpa]]'' (Sam. ex Rech.f.) Mouterde
* ''[[Alcea lenkoranica]]'' Iljin
* ''[[Alcea litvinovii]]'' (Iljin) Iljin
* ''[[Alcea longipedicellata]]'' Riedl
* ''[[Alcea mazandaranica]]'' Pakravan & Ghahr.
* ''[[Alcea mosulensis]]'' Riedl
* ''[[Alcea mozaffarianii]]'' Ghahr. & Pakravan & Assadi
* ''[[Alcea nikitinii]]'' Iljin
* ''[[Alcea nudicaulis]]'' (Lindl.) Boiss.
* ''Alcea pallida'' (Willd.) Waldst. & Kit. – [[malwa blada]]
* ''[[Alcea peduncularis]]'' Boiss. & Hausskn.
* ''[[Alcea popovii]]'' Iljin
* ''[[Alcea rechingeri]]'' (Zohary) Riedl
* ''[[Alcea remotiflora]]'' (Boiss. & Heldr.) Alef.
* ''[[Alcea rhyticarpa]]'' (Trautv.) Iljin
* ''Alcea rosea'' L. – [[malwa różowa]], m. ogrodowa
* ''[[Alcea rosulata]]'' Riedl
* ''Alcea rugosa'' Alef. – [[malwa pomarszczona]]
* ''[[Alcea sachsachanica]]'' Iljin
* ''[[Alcea scabridula]]'' Riedl
* ''[[Alcea semnanica]]'' Pakravan
* ''Alcea setosa'' (Boiss.) Alef. – [[malwa figolistna]]
* ''[[Alcea sophiae]]'' Iljin
* ''[[Alcea sosnovskyi]]'' Iljin
* ''[[Alcea sotudehi]]'' Parsa
* ''[[Alcea striata]]'' Alef.
* ''[[Alcea sycophylla]]'' Iljin & V.V.Nikitin
* ''[[Alcea tabrisiana]]'' Boiss. & Buhse
* ''[[Alcea talassica]]'' Iljin
* ''[[Alcea tarica]]'' Pakravan & Ghahr.
* ''[[Alcea teheranica]]'' Parsa
* ''[[Alcea transcaucasica]]'' (Iljin ex Grossh.) Iljin
* ''[[Alcea turcomanica]]'' Iljin
* ''[[Alcea turkeviczii]]'' Iljin
* ''[[Alcea vameghii]]'' Parsa
* ''[[Alcea wilhelminae]]'' Riedl
* ''[[Alcea woronowii]]'' (Iljin ex Grossh.) Iljin
* ''[[Alcea xanthochlora]]'' Riedl
|}
== Zastosowanie ==
Niektóre gatunki są uprawiane jako [[rośliny ozdobne]]. Szczególnie rozpowszechniona na całym świecie jest [[malwa różowa]] (''A. rosea'')<ref name=philips/>, poza tym uprawiana jest [[malwa figolistna]] (''A. ficifolia'')<ref name="grabowska"/>, [[malwa pomarszczona]] (''A. rugosa'') i [[malwa blada]] (''A. pallida'')<ref>{{Cytuj książkę | autor = Wiesław Gawryś | tytuł = Słownik roślin zielnych | wydawca = officina botanica | miejsce = Kraków | data = 2009 | strony = 18 | isbn = 9788392511052}}</ref>.
{{Przypisy}}
| |||