Andrzej Kościelecki (podskarbi wielki koronny): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: poprawiam wywołania szablonu {{Władca}}
MastiBot (dyskusja | edycje)
m Bot poprawia nazwę sekcji; zmiany kosmetyczne
Linia 16:
|dzieci = [[Beata Łaska z Kościeleckich]]
|wojny i bitwy =
|administracja = kasztelan biecki<br />kasztelan wiślicki<br />kasztelan wojnicki<br />[[Starostowie bydgoscy|starosta bydgoski]]<br />starosta [[Świecie|świecki]]<br />starosta [[Spisz|spiski]]<br />starosta [[oświęcim]]ski<br />starosta [[inowrocław]]ski<br />starosta [[Stary Sącz|sądecki]]<br />starosta zatorski<br />[[burgrabia krakowski]]<br />[[Wielkorządca krakowsko-sandomierski|wielkorządca krakowski]]<br />[[żupnik]] wielicko-bocheński<br />[[Marszałek nadworny koronny|marszałek nadworny]]<br />[[podskarbi wielki koronny]]}}
'''Andrzej Jędrzej Kościelecki''' herbu [[Ogończyk (herb szlachecki)|Ogończyk]] (ur. [[1455]], zm. [[1515]] r.) – marszałek dworu kardynała [[Fryderyk Jagiellończyk|Fryderyka Jagiellończyka]], [[Starostowie bydgoscy|starosta bydgoski]] od [[1485]] r., starosta [[Świecie|świecki]] od [[1487]] r., [[Marszałek nadworny koronny|marszałek nadworny]] od [[1501]] r., starosta [[Spisz|spiski]] od [[1507]] r., kasztelan biecki i wiślicki od [[1508]] r., [[żupnik]] wielicko-bocheński od [[1508]] r., [[podskarbi wielki koronny]] od [[1509]] r., starosta [[oświęcim]]ski od [[1509]] r., starosta [[inowrocław]]ski od [[1510]] r., starosta [[Stary Sącz|sądecki]] od [[1512]] r., starosta zatorski od [[1513]] r., kasztelan wojnicki od [[1513]] r., [[Wielkorządca krakowsko-sandomierski|wielkorządca krakowski]] i [[burgrabia krakowski]].
 
== BiografiaŻyciorys ==
Urodził się w [[1455]] r. w [[Kościelec (województwo kujawsko-pomorskie)|Kościelcu]] k. [[Inowrocław]]ia – gnieździe rodowym [[Kościeleccy herbu Ogończyk|Kościeleckich]]. Był synem [[Jan Kościelecki|Jana]] – wojewody inowrocławskiego, właściciela wielu starostw na [[Kujawy|Kujawach]] i w [[Prusy Królewskie|Prusach Królewskich]].
 
Za młodu był [[dworzanin]]em królewskim blisko związanym z [[Jan I Olbracht|Janem Olbrachtem]], a także królewiczem [[Zygmunt Stary|Zygmuntem]] przebywającym na Węgrzech. Jako pierwsze nadania otrzymał wtedy dwa starostwa: [[Starostowie bydgoscy|bydgoskie]] i świeckie. Był człowiekiem uzdolnionym i rzutkim. Szybko piął się po szczeblach kariery politycznej. Król [[Jan I Olbracht]] powierzył mu prowadzenie księgi opłat żołnierskich i regestra zaciężnych żołnierzy oraz dworzan. Prawdopodobnie już w tym okresie był podskarbim nadwornym. Okazał się też zdolnym dyplomatą. W [[1491]] r. posłował na [[Królestwo Węgier|Węgry]], zapewne w sprawie pozyskania korony węgierskiej dla królewicza [[Jan I Olbracht|Jana Olbrachta]]. W 1500 roku zwerbował pierwsze [[Racowie|poczty rackie]] do królewskiej chorągwi nadwornej co zapoczątkowało w Polsce historię sławnej formacji [[Kawaleria polska|jazdy polskiej]] - [[Husaria|husarii]].<ref>[[Marek Plewczyński]], "Obertyn 1531", Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994, str.47, ISBN 831108287183-11-08287-1</ref>
 
W [[1501]] r. do tego państwa wysłał go z misją kardynał [[Fryderyk Jagiellończyk]]. Na [[Królestwo Węgier|Węgrzech]] pełnił funkcję stałego przedstawiciela dyplomatycznego Polski. Prowadził między innymi rokowania w sprawach wołoskich. Wtedy prawdopodobnie zbliżył się do królewicza [[Zygmunt Stary|Zygmunta]], przebywającego w [[Buda (Budapeszt)|Budzie]]. Po powrocie do kraju w [[1503]] r. został wynagrodzony przez króla [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandra]] za misję zapisami w Krakowskiem.
Linia 35:
W [[1507]] r. otrzymał bogate starostwo [[Spisz|spiskie]] i wraz z Mikołajem Jordanem z Zakliczyna i [[Jan Boner|Janem Bonerem]] z Krakowa zarząd [[Żupa krakowska|żup krakowskich]]. Wkrótce został kasztelanem, [[Wielkorządca krakowsko-sandomierski|wielkorządcą krakowskim]], a w maju [[1508]] jedynym zarządcą [[Żupa krakowska|żup krakowskich]] (formalnie został nim w kwietniu [[1509]] r.) W [[1509]] r. był już kasztelanem wiślickim i starostą [[oświęcim]]skim. 26 grudnia [[1509]] r. otrzymał nominację na [[Podskarbi wielki koronny|podskarbiego wielkiego koronnego]]. Zrezygnował wtedy z kasztelanii wiślickiej i urzędu [[Burgrabia krakowski|burgrabiego krakowskiego]]. Pozostałe urzędy zachował, jak również posiadane starostwa, do których doszło jeszcze starostwo [[inowrocław]]skie ([[1511]]). W latach następnych w jego ręce przeszły kolejne starostwa: sądeckie ([[1512]]) i zatorskie ([[1513]]) oraz kasztelania wojnicka ([[1513]]).
 
Po nominacji na [[żupnik]]a i [[Podskarbi wielki koronny|podskarbiego wielkiego koronnego]] przebywał na stałe w [[Małopolska|Małopolsce]]. Porządkował skarbiec królewski oraz nadzorował [[Żupa krakowska|żupę krakowską]]: kopalnie soli w [[Kopalnia soli Wieliczka|Wieliczce]] i [[Kopalnia soli Bochnia|Bochni]].
Podczas pożaru kopalni soli, gdy nikt już nie chciał ratować, spuścił się osobiście wraz z rajcą miejskim Bethmanem w podziemia i pożar ugasił. Scena ta stała się inspiracją dla obrazu [[Jan Matejko|Jana Matejki]].
 
W marcu [[1515]] r. towarzyszył [[Zygmunt Stary|Zygmuntowi Staremu]] w podróży do [[Bratysława|PreszburgPreszburga]]a (Bratysławy), a następnie na [[Zjazd wiedeński|zjazd monarchów]] do [[Wiedeń|Wiednia]]. Odrzucił wówczas ofiarowany mu przez cesarza [[Maksymilian I Habsburg|Maksymiliana Austriackiego]] tytuł hrabiowski. Wracając do kraju ciężko zachorował na [[dyzenteria|dyzenterię]]. Zmarł 6 września [[1515]] r. w [[Kraków|Krakowie]]. Jego pamięć uczcił król Zygmunt I uroczystym pogrzebem. Pochowano go w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|katedrze na Wawelu]]. Jego olbrzymi majątek odziedziczył m.in. brat [[Stanisław Kościelecki]].
 
== Rodzina ==
Andrzej Kościelecki w [[1509]] r. poślubił [[Katarzyna Telniczanka|Katarzynę Telniczankę]] - ulubienicę i byłą kochankę króla [[Zygmunt Stary|Zygmunta Starego]], matkę trojga królewskich, nieślubnych dzieci. Wywołało to niechęć senatorów i krewnych Kościeleckiego. Z tego związku miał syna niewiadomego imienia, zmarłego przed ojcem i córkę pogrobową [[Beata Łaska z Kościeleckich|Beatę]] (ur. [[1515]] r.), później żonę księcia [[Ilia Ostrogski|Ilii Ostrogskiego]], a następnie [[Olbracht Łaski|Olbrachta Łaskiego]].
 
== Zachowane wzmianki pisane z okresu starostwa bydgoskiego ==
Andrzej Kościelecki po osiedleniu w [[Bydgoszcz]]y w [[1491]] r. wywarł dość istotny wpływ na życie gospodarcze powierzonego mu terenu. Jako [[starostowie bydgoscy|starosta bydgoski]] zasłynął jako zdolny administrator i gospodarz. Troszczył się o handel lądowy i spławny. Zatwierdzony przez niego cech szyprów bydgoskich był pierwszym na terenie [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]] i znacznie wyprzedzał powstałe w innych miastach.
Starosta interweniował w sprawach mieszczan bydgoskich nawet przebywając z dala od miejsca swego zamieszkania. Zajmował się handlem spławnym z [[Gdańsk]]iem – zbożem i suknem. W jego imieniu robili to zwykle mieszczanie bydgoscy<ref>mieszczanin Andrzej Dyrla</ref>. Wspierał finansowo prace wykończeniowe bydgoskiego [[Katedra św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy|kościoła farnego pw. św. Marcina i Mikołaja]], który ukończono w [[1502]] r.
 
Życie polityczne oraz zwiększające się z każdym rokiem obowiązki związane z pełnionymi urzędami absorbowały go, wobec czego często przebywał poza Bydgoszczą. Do zarządzania [[Starostowie bydgoscy|starostwem bydgoskim]] miał [[podstarości]]ego Bartłomieja Nieciszewskiego (od 1490 r.), wcześniej [[Burgrabia (urząd)|burgrabiego]] bydgoskiego.
Linia 73:
{{Przypisy}}
 
== Zobacz też ==
* [[Kościeleccy herbu Ogończyk]]
* [[Katarzyna Telniczanka]]
Linia 87:
 
{{SORTUJ:Kościelecki, Andrzej}}
 
[[Kategoria:Kasztelanowie wiśliccy]]
[[Kategoria:Kasztelanowie wojniccy]]