Wersja z 10:07, 10 lis 2016 edytuj MZM (dyskusja \| edycje) 32 952 edycje →‎Komunikacja: drobne redakcyjne ← poprzednia edycja		Wersja z 10:19, 10 lis 2016 edytuj anuluj edycję MZM (dyskusja \| edycje) 32 952 edycje drobne redakcyjne następna edycja →
Linia 48: [[Plik:Kcynia - Kalwaria 6.JPG\|thumb\|240px\|Fresk z kcyńskiej Kalwarii]] Pochodzenie nazwy "Kcynia" nie zostało w pełni wyjaśnione. [[Stanisław Rospond (językoznawca)\|Stanisław Rospond]] w wydanym w 1984 Słowniku Etymologicznym Miast i Gmin PRL wskazał, że jest to unikatowa nazwa o zagadkowej podstawie – Kc oraz z archaicznym przyrostkiem -ynia (jak Gdynia, Lutynia). Jego zdaniem podstawa Kc może być związana ze staropolskim wyrazem kca oznaczającym to samo co kuca, czyli szopa z desek. W tym wypadku powstanie nazwy łączyłoby się z istnieniem grodu drewnianego, względnie osady zbudowanej z drewna. Ten sam autor wspomina też, że usiłowano – ale nie przekonywająco – łączyć nazwę miasta ze staropolskim wyrazem "kścieć", "kwcieć", czyli kwitnąć. Językoznawca [[Mikołaj Rudnicki]] wywodzi nazwę Kcynia od Kutjini zestawiając ją z kuca to jest chata, dom. Legendy miejscowe łączą powstanie nazwy z wyłowieniem kotwicy, którą rzekomo miano odnaleźć w wodach Kcynki, czy też na bagnistych terenach, położonych na północ od dzisiejszego miasta. Linia 54 ⟶ 53: Nazwa miejscowości przechodziła niewątpliwie poważną ewolucję, gdyż w różnych okresach swego istnienia miasto nazywane było w źródłach historycznych Kcyna, Kczina, Kcyn, Kcznya, Kczynija. W [[S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna (1898)\|encyklopedii Samuela Orgelbranda]] obok używanej dzisiaj nazwy Kcynia spotykamy jeszcze jako nazwę równorzędną – formę Krcynia. Niemcy zniekształcili nazwę miejscowości na Exin. Spis geograficzno-topograficzny miejscowości leżących w Prusach z 1835 ~~roku~~, którego autorem jest J.E. Muller notuje niemiecką nazwę miejscowości ''Erin'', a także polską nazwę ''Kcynia'' we fragmencie ''"Erin (poln. Kcynia)"''{{odn\|Muller\|1835\|s=875}}. == Historia == === Wczesne średniowiecze === Już w [[XI ~~wiek]]u~~w. istniał kościół św. Idziego<ref>[http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=23428 Z przeszłości Kcyni z okazji 666 rocznicy założenia miasta - Nakładem Magistratu Kcyni rok 1928] </ref>. Miasto zostało lokowane na [[prawo magdeburskie\|prawie niemieckim]] przez księcia [[Bolesław Pobożny\|Bolesława Pobożnego]] w [[1262~~]] roku~~. Zasadźcami byli rycerze Jan i Ryner (Reineri), którzy otrzymali wraz z nadaniem wójtostwo z należnymi przywilejami. W ~~[[XIII wiek\|~~XIII w.]] istniało tam najstarsze w Wielkopolsce [[Bractwa kurkowe w Rzeczypospolitej Polskiej\|Bractwo Kurkowe]]. Kolejni królowie polscy zatwierdzali przywileje miejskie. W ~~[[XV wiek\|~~XV w.]] jedno z nielicznych miast mających zamek i mury obronne. === Okres rozkwitu === [[Plik:Kościół par. pw. św. Michała Archanioła, 1631 Kcynia, (17).JPG\|thumb\|240px\|[[Kościół św. Michała Archanioła w Kcyni\|Kościół pw. św. Michała Archanioła]] - najstarsza świątynia w Kcyni]] Największy rozwój miasta miał miejsce w okresie [[XVI ~~wiek\|XVI]]~~-~~[[XVII wiek\|~~XVII w.]] Kcynia była wówczas stolicą powiatu kcyńskiego w [[województwo kaliskie (I Rzeczpospolita)\|województwie kaliskim]] i siedzibą sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkiego, które przetrwały do rozbiorów<ref>M. Pawlikowski, ''Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej'', Strzałków 2012</ref>. <br /> W 1594 odwiedził miasto król [[Zygmunt III Waza]]<ref name=SgKP-1>{{SgKP\|III\|947\|Kcynia}}</ref>. W 1608 powstała szkoła. W 1612 do Kcyni zostali sprowadzeni [[Karmelici]], a w latach 1624-1631 zbudowano kościół farny. W 1641 przywileje dla [[Cech rzemiosła\|cechu szewskiego]]. W 1656 pod Kcynią miała miejsce [[bitwa pod Kcynią (1656)\|bitwa]] wojsk [[Stefan Czarniecki]]\|Stefana Czarnieckiego]] ze Szwedami. W latach 1756-1763 miasto doświadczyło skutków [[wojna siedmioletnia\|wojny siedmioletniej]]. Linia 68 ⟶ 67: === Wiek XVIII i XIX === [[Plik:Kcynia, dom, 1836, 1884.jpg\|thumb\|240px\|Fragment rynku z XIX-wieczną kamienicą]] W [[1768]] zawiązano w Kcyni słynną w Wielkopolsce Konfederację Kcyńską. 29 stycznia 1770 w [[bitwa pod Kcynią (1770)\|bitwie pod Kcynią]] wojska [[Imperium Rosyjskie\|rosyjskie]] rozbiły [[pułk]]i [[konfederacja barska\|konfederatów barskich]]<ref>[[Władysław Konopczyński]], Konfederacja barska, [[Warszawa]] 1991, t. I, s. 305</ref>. Od [[1773]] pod panowaniem pruskim. W 1775 wielki pożar strawił prawie całe miasto. W 1781 powstał pierwszy [[kościół (budynek)\|kościół]] ewangelicki (rozebrany w 1971 ~~roku~~), a w 1787 kościół i klasztor Karmelitów. Miasto liczyło wtedy około 1000 mieszkańców. W okresie od 1807 do 1815 Kcynia znajdowała się w [[Księstwo Warszawskie\|Księstwie Warszawskim]]. Od [[1818]] miasto znalazło się w powiecie szubińskim. W [[1835]] nastąpiło kasacja klasztoru Karmelitów. W [[1842]] wprowadzono pruską ordynację miejską. W [[1848]] miało tu miejsce powstanie Kosynierów Kcyńskich. Miasto liczyło wtedy około 2,5 tys. mieszkańców. W latach 1860-1865 powstał gmach Seminarium Nauczycielskiego (obecnie Zakład Poprawczy). W 1866 największa w historii miasta [[epidemia]] [[cholera\|cholery]] zdziesiątkowała jego ludność (zmarło 313 osób). Kolejne lata to nowe inwestycje: 1880 gmach Sądu Grodzkiego, 1887 linia kolejowa Gniezno-Nakło, budowa [[Kcynia (stacja kolejowa)\|dworca kolejowego]]. W [[1893]] powstała Straż Pożarna. Pod koniec ~~[[XIX wiek\|~~XIX w]]. powstały kcyńskie cegielnie. === Wiek XX === Linia 99 ⟶ 98: * Piramida wieku mieszkańców Kcyni w 2014 roku <ref>[http://www.polskawliczbach.pl/Kcynia#dane-demograficzne http://www.polskawliczbach.pl/Kcynia], w oparciu o dane GUS.</ref>. <br />[[Plik:Piramida_wieku_Kcynia.png\|690x480px]] == Zabytki == [[Plik:Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 2 poł. XVIII Kcynia (11).JPG\|thumb\|240px\|[[Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kcyni\|Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny]]]] * późnogotycki [[Parafia św. Michała Archanioła w Kcyni\|Kościół parafialny]] [[Kościół św. Michała Archanioła w Kcyni\|św. Michała Archanioła]] z 1631 r. * późnobarokowy pokarmelicki [[Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kcyni\|kościół parafialny]] [[Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kcyni\|Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny]] z lat 1778-1780 * dworek z I połowy [[XIX ~~wiek\|XIX]]~~ w. (tzw. wójtostwo) * budynek poczty * dawna plebania protestancka * kamienice z XVIII, XIX i XX ~~wieku~~w. * wieża ciśnień z II połowy [[XIX ~~wiek\|XIX]]~~ w. == Zabytki piśmiennictwa == Linia 133: == Bibliografia == * {{cytuj książkę \|nazwisko = Muller \| imię = J.E. \| tytuł = Vollstandiges geographish, statistisch, topographisches Worterbuch preusischen Staates \| wydawca = J.E. Muller'sche Buchhandlung\| miejsce = Erfurt\| rok = 1835 \| strony = \| isbn = \|odn= tak}} * Tadeusz Pietrykowski,: ''Z przeszłości Kcyni: z okazji 666 rocznicy założenia miasta'', Kcynia 1928 == Linki zewnętrzne ==

Kcynia: Różnice pomiędzy wersjami