Ernst Borinski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
MBi (dyskusja | edycje)
poprawki i uzupełnienia
m porządki w typografii
Linia 1:
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Ernst Borinski
|imię i nazwisko org =
|grafika = Ernst_Borinski1955.jpg
|opis grafiki = Borinski w roku 1955
|podpis =
|data urodzenia = [[26 listopada]] [[1901]]
|miejsce urodzenia = Kattowitz, [[Cesarstwo Niemieckie]]
|data śmierci = [[26 maja]] [[1983]]
|miejsce śmierci = Tougaloo, Missisipi
|miejsce spoczynku = Kampus Koledżu Tougaloo
|zawód = [[socjolog]]
|odznaczenia =
|commons =
|www =
}}
'''Ernst Borinski''' (ur. [[26 listopada]] [[1901]] w [[Katowice|Katowicach]]<ref>{{Cytuj stronę|url = http://gen.scatteredmind.co.uk/show_person/1317|tytuł = Ernst Borinski|autor = |data dostępu = 2015-04-14|opublikowany = My family tree|język = en}}</ref>, zm. [[26 maja]] [[1983]] w Tougaloo, [[Missisipi]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GScid=63260&GRid=11017780& | tytuł = Ernst Borinski | data dostępu = 2015-04-13| autor = | nazwisko = | imię = | autor link = | autor2 = | data = | rok = | miesiąc = | praca = | opublikowany = Find A Grave | strony = | język = en | cytat = | archiwum = | zarchiwizowano =}}</ref>) – niemiecki [[prawnik]] i [[socjolog]] pochodzenia [[Żydzi|żydowskiego]], który po emigracji do USA i przyjęciu obywatelstwa amerykańskiego przyczynił się do zniesienia [[Prawa Jima Crowa|praw Jima Crowa]] w Missisipi w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ub. wieku<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Lowe|imię = Maria|tytuł = [http://www.southwestern.edu/academics/bwp/pdf/2007bwp_lowe-vol7.pdf An Unseen Hand: The Role of Sociology Professor Ernst Borinski in Mississippi's Struggle for Racial Integration in the 1950s and 1960s]|czasopismo = Leadership|wolumin = 4|wydanie = no. 1|strony = 27-47|data = February 2008|wydawca = Sage Publications|miejsce = Thousand Oaks, California|issn = 1742-7150|doi = 10.1177/1742715007085768}}</ref>.
 
Przodkowie Borinskiego byli śląskimi Żydami. W pierwszej połowie XIX w. prapradziadek Ernsta, Adolf Borinski<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Zasada|imię = Marcin|tytuł = [http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/902234,borinski-slazak-ktory-zmienil-ameryke-zdjecia,id,t.html Borinski: Ślązak który zmienił Amerykę]|czasopismo = Dziennik Zachodni|wolumin = |wydanie = |strony = |data = 2013-05-24|wydawca = Polskapresse Oddział Prasa Śląska Media|miejsce = Katowice|issn = 1898-312X}}</ref> handlował ubraniami i przyprawami w [[Żory|Żorach]]<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Weltzel|imię = Augustin|tytuł = [http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=6129&from=publication Geschichte der Stadt Sohrau in Ober-Schlesien]|rok = 1888|wydawca = Im Verlage des Magistrats|miejsce = Sohrau|strony = |isbn = |język = de}}</ref> - jego sklep mieścił się przy tamtejszym Rynku (budynek stoi do dziś).<ref name="ZM2">Marcin Zasada: ''Ernst Borinski, skromny pan z Katowic, który zmienił Amerykę'', w: "Dziennik„Dziennik Zachodni"Zachodni” z dn. 2016-06-03, s. 24</ref>
 
Dziadek Samuel i jego bracia Luis (w latach 1872-92 radny Katowic) oraz Wilhelm prowadzili znane sklepy delikatesowe odpowiednio w [[Królewska Huta|Królewskiej Hucie]], Katowicach i [[Zabrze|Zabrzu]].<ref name="ZM2"/> Ojciec Ernsta - Max Borinski, urodzony 25 lipca 1870 r. w [[Lubliniec|Lublińcu]] - w 1910 r. był właścicielem sklepu pasmanteryjnego przy Johannstrasse (dziś ul. Św. Jana) 4, a w 1914 r. właścicielem usytuowanego pod sąsiednim adresem (Johannstrasse 2) sklepu z odzieżą męską.<ref>wg "Max„Max Borinski"Borinski” w: [http://gen.scatteredmind.co.uk/show_person/14]; oba adresy dziś już nie istnieją - budynki wyburzono.</ref> Od lat 70. XIX w. do 1939 r. wysoką renomą cieszył się w Katowicach sklep kolonialno-korzenny wspomnianego wyżej Luisa Borinskiego przy Grundmannstrasse (obecnie ul. 3 Maja) 1, tuż przy [[Rynek w Katowicach|katowickim rynku]], prowadzony później przez jego synów, Ernsta<ref>tj. stryja Maxa - nie mylić z Ernstem - socjologiem!</ref> i Rudolfa jako znane delikatesy przy Grundmannstrasse 3.<ref>Lipońska-Sajdak Jadwiga, Szota Zofia: ''Gruss aus Kattowitz. Pozdrowienia z Katowic. Albumpocztówek ze zbiorów Muzeum Historii Katowic'', wyd. Muzeum Historii Katowic, Katowice 2004, ISBN 83-87727-07-5, s. 62</ref>
 
[[Plik:Kattowitz - Johannesstrasse.JPG|thumb|left|<center><small>ul. Świętego Jana (wówczas Johannesstrasse) w początku XX wieku, Borinscy mieszkali tu pod numerem&nbsp;8.<ref>{{Cytuj stronę|url = http://gen.scatteredmind.co.uk/show_person/14|tytuł = Max Borinski|autor = |data dostępu = 2015-04-22|opublikowany = My family tree|język = en}}</ref></small>|220x220px]]Gimnazjum ukończył w Katowicach. W 1924 roku otrzymał tytuł licencjata na Uniwersytecie w Halle. Studiował od 1925 roku prawo w Hamburgu, a następnie na [[Uniwersytet Humboldta w Berlinie|Uniwersytecie w Berlinie]], gdzie w 1928 otrzymał stopień doktora filozofii, w 1930 roku zdobył dyplom z prawa międzynarodowego na [[Haska Akademia Prawa Międzynarodowego|Akademii Prawa Międzynarodowego w Hadze]]<ref name = "sovcom">{{Cytuj stronę|url = http://mdah.state.ms.us/arrec/digital_archives/sovcom/result.php?image=images/png/cd01/000127.png&otherstuff=1&#124;3&#124;0&#124;1&#124;1&#124;1&#124;1&#124;125&#124;#|tytuł = Notatka służbowa na temat Borinskiego|autor = Zack J. Van Landingham|data dostępu = 2015-04-14|opublikowany = Sovereignty Commission Online|język = en}}</ref>. Po studiach podjął praktykę jako asystent sędziego, zaprzyjaźnił się podczas niej z synem jednego z sędziów Hansem Klossem<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Jones|imię = John|tytuł = [http://mdah.state.ms.us/arrec/digital_archives/vault/projects/OHtranscripts/AU079_096120.pdf An interview with Dr. Ernst Borinski November 18, 1979 interviewed by John Jones]|rok = 1979|wydawca = Mississippi Department of Archives and History|miejsce = Jackson, MS|strony = 25|isbn =}}</ref>. Po odbyciu praktyki został skierowany jako sędzia do miejscowości [[Kelbra (Kyffhäuser)|Kelbra]]. Jako znajomy rodziny Zeissów prowadził w owym czasie wykłady dla pracowników [[Carl Zeiss (przedsiębiorstwo)|zakładów Zeissa]]<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = |imię = |tytuł = [https://www.tougaloo.edu/sites/default/files/page-files/borinski-brochure.pdf Borinski Brochure]|rok = 2014|wydawca = Toougalu College|miejsce = Toougalu|strony = |isbn =}}</ref>.
 
Aby uciec przed nasilającymi się w Niemczech [[Historia Żydów w Niemczech#Żydzi pod władzą nazistów (1933-1939)|represjami wobec osób pochodzenia żydowskiego]], wyjechał do Stanów Zjednoczonych. 21 marca 1938 roku na pokładzie [[RMS Queen Mary|Queen Mary]] przybył do [[Nowy Jork|Nowego Jorku]]. W latach 1942-1945 służył w wywiadzie amerykańskiej armii jako tłumacz (znał niemiecki, angielski, francuski, polski, hiszpański i rosyjski), między innymi w Europie. Podczas służby otrzymał 22 listopada 1943 roku amerykańskie obywatelstwo. Po opuszczeniu armii kontynuował studia, w 1947 r. otrzymał tytuł magistra socjologii z [[University of Chicago]] i przyjął ofertę pracy jako wykładowca socjologii w {{link-interwiki| pl = Tougaloo College|lang = en|tam = Tougaloo College|tekst = Tougaloo College}}<ref>{{Cytuj stronę|url = https://www.tougaloo.edu/about-tougaloo-college/our-history|tytuł = Our History|autor = |data dostępu = 2015-04-14|opublikowany = Tougaloo College|język = en}}</ref> w stanie Missisipi, gdzie uczył też niemieckiego i rosyjskiego. W 1954 obronił doktorat z socjologii na [[University of Pittsburgh]]<ref name = "sovcom"/>.
 
W USA na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wciąż obowiązywały tzw. prawa Jima Crowa, rasistowski system odmawiający wielu praw ludności murzyńskiej. Stan Missisipi był jedną z twierdz [[Segregacja rasowa#USA|segregacji]] i represji wobec ciemnoskórych. Tougaloo było uczelnią dla czarnych. Borinski jako jeden z pierwszych organizował zajęcia, wykłady i spotkania, na których biali i czarni studenci siedzieli przy jednym stole. Publikował prace poświęcone problematyce rasowej<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Borinski|imię = Ernst|tytuł = A Legal and Sociological Analysis of the Segregation Decision of 1954|czasopismo = University of Pittsburgh Law Review|wolumin = 15|wydanie = |strony = 622-627|data = |wydawca = |miejsce = |issn = 0041-9915|rok = 1954}}</ref><ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Borinski|imię = Ernst|tytuł = [http://sf.oxfordjournals.org/content/37/2/142.full.pdf+html The Litigation Curve and the Litigation Filibuster in Civil Rights Cases: A Study of Conflict Between Legally Commanded and Socio-Culturally Accepted Changes in the Negro-White Caste Order in the Southern Community]|czasopismo = Social Forces|wolumin = 37 (2)|wydanie = |strony = 142-147|data = |wydawca = Chapel Hill, N.C./University of North Carolina Press.|miejsce = |issn = 1534-7605|rok = 1958|doi = 10.2307/2572797}}</ref>. Z racji swoich poglądów i działań był inwigilowany przez agencję stanową {{link-interwiki| pl = Mississippi State Sovereignty Commission|lang = en|tam = Mississippi State Sovereignty Commission|tekst = Mississippi State Sovereignty Commission}} strzegącą praw segregacji i inwigilującą działaczy [[Ruch praw obywatelskich|ruchu praw obywatelskich]].
 
Borinski wykładał w Tougaloo aż do swojej śmierci w wieku 82 lat. Z czasem stał się ikoną ruchu [[Równouprawnienie|równouprawnienia]] czarnych<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Cunnigen|imię = Donald|tytuł = The Legacy of Ernst Borinski: The Production of an African American Sociological Tradition|czasopismo = Teaching Sociology|wolumin = 31|wydanie = |strony = 397-411|data = |wydawca = Sage Publications|miejsce = Beverly Hills, CA|issn = 0092-055X|rok = 2003}}</ref>. Jego imieniem nazwano jeden kompleksów budynków koledżu Tougaloo. Jest pochowany na małym cmentarzu na terenie kampusu. W styczniu 2000 roku odbyła się pierwsza z corocznych konferencji na jego cześć. [[American Civil Liberties Union]] nadaje doroczną nagrodę jego imienia<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.pbs.org/itvs/fromswastikatojimcrow/story1.html | tytuł = From Swastika to Jim Crow | data dostępu = 2015-04-14| autor = | nazwisko = | imię = | autor link = | autor2 = | data = | rok = | miesiąc = | praca = | opublikowany = PBS | strony = | język = en | archiwum = | zarchiwizowano =}}</ref>.
 
{{przypisy|2}}