Mykoła Łebed´: Różnice pomiędzy wersjami

Syn krawca, absolwent [[Ukraińskie gimnazjum akademickie we Lwowie|ukraińskiego gimnazjum akademickiego]] we Lwowie<ref>[http://ru.tsn.ua/analitika/istoriya-z-grifom-sekretno-tipoviy-revolyucioner-mikola-lebed.html ''В'ятрович В.'' Історія з грифом секретно. Типовий революціонер Микола Лебедь.] {{lang|uk}}</ref>. W latach 1932-1934 łącznik Krajowej Egzekutywy [[Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów|OUN]] z Prowodem i zagranicą. Jeden z organizatorów [[Zabójstwo Bronisława Pierackiego|zamachu na ministra]] [[Bronisław Pieracki|Bronisława Pierackiego]]. Po zamachu uciekł przez [[Wolne Miasto Gdańsk]] do Niemiec, aresztowany po zejściu ze statku w [[Szczecin]]ie i wydany władzom polskim na osobiste polecenie [[Kanclerze Niemiec|kanclerza Rzeszy]] [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]], bez formalnego wniosku [[ekstradycja|ekstradycyjnego]] ze strony Polski<ref>Robert Potocki, ''Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930-1939'', Lublin 2003, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, {{ISBN |83-917615-4-1}}, s.109.</ref>. Przewieziono go specjalnym samolotem do Warszawy. Po rozpoczętym 18 listopada 1935 procesie Łebed´, obok [[Stepan Bandera|Stepana Bandery]], wyrokiem sądu okręgowego w Warszawie z 13 stycznia 1936 został skazany na karę śmierci, którą na mocy [[amnestia|amnestii]] zamieniono na karę dożywotniego pozbawienia wolności oraz na utratę praw publicznych i obywatelskich honorowych na zawsze<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Wyrok na zabójców ministra Pierackiego | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 3 | data = Nr 9 z 14 stycznia 1936 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=44305}}</ref>.

Po [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku Niemiec na ZSRR]] i ogłoszeniu 30 czerwca 1941 roku przez działaczy OUN-B [[Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego|deklaracji niepodległości Ukrainy]], minister bezpieczeństwa w powołanym wówczas [[Rząd Jarosława Stećki|rządzie Jarosława Stećki]], do aresztowania całego składu rządu przez [[Gestapo]] 11 lipca 1941 roku. Sam aresztowania uniknął, przechodząc do konspiracji. Po aresztowaniu 15 września 1941 roku przez Gestapo [[Lew Rebet|Lwa Rebeta]], objął funkcję pełniącego obowiązki prowidnyka OUN-B, działając w podziemiu. Było to zgodne z ustaleniami prowodu OUN-B z 10 lipca 1941 roku, co do kolejności przejęcia władzy w organizacji w przypadku niemieckich aresztowań. 4 października 1941 roku dowództwo SS i policji na [[Dystrykt Galicja]] wydało za Łebediem [[list gończy]]. Niemcy aresztowali matkę Łebedia, jego żonę z dzieckiem i siostrę<ref>Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, ''Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 - 5 II 1946'', Katowice 2007, Unia Katowice, {{ISBN |978-83-86250-49-3}} ; s.212, 241.</ref>.

Według [[Czesław Partacz|Czesława Partacza]] odpowiedzialny za [[rzeź wołyńska|rzeź wołyńską]]<ref> "Bezpośrednio odpowiedzialną osobą za podjęcie decyzji zbrodni ludobójstwa jest Mykoła Łebed´ kierujący OUN do sierpnia 1943 roku" Czesław Partacz, ''Przyczyny i tło konfliktu polsko-ukraińskiego w latach 1939-1947'' [w:] "27 Dywizja AK", Biuletyn Informacyjny nr 1 (101), Warszawa styczeń-marzec 2009, s.21.[http://armiakrajowa.home.pl/pdf/101.pdf wersja elektroniczna]. Tymczasem Mykoła Łebed´ został pozbawiony funkcji p.o. prowidnyka OUN-B najpóźniej 13 maja 1943 roku [[Grzegorz Motyka (historyk)|Grzegorz Motyka]], ''Ukraińska partyzantka 1942-1960'', Warszawa 2006, Instytut Studiów Politycznych PAN, {{ISBN |83-88490-58-3}} s.117, Grzegorz Motyka, ''Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011, {{ISBN |978-83-08-04576-3}} s.98-99. Ustalenia śledztwa [[Instytut Pamięci Narodowej|IPN]]: "W trakcie obrad wyraźnie zarysowało się niezadowolenie części przywódców OUN z pełniącego obowiązki prowidnyka OUN Mykoły Łebedia. Szczególnie było to widoczne wśród oficerów z byłego batalionu "Nachtigall". Doprowadziło to w kwietniu 1943 roku do rezygnacji Łebedia. O fakcie tym poinformowano członków OUN w specjalnym oświadczeniu wydanym w dniu 13 maja. Władzę nad OUN objął wówczas triumwirat w składzie Zinowij Matła, Dmytro Majiwśkyj i Roman Szuchewycz" [http://web.archive.org/web/20101127201758/http://naszawitryna.pl/jedwabne_969.html Prokurator Instytutu Pamięci Narodowej Piotr Zając].</ref>. W sierpniu 1943 r. na III zjeździe [[OUN-B|OUN(B)]] wraz z Mychajłą Stepaniakiem krytykował delegację OUN(b) z Wołynia za „bandyckie działania przeciwko polskiej ludności”<ref>„UPA skompromitowała się swoimi bandyckimi działaniami przeciwko polskiej ludności, tak jak OUN skompromitowała siebie współpracą z Niemcami”, [[Grzegorz Motyka (historyk)|Grzegorz Motyka]], ''Ukraińska partyzantka 1942-1960'', s. 366.</ref>.

Po zakończeniu Wielkiego Zjazdu UHWR (11- 15 lipca 1944 roku) Łebed´ został wysłany na Zachód na czele misji zagranicznej OUN-B i UHWR (pod nazwą [[Zagraniczne Przedstawicielstwo UHWR]]). Jej zadaniem było nawiązanie kontaktów zagranicznych dla uzyskania poparcia międzynarodowego dla podziemia na Ukrainie. Obok Łebedia w skład misji wchodzili o. [[Iwan Hrynioch]], [[Łew Szankowśkyj|Łew Szankowskyj]] i [[Myrosław Prokop]] (oprócz tego dwie radiotelegrafistki i personel pomocniczy. Równolegle do [[Szwajcaria|Szwajcarii]] wysłany został [[Jewhen Wreciona]]<ref>Grzegorz Motyka ''Ukraińska partyzantka 1942-1960'', Warszawa 2006, Instytut Studiów Politycznych PAN {{ISBN |978-83-88490-58-3}} s.136, 622.</ref>.

W 1946 na emigracji we Włoszech próbował wraz z [[Iwan Hrynioch|Iwanem Hryniochem]] nawiązać pierwsze kontakty ze [[Strategic Services Unit]] (wywiadem USA), próby te zakończyły się jednak niepowodzeniem. W tym czasie Łebed´ napisał książkę pt. ''UPA'' (opublikowaną w 1946<ref>Mykoła Łebed ''UPA-Ukraïnska povstanska armiia: ïï heneza, rist i diï u vyzvoliniĭ borotbi ukraïnskoho narodu za ukraïnsku samostiĭnu sobornu derzhavu'', wyd. I 1946, Wyd. Biuro Prasowe UHWR, wyd. II 1987, Suchasnist, {{ISBN |3-89278-003-X}} [http://catalog.loc.gov/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?v1=3&ti=1,3&Search_Arg=Lebed&Search_Code=NAME%40&CNT=25&PID=AAH_KXBI8Yq4FWHIEIazenqZEaX50&SEQ=20101203033651&SID=2 opis bibliograficzny] w [[Biblioteka Kongresu Stanów Zjednoczonych|Bibliotece Kongresu USA]]</ref>), uznaną przez m.in. [[Ihor Iljuszyn|Ihora Iljuszyna]] za tendencyjną na rzecz UPA<ref>Ihor Iljuszyn, ''UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939-1945)'', Związek Ukraińców w Polsce, Warszawa 2009, {{ISBN |978-83-928483-0-1}}, s.25-26.</ref>, w której "wybielał" swoją wojenną przeszłość<ref>[http://www.archives.gov/iwg/reports/hitlers-shadow.pdf Richard Breitman, Norman J.W. Goda, ''Hitler's Shadow: Nazi War Criminals, U.S. Intelligence, and the Cold War'']</ref>. W lipcu 1947 [[Counter Intelligence Corps|kontrwywiad Armii Stanów Zjednoczonych (CIC)]] w [[Rzym]]ie przyjął propozycję współpracy Łebedia, który zobowiązał się do informowania o ukraińskich grupach emigracyjnych, sowieckiej działalności w amerykańskiej strefie okupacyjnej i bardziej ogólnych informacji o Sowietach i Ukraińcach. Współpraca została nawiązana mimo zawartych w raporcie CIC opinii źródeł informacji, określających Łebedia jako ''znanego sadystę i niemieckiego kolaboranta''<ref>"A CIC report from July 1947 cited sources that called Lebed a ''well-known sadist and collaborator of the Germans''. Regardless, the CIC in Rome took up Lebed’s offer whereby Lebed provided information on Ukrainian émigré groups, Soviet activities in the U.S. zone, and information on the Soviets and Ukrainians more generally."[http://www.archives.gov/iwg/reports/hitlers-shadow.pdf Richard Breitman, Norman J.W. Goda, ''Hitler's Shadow: Nazi War Criminals, U.S. Intelligence, and the Cold War''] s.86.</ref>. Od grudnia 1947 roku przebywał w [[Monachium]] w [[Okupacja aliancka Niemiec i Austrii#Strefy okupacyjne istniejące do 1949 (teren dzisiejszych Niemiec)|amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec]], przeniesiony tam wraz z rodziną przez CIC, dla uniknięcia możliwości wysunięcia przez ZSRR wobec Włoch żądania [[ekstradycja|ekstradycji]] Łebedia, wobec zakończenia w grudniu 1947 amerykańskiej okupacji Włoch<ref>"In November 1947 Hrinioch requested on behalf of Bandera himself that the U.S. authorities move Lebed from Rome to Munich to protect him from Soviet extradition requests when American military government in Italy ended the following month."[http://www.archives.gov/iwg/reports/hitlers-shadow.pdf Richard Breitman, Norman J.W. Goda, ''Hitler's Shadow: Nazi War Criminals, U.S. Intelligence, and the Cold War''] s.86.</ref>.

W USA kierował w latach 1952 - 1974 [[Instytut Badawczo-Wydawniczy Prolog|Instytutem Badawczo-Wydawniczym ''Prolog'']] z siedzibą w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]], m.in. wydawcą [[miesięcznik]]a ''[[Suczasnist]]''<ref>[[Jerzy Giedroyc]] ''Emigracja ukraińska. Listy 1950-1982.'' Wstęp i przypisy [[Bogumiła Berdychowska]]. Warszawa 2004, [[Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”|Wydawnictwo Czytelnik]], {{ISBN |83-07-02981-3}} , s. 77 przyp. 11 (biogram ''Mykoła Łebed''')</ref>. Łebed´ korzystał z ochrony CIA, które finansowało Instytut, będący placówką analiz sytuacji na [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukrainie sowieckiej]] i ośrodkiem propagandy antysowieckiej i antykomunistycznej. Instytut wspierał także ukraińskie koła naukowe na emigracji, wydawał ukraińską literaturę i nacjonalistyczną prasę, którą rozpowszechniano później w [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|USRR]]<ref>"Beginning in 1953 AERODYNAMIC began to operate through a Ukrainian study group under Lebed’s leadership in New York under CIA auspices, which collected Ukrainian literature and history and produced Ukrainian nationalist newspapers, bulletins, radio programming, and books for distribution in the Ukraine. In 1956 this group was formally incorporated as the non-profit Prolog Research and Publishing Association. It allowed the CIA to funnel funds as ostensible private donations without taxable footprints. To avoid nosey New York State authorities, the CIA turned Prolog into a for-profit enterprise called Prolog Research Corporation, which ostensibly received private contracts. Under Hrinioch, Prolog maintained a Munich office named the Ukrainische-Gesellschaft für Auslandsstudien, EV. Most publications were created here. The Hrinioch-Lebed organization still existed, but its activities ran entirely through Prolog. Prolog recruited and paid Ukrainian émigré writers who were generally unaware that they worked in a CIA-controlled operation. Only the six top members of the ZP/UHVR were witting agents. Beginning in 1955, leaflets were dropped over the Ukraine by air and radio broadcasts titled Nova Ukraina were aired in Athens for Ukrainian consumption. These activities gave way to systematic mailing campaigns to Ukraine through Ukrainian contacts in Poland and émigré contacts in Argentina, Australia, Canada, Spain, Sweden, and elsewhere. The newspaper Suchasna Ukrainia (Ukraine Today), information bulletins, a Ukrainian language journal for intellectuals called Suchasnist (The Present), and other publications were sent to libraries, cultural institutions, administrative offices and private individuals in Ukraine. These activities encouraged Ukrainian nationalism, strengthened Ukrainian resistance, and provided an alternative to Soviet media. In 1957 alone, with CIA support, Prolog broadcast 1,200 radio programs totaling 70 hours per month and distributed 200,000 newspapers and 5,000 pamphlets. In the years following, Prolog distributed books by nationalist Ukrainian writers and poets. One CIA analyst judged that, ''some form of nationalist feeling continues to exist [in the Ukraine] and … there is an obligation to support it as a cold war weapon.'' The distribution of literature in the Soviet Ukraine continued to the end of the Cold War."[http://www.archives.gov/iwg/reports/hitlers-shadow.pdf Richard Breitman, Norman J.W. Goda, ''Hitler's Shadow: Nazi War Criminals, U.S. Intelligence, and the Cold War'']s. 88 i dalej s. 89-90.</ref>. W latach 80. [[kryptonim]] AERODYNAMIC, którym była objęta działalność ''Prologu'', został zmieniony na QRDYNAMIC, później na PDDYNAMIC i wreszcie na QRPLUMB. W roku 1977 doradca d.s bezpieczeństwa narodowego prezydenta [[Jimmy Carter|Cartera]] [[Zbigniew Brzeziński (politolog)|Zbigniew Brzeziński]] pomógł rozszerzyć program na inne narodowości ZSRR, w tym Żydów sowieckich<ref>"In the 1980s AERODYNAMIC’s name was changed to QRDYNAMIC and in the 1980s PDDYNAMIC and then QRPLUMB. In 1977 President Carter’s National Security Adviser Zbigniew Brzezinski helped to expand the program owing to what he called its ''impressive dividends'' and the ''impact on specific audiences in the target area''. In the 1980s Prolog expanded its operations to reach other Soviet nationalities, and in a supreme irony, these included dissident Soviet Jews." [http://www.archives.gov/iwg/reports/hitlers-shadow.pdf Richard Breitman, Norman J.W. Goda, ''Hitler's Shadow: Nazi War Criminals, U.S. Intelligence, and the Cold War''] s. 90.</ref>. Finansowanie ''Prologu'' zostało zakończone w 1990 r., wobec załamania w [[Europa Środkowo-Wschodnia|Europie Środkowo-Wschodniej]] systemu satelickich państw podporządkowanych ZSRR (''[[Jesień Ludów]]''), w czasie trwającego [[Rozpad Związku Radzieckiego|rozpadu ZSRR]] i u progu jego ostatecznego upadku. Ostatnią wypłatę ''Prolog'' otrzymał w kwocie 1,75 mln [[Dolar amerykański|USD]], od 1990 kontynuował działalność na własny rachunek<ref>"With the USSR teetering on the brink of collapse in 1990, QRPLUMB was terminated with a final payout of $1.75 million. Prolog could continue its activities, but it was on its own financially." [http://www.archives.gov/iwg/reports/hitlers-shadow.pdf Richard Breitman, Norman J.W. Goda, ''Hitler's Shadow: Nazi War Criminals, U.S. Intelligence, and the Cold War''] s. 90.</ref>.

* [[Grzegorz Motyka (historyk)|Grzegorz Motyka]] "Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN , Oficyna Wydawnicza "Rytm", {{ISBN |83-88490-58-3}} (ISP PAN,) {{ISBN |83-7399-163-8}} (Rytm), {{ISBN |978-83-88490-58-3}};

* [[Władysław Siemaszko]], [[Ewa Siemaszko]] "Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Wydawnictwo von Borowiecki ,wydane przy pomocy finansowej Kancelarii Prezydenta RP, Warszawa 2000, {{ISBN |83-87689-34-3}}

* [[Ryszard Torzecki]]: ''Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej'', Warszawa 1993 Wyd. [[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]], {{ISBN |83-01-11126-7}};