Nowa Polityka Ekonomiczna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
m zamieniam magiczny ISBN na szablon |
||
Linia 8:
Oficjalnie wprowadzenie NEP-u było wymuszone odbudową gospodarki narodowej oraz małym uprzemysłowieniem [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|Rosji]], gdzie w rolnictwie było zatrudnionych 80% społeczeństwa, co uniemożliwiało budowę [[socjalizm]]u. Przyczynami wprowadzenia tej polityki było przede wszystkim narastające niezadowolenie społeczne z powodu tragicznej sytuacji gospodarczej, nieustające bunty chłopskie i strajki robotnicze, krwawo tłumione przez [[Czeka]] – władza wymykała się z rąk [[bolszewicy|bolszewików]].
NEP odegrał istotną rolę w odbudowie [[gospodarka narodowa|gospodarki narodowej]] ze zniszczeń [[I wojna światowa|I wojny światowej]] oraz [[Wojna domowa w Rosji|wojny domowej w Rosji]]. Jednocześnie należy wspomnieć, że po 1925 roku można zauważyć próby obalenia założeń NEP-u przez jego przeciwników wśród samych [[bolszewicy|bolszewików]]. Polityka NEP-u poskutkowała szybką odbudową gospodarczą kraju<ref>Gregory, Paul R. (2004). The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives. Cambridge University Press. s. 218–220. {{ISBN
W końcu 1929 roku odrzucono całkowicie NEP przez [[kolektywizacja|kolektywizację]] rolnictwa. Stalin zastąpił tę doktrynę gospodarczą [[gospodarka planowa|systemem gospodarki nakazowo-rozdzielczej]], powracając do wielu założeń komunizmu wojennego.
Linia 20:
Założenia NEP-u były zgodne z tym, co głosił Lenin i realizował w pierwszych miesiącach po rewolucji ([[dekret]] z dnia 8 listopada 1917 o ziemi (nacjonalizacja całej ziemi i bogactw naturalnych), dekret z dnia 27 grudnia 1917 roku o nacjonalizacji banków, dekret z dnia 27 kwietnia 1918 roku o nacjonalizacji handlu zagranicznego, dekret z dnia 2 maja o nacjonalizacji przemysłu cukierniczego, dekret z dnia 28 czerwca o nacjonalizacji dużego przemysłu oraz transportu kolejowego). Jednocześnie dekretem z dnia 15 grudnia 1917 roku powołano do życia Najwyższą Radę Gospodarczą, która odegra kluczową rolę od czerwca 1918 roku, kiedy to zrezygnowano z państwowego kapitalizmu na rzecz [[komunizm wojenny|komunizmu wojennego]]. Autorami tejże koncepcji byli lewicowi komuniści z [[Nikołaj Bucharin|Nikołajem Bucharinem]] i [[Walerian Osinski|Walerianem Osinskim]] na czele postanowili w kwietniu 1918 roku przegłosować Lenina i zmienić [[polityka gospodarcza|politykę gospodarczą]].
Komunizm wojenny okazał się jednak porażką i po niespełna 30 miesiącach jego trwania radziecka [[gospodarka]] uległa zupełnemu załamaniu. W [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|Rosji]] panował [[głód]], nie udało się zapobiec dalszemu spadkowi produkcji przemysłowej i rolnej, wprowadzenie centralnego planowania nie zapobiegło pogłębieniu się chaosu gospodarczemu. Stale dochodziło do buntów chłopskich i strajków robotników, ponad 200% [[inflacja]] ([[hiperinflacja]]) spowodowała odrzucenie [[pieniądz]]a jaka [[środek płatniczy|środka płatniczego]] i zastąpienia go wymianą towarową<ref>Pipes R.: Rewolucja rosyjska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994, s. 541. {{ISBN
W 1921 roku gospodarka była w ruinie. Czerwony terror, emigracja, epidemie i zbrodnie wojenne zdziesiątkowały [[społeczeństwo]], a w czasie działań wojennych szczególnie dotknięty został [[Donieckie Zagłębie Węglowe|Donbas]], region [[Baku]], gdzie wydobywano [[ropa naftowa|ropę naftową]], [[Uralski Okręg Federalny|Ural]], [[Syberia]], gdzie zniszczono wiele kopalń. Ze względu na brak surowców [[przemysł]] upadł, nie były modernizowane linie produkcyjne. Całkowita produkcja przemysłowa spadła pięciokrotnie, a wielkość produkcji metali była porównywalna z czasami [[Piotr I Wielki|Piotra I]]. Nie lepiej sytuacja wyglądała w rolnictwie, gdzie spadek produkcji wyniósł 40%, głównie z braku towarów przemysłowych. Wykształceni Rosjanie, o ile nie zostali zamordowani, masowo uciekali z kraju, co spowodowało zmniejszenie potencjału intelektualnego i kadr zdolnych do kierowania scentralizowanym systemem gospodarki.
Linia 36:
NEP był częściowym powrotem do [[gospodarka rynkowa|gospodarki rynkowej]], jednak podstawowe dziedziny przemysłu pozostały nadal własnością państwa. Odwołano zasady [[komunizm wojenny|komunizmu wojennego]]: zniesiono system państwowego rozdzielania towarów i przywrócono rynek towarowo-pieniężny, obowiązkowe dostawy towarów rolnych zastąpiono podatkiem żywnościowym, zezwolono na własność prywatną w tych gałęziach, które znajdowały się poza państwowym monopolem, w przemyśle państwowym wprowadzono zasady racjonalnej polityki gospodarczej.
Według niego i jego zwolenników, NEP był środkiem tymczasowym. NEP wzbudził dużą niechęć wśród lewicowej opozycji wewnątrz partii bolszewickiej która krytykowała politykę ekonomiczną za rezygnację z kontroli państwa i wprowadzenie elementów kapitalizmu<ref name=SER>Service, Robert (1997). A History of Twentieth-Century Russia. Cambridge, MA: Harvard University Press. s. 124–125. {{ISBN
Polityka ta zakładała współistnienie firm prywatnych i państwowych<ref>V N. Bandera: „New Economic Policy (NEP) as an Economic Policy.” The Journal of Political Economy 71, no. 3 (1963):. http://www.jstor.org/stable/1828984 (4 marca, 2009), 268.</ref>. Odchodzono od nacjonalizacji, a w części inwestycji NEP-u, ZSRR wsparty został przez zagranicznych inwestorów. Po raz pierwszy od rewolucji kraj prowadził zorganizowaną wymianę technologiczną z innymi państwami<ref>Fitzpatrick, The Russian Revolution, s. 96.</ref>. Za priorytet NEP uważał politykę rolną<ref>Vladimir P. Timoshenko, Agricultural Russia and the Wheat Problem. Stanford, CA: Food Research Institute, Stanford University, 1932; s. 86.</ref>. Bolszewicy widzieli w tradycyjnych strukturach wiejskich zacofanie, stary sposób życia na wsi bardzo przypominał czasy carskiej Rosji. Polityka ta starała się wykorzenić stary sposób życia chłopów i promował wśród chłopów walkę o swoje interesy. Ziemia należała wyłącznie do prywatnych właścicieli, gdyż idea [[kolektywizm|skolektywizowania]] rolnictwa spotkała się ze zbyt silną opozycją<ref>Sheldon L. Richman: „War Communism to NEP: The Road from Serfdom.” The Journal of Libertarian Studies V, no. 1 (1981): (4 marzec, 2009), 93.</ref>.
Efektem polityki NEP-u było przejęcie drobnych przedsiębiorstw w ręce prywatne oraz [[spółdzielnia|spółdzielcze]] (sytuacja ta zmieniła się jednak w okresie stalinizacji). W 1928 roku produkcja rolna i przemysłowa powróciła do poziomu sprzed I wojny światowej<ref name=SERV>Service, Robert (1997). A History of Twentieth-Century Russia. Cambridge, MA: Harvard University Press. s. 124–125. {{ISBN
=== NEP w rolnictwie ===
Linia 122:
Ostatecznie jednak dorabiających się prywatnych właścicieli oskarżano o kontrrewolucję i związki z kapitałem zachodnim. Doszło do masowych aresztowań. Po 1929 roku nastąpiła stopniowa likwidacja NEP i przejście do [[Gospodarka planowa|gospodarki planowej]] w ramach realizacji założeń [[Pięciolatka|pierwszej pięciolatki]]. Choć niektórzy ekonomiści szacują, że pod koniec lat 20. dochód narodowy na głowę mieszkańca był niższy o 19% niż w Stanach Zjednoczonych.
Warto zauważyć, że NEP był wzorowany na pierwotnej, leninowskiej polityce ekonomicznej, tj. „kapitalizmie państwowym”<ref>Pipes R.: Rewolucja rosyjska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994, s. 535. {{ISBN
Jednak na głosowaniu w kwietniu 1918 r. Lenin został przegłosowany przez lewicę bolszewicką, z [[Nikołaj Bucharin|Bucharinem]] i Osinskim na czele, i na skutek utraty popularności po ratyfikacji [[traktat brzeski|Traktatu Brzeskiego]], oraz w nadziei na zapobiegnięcie rozłamu w partii Lenin musiał ustąpić. Skutkiem 30 miesięcy funkcjonowania komunizmu wojennego była całkowita ruina gospodarki sowieckiej, co udowodniło wyższość taktyki Lenina.
| |||