Ahmad Hasan al-Bakr: Różnice pomiędzy wersjami

Brał udział w organizacji [[Zamach stanu w Iraku (luty 1963)|zamachu stanu w lutym 1963]], podczas którego rząd Abd al-Karima Kasima został obalony, a on sam - zamordowany{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=84}}. Władzę w Iraku objęła partia Baas{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=91-92}}, a Ahmad Hasan al-Bakr został wiceprezydentem kraju; prezydenturę baasiści oddali w ręce bardziej znanego i doświadczonego gen. [[Abd as-Salam Arif|Abd as-Salama Arifa]]{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=94}}. Al-Bakr został następnie również premierem. Za jego wiedzą i pod jego kierunkiem partia Baas przeprowadziła zmasowane represje przeciwko innym partiom lewicowym, w szczególności [[Iracka Partia Komunistyczna|Irackiej Partii Komunistycznej]]. W ich toku ponad 10 tys. działaczy zostało zamordowanych, a ponad 100 tys. uwięzionych<ref name=":3">{{odn|Farouk-Sluglett M., |Sluglett P.: ''Iraq...'', |2003|s. =117.</ref>}}.

Ahmad Hasan al-Bakr zgromadził wokół siebie grupę zwolenników wywodzących się, podobnie jak on sam, z [[Tikrit]]u<ref name=":2">{{odn|Farouk-Sluglett M., |Sluglett P.: ''Iraq...,'' |2003|s. =109.</ref>}}. W organizacji szybko doszło jednak do wewnętrznego konfliktu między frakcją radykalną, której przewodził [[Ali Salih as-Sadi]], a stronnictwem umiarkowanym, do którego należał al-Bakr. Wewnętrzne spory w partii wykorzystał gen. Abd as-Salam Arif, przeprowadzając kolejny [[Zamach stanu w Iraku (listopad 1963)|przewrót]] i przejmując całą władzę w swoje ręce{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=93}}. Al-Bakr, podobnie jak inni czołowi baasiści, stracił stanowisko<ref name{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=":2" />109}}. Nadal był natomiast członkiem ścisłego kierownictwa irackiej partii Baas<ref name=":8">{{odn|Farouk-Sluglett M., |Sluglett P.: ''Iraq...,'' |2003|s. =111.</ref>}}.

Wiosną 1968 w domu al-Bakra odbyło się spotkanie czołowych baasistów i wpływowych oficerów o nacjonalistycznych poglądach z przedstawicielem prezydenta [[Abd ar-Rahman Arif|Abd ar-Rahmana Arifa]], który prosił partię Baas o wsparcie rządu [[Tahir Jahja|Tahira Jahji]]. Organizacja nie zgodziła się wesprzeć rządu. Kilka tygodni później al-Bakr i czterech innych baasistów wystosowali jednak do Jahji apel o rekonstrukcję rządu, by stał się on gabinetem jedności narodowej<ref name{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=":8" />111}}.

Wobec faktu, iż próby odzyskania władzy inną drogą zawiodły, w lipcu 1968 roku iracka partia Baas zorganizowała kolejny zamach stanu. Baasiści nawiązali kontakt z wpływowymi oficerami, którzy dotąd byli lojalni wobec prezydenta, jednak rozczarowali się co do niego. Pozyskali w ten sposób do spisku kierującego Wywiadem Wojskowym [[Abd ar-Razzak an-Najif|Abd ar-Razzaka an-Najifa]], dowódcę [[Gwardia Republikańska (Irak)|Gwardii Republikańskiej]] [[Ibrahim Abd ar-Rahman Dawud|Ibrahima Abd ar-Rahmana Dawuda]] oraz dowódcę 10 brygady pancernej [[Sadun Ghajdan|Saduna Ghajdana]]. Ten ostatni w dniu 17 lipca 1968 wprowadził al-Bakra, Hardana at-Tikritiego oraz [[Salih Mahdi Ammasz|Saliha Mahdiego Ammasza]] do dowództwa 10 brygady pancernej. Pucz nie spotkał się z żadnym oporem<ref name=":4">{{odn|Farouk-Sluglett M., |Sluglett P|2003|s=112-114}}.: ''Iraq...,''Dotychczasowy s.prezydent 112Abd ar-114Rahman Arif został wygnany z kraju i udał się do [[Londyn]]u.

Po tym wydarzeniu al-Bakr stał się najpotężniejszym politykiem w Iraku<ref name=":0" />, co wynikało z jego wieku (był najstarszy w nowej elicie władzy), doświadczenia i faktu, że jako jedyny działał przed 1958 w ruchu Wolnych Oficerów i jako jedyny przed tą datą dosłużył się wysokiego stopnia wojskowego<ref name=":5">{{odn|Farouk-Sluglett M., |Sluglett P.: ''Iraq...,'' |2003|s. =116.</ref>}}. 18 lipca objął urząd prezydenta<ref name{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=":4" />112-114}}.

Pierwszym premierem po zamachu został [[Abd ar-Razzak an-Najif]], jednak 30 lipca 1968 baasiści zmusili go do rezygnacji{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=114-115}}. Wówczas szefem rządu został al-Bakr. W jego gabinecie znalazło się czternastu polityków partii Baas, dziewięciu niezależnych nacjonalistów i trzech [[Kurdowie|Kurdów]]. Prawdziwym ośrodkiem władzy była jednak Rada Rewolucyjnych Dowódców kierowana również przez al-Bakra<ref name{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=":5" />116}}. Jej członkowie sprawowali kolegialnie władzę dyktatorską<ref name=":6">{{odn|Farouk-Sluglett M., |Sluglett P., ''Iraq...'', |2003|s. =118.</ref>}}. W tym samym roku Ahmad Hasan al-Bakr usynowił swojego kuzyna Saddama Husajna i mianował go swoim zastępcą w strukturach partyjnych<ref name=":0" />.

W celu umocnienia władzy, od jesieni 1968 roku irackie służby specjalne przeprowadziły na szeroką skalę serię czystek, w rezultacie których aresztowano wiele osób, które w mniemaniu partii Baas mogły przedstawiać dla niej zagrożenie. W szczególności usunięto ze stanowisk w armii i służbach bezpieczeństwa oficerów uznanych za nielojalnych, zastępując ich niedoświadczonymi politykami partii Baas<ref name{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=":3" />117}}. Do każdego oddziału skierowano partyjnego aktywistę spełniającego obowiązki komisarza politycznego; o obsadzie tych stanowisk decydowali al-Bakr i Saddam Husajn<ref name=":7">{{odn|Farouk-Sluglett M., |Sluglett P., ''Iraq...'', |2003|s. =119-121.</ref>}}. Ponownie zaatakowano również partie opozycyjne, zarówno lewicowe, jak i prawicowe. Do końca 1968 aresztowano kilkuset oficerów, czterdziestu zagranicznych biznesmenów i liczną grupę polityków, w tym komunistów, naserystów i sympatyków syryjskiej gałęzi partii Baas, z którą organizacja iracka była skłócona. Część z tych ludzi została następnie skazana na śmierć i publicznie stracona lub zmarła w więzieniu (albo krótko po zwolnieniu) wskutek tortur<ref name{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=":6" />118}}. Kolejna fala represji przeciwko Irackiej Partii Komunistycznej, podczas której wskutek tortur zmarło kilku jej czołowych działaczy, nastąpiła w 1971{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=142}}. Szczególny rozgłos miał natomiast odkryty przez Saddama Husajna tzw. ''syjonistyczny spisek''. [[Żydzi]], obwinieni o współpracę z izraelskimi służbami specjalnymi i wspieranie w porozumieniu z nimi powstania Kurdów zostali publicznie straceni na placach Bagdadu, przy entuzjazmie tłumów mieszkańców<ref>{{Cytuj|tytuł=Саддам Хуссейн: на вершине власти|data dostępu=2016-03-15|opublikowany=www.webcitation.org|url=http://www.webcitation.org/60qYVw5XL}}</ref>.

Bardzo szybko pozycji al-Bakra w elicie władzy zaczęli zagrażać jego wieloletni współpracownicy, razem z nim kierujący zamachem stanu w lipcu 1968 - Salih Mahdi Ammasz oraz Hardan at-Tikriti. Każdy z nich posiadał pewne wsparcie wojska i mógł stanowić dla al-Bakra realną konkurencję w walce o władzę. Ammasz i at-Tikriti zwalczali się jednak nawzajem, każdy z nich chciał, by kierowane przez niego ministerstwo (odpowiednio - resort spraw wewnętrznych i obrony) miało jak najszersze kompetencje i każdy, wbrew drugiemu, tworzył własne organizacje paramilitarne. Al-Bakr budował swoją pozycję w oparciu o aparat partyjny oraz o służby bezpieczeństwa (Narodowe Biuro Bezpieczeństwa), które nadzorował lojalny wobec niego Saddam Husajn<ref name{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=":7" />119-121}}.

W 1969, Ahmad Hasan al-Bakr uzyskał na partyjnym kongresie reelekcję do Przywództwa Regionalnego irackiej partii Baas. Na kongresie tym doszło do niemal całkowitej wymiany przywództwa partyjnego. Poza Salihem Mahdim Ammaszem i al-Bakrem weszli do niego niemal wyłącznie świeccy działacze sunniccy, zawdzięczający swoją pozycję w organizacji protekcji Saddama Husajna oraz al-Bakra<ref name{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=":7" />119-121}}. Proces walk o władzę w kierownictwie irackiej partii Baas może być rekonstruowany jedynie częściowo z uwagi na tajność działań organów partyjnych i państwowych. Ich dokumenty nigdy nie zostały upublicznione{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=134}}. W latach 1969-1970 al-Bakr przy pomocy Saddama Husajna ostatecznie pozbył się najpoważniejszych konkurentów. W 1969 Ammasz i at-Tikriti zostali pozbawieni stanowisk wicepremierów (stanowiska te zostały zlikwidowane) oraz stanowisk ministerialnych i mianowani wiceprezydentami. W roku następnym at-Tikritiego oskarżono o zablokowanie interwencji irackiej po stronie palestyńskich organizacji zbrojnych podczas wydarzeń [[Czarny Wrzesień|Czarnego Września]] w Jordanii. Wojskowy został zmuszony do opuszczenia kraju, a w 1971 zamordowany. Ammasza mianowano natomiast w 1971 ambasadorem Iraku w ZSRR{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=135}}.

W polityce wewnętrznej Ahmad Hasan al-Bakr kontynuował linię polityczną obalonego prezydenta Abd ar-Rahmana Arifa (nakreśloną wcześniej przez jego poprzednika i brata Abd as-Salama Arifa). Nie zdecydował się ani na dalsze nacjonalizacje prywatnych przedsiębiorstw, ani na rewizję polityki związanej z wydobyciem ropy naftowej<ref name{{odn|Farouk-Sluglett|Sluglett|2003|s=":7" />119-121}}.

Stosunki międzynarodowe Iraku w pierwszych latach rządów al-Bakra były trudne. Od początku drugiego okresu rządów partii Baas w Iraku skomplikowane były [[Stosunki iracko-syryjskie|relacje z Syrią]], chociaż tam również, od marca 1963, rządzili politycy utożsamiający się z [[baasizm]]em. Według przywódców syryjskiego oddziału partii przywódcy Iraku, którzy już raz zdobyli i stracili władzę, nie zasługiwali na zaufanie<ref>{{Cytuj książkę | autor = Tripp Ch.| tytuł = Historia Iraku| wydawca = Książka i Wiedza| miejsce = Warszawa| rok = 2009| strony = 249| isbn = 9788305135672}}</ref>. Równocześnie iracki oddział partii był dalece mniej radykalny, niż struktury syryjskie kierowane od [[Zamach stanu w Syrii (1966)|zamachu stanu w 1966]] przez radykalnego socjalistę [[Salah Dżadid|Salaha Dżadida]]. Ostateczną przyczyną zerwania współpracy między organizacjami było przybycie do Bagdadu [[Michel Aflak|Michela Aflaka]], twórcy baasizmu wyeliminowanego z syryjskiej elity władzy w 1966. Od 1966 obydwie partie funkcjonowały równolegle, każda posiadała własne Przywództwo Narodowe aspirujące do przewodzenia w ruchu baasistowskim w całym świecie arabskim. Obydwie organizacje atakowały się wzajemnie propagandowo i zarzucały sobie zdradę idei baasizmu. Do pewnej poprawy w tej kwestii doszło po 1970, gdy drogą kolejnego [[Zamach stanu w Syrii (1970)|zamachu stanu]] władzę w Syrii przejął bardziej umiarkowany w poglądach [[Hafiz al-Asad]]<ref>Ch. Tripp, ''Historia Iraku'', s. 249.</ref><ref name=":11">{{odn|Farouk-Sluglett M., |Sluglett P.: ''Iraq...'', |2003|s. =201-203.</ref>}}.