Jeżewo (powiat świecki): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Linki zewnętrzne: drobne techniczne |
drobne merytoryczne, infobox, ludność 2011 III, źr.: NSP 2011 - GUS |
||
Linia 12:
|sołectwo =
|wysokość =
|liczba ludności = 1903<ref name=GUS>[http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5670/21/1/1/1_miejscowosci_ludnosc_nsp2011.xlsx GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.]</ref>
|rok =
|strefa numeracyjna = (+48) 52
|kod pocztowy = 86-131
Linia 26:
|www =
}}
'''Jeżewo''' ([[język kaszubski|kaszb.]] ''Jéżéwò'', [[język niemiecki|niem.]] ''Jeschewo'') – duża [[wieś]] [[Kociewie|kociewska]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo kujawsko-pomorskie|województwie kujawsko-pomorskim]], w [[powiat świecki|powiecie świeckim]], w [[Jeżewo (gmina)|gminie Jeżewo]], przy [[Droga wojewódzka nr 272|drodze wojewódzkiej nr 272]].
== Podział administracyjny i demografia ==
[[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975-1998]] miejscowość należała [[Województwo bydgoskie (1975–1998)|województwa bydgoskiego]]. Miejscowość jest siedzibą [[Jeżewo (gmina)|gminy Jeżewo]]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 1903 mieszkańców<ref name=GUS></ref>. Jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Jeżewo.
== Położenie geograficzne ==
Jeżewo leży na [[Pojezierze Pomorskie|Pojezierzu Pomorskim]]. Według podziału Polski na naturalne regiony fizycznogeograficzne teren Jeżewa i okolic znajduje się w prowincji: Pojezierze Południowobałtyckie, makroregionalne: Pojezierze Południowopomorskie, mezoregionalne: Wysoczyzna Świecka (Równina Świecka), [[Bory Tucholskie]] i Kotlina Grudziądzka. Jeżewo leży
▲Jeżewo leży na [[Pojezierze Pomorskie|Pojezierzu Pomorskim]]. Według podziału Polski na naturalne regiony fizycznogeograficzne teren Jeżewa i okolic znajduje się w prowincji: Pojezierze Południowobałtyckie, makroregionalne: Pojezierze Południowopomorskie, mezoregionalne: Wysoczyzna Świecka (Równina Świecka), [[Bory Tucholskie]] i Kotlina Grudziądzka. Jeżewo leży 62 km od [[Bydgoszcz]]y, 135 km od [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] i 290 km od Warszawy. Etnograficznie charakteryzowana wieś leży na [[Kociewie|Kociewiu]].
== Historia ==
'''Jeżewo''' to stara kociewska wieś. Pierwsza historyczna nazwa pochodzi z 1293 r. i została zapisana jako '''Gesow'''<ref name="p1">Kreja B., 1988, Nazwy miejscowe Kociewia i okolicy, Gdańsk</ref>. ''' '''Następnie to: Jezew'' (''1313 r.)'', ''Yezow'' (''1336 r''.), ''Gezow ''(1376 r.), ''Jezowo'' (''1378 ''r.), ''Jezawo'' ''(1412'' r.), ''Jeżowo'' (''1582 r.''), ''Jeżewo'' (''1583 r''.), ''Jezewo'' (''1604 r''.), niem. ''Jeschewo'' ''albo Jeschau''.''
Z wszystkich zapisów, od najdawniejszych począwszy, wyraźnie wynika, że nazwa wsi miała zawsze w zasadzie tę samą formę i jest to nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej ''Jeż''. Teoretycznie nie można również wykluczyć, że nazwa pochodzi od wyrazu ''jeż''. wtedy Jeżewo można interpretować topograficznie jako nazwę wskazującą na jeże żyjące w tej okolicy<ref name="p1"/>. Dzieje Jeżewa sięgają zapewne XI i XII wieku.Tradycja mówi, że któryś książę albo król założył parafię, wyłączając ją ze świeckiej''''. ''''Prawdopodobnie za panowania na'' Pomorzu ''Gdańskim księcia Mszczuja II (1271-1294) Jeżewo stało się własnością biskupa'' włocławskiego.'' Pierwsza wzmianka historyczna o wsi pochodzi z 1293 r.<ref>Grzegorz M.,1990,Osady Pomorza Gdańskiego w latach 1309-1454, Warszawa, Łódź</ref> i podaje, że ''biskup włocławski Wisław'' może postawić groblę i młyn na strudze płynącej pomiędzy książęcą wsią''' Taszewo''' a biskupią Jeżewo<ref name="p3">Chlebowski B. (red.),1880-1888, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I -XII, Warszawa</ref>.
W 1309 r. wieś znalazła się w granicach państwa zakonu krzyżackiego.W okresie wojny polsko-krzyżackiej z lat 1409-1411 Jeżewo uległo zniszczeniu i dewastacji. Zaginął również dokument lokacyjny wsi. W 1412 r. ówczesny ''sołtys'' Maciej Szkoda 'w obecności biskupa włocławskiego'' Jana zwanego Kropidło,'' dokonał odnowienia dokumentu lokacyjnego, według którego wieś miała 41 włók ziemi (ponad 700 ha ), jezioro i część boru<ref name="p3" />. Odnowienie prawa lokacyjnego wiązało się również z tym, iż Jeżewo, być może po''' '''1412 r. na krótko stało się stolicą dekanatu<ref>Jasiński K. (red.),1979, Dzieje Świecia nad Wisłą i jego regionu, t. I, Warszawa, Poznań, Toruń</ref>. W miejsce zniszczonego w czasie wojen kościoła w 1427 r. rozpoczęto budowę nowego, z którego mury prezbiterium przetrwały do dnia dzisiejszego.
Linia 44 ⟶ 43:
W czasach Rzeczypospolitej szlacheckiej (1466-1772) Jeżewo należało nadal do biskupów kujawskich. W 1582 r. wieś posiadała 47 włók (ponad 800 ha) ziemi, pięć jezior: Krukwie, Strzemiętowo, Pleśno, Ostrów i Jeżewko, obszerny las, z którego drewno sprzedawano w Świeciu. We wsi istniał młyn, szkoła, w której w 1583 r., nauczycielem był Blasimo Wolski, szpital parafialny i karczma słynąca z podawanego w niej wspaniałego wina<ref>Visitationes Archidiaconatus Pomeraniae,Hieronymo Rozrażewski Vladislaviensi et Pomeraniae episcopo factae, Kujot S. (red.), 1897, Toruń, "Fontes"</ref>. Praca chłopów odbywała się w ramach folwarku biskupiego, który zajmował się produkcją zbóż: żyta, jęczmienia, owsa, pszenicy oraz grochu. Część zbiorów - głównie żyta - sprzedawano w Gdańsku.
W XVII wieku wieś podupadła w wyniku wojen polsko - szwedzkich. W 1676 r. biskupi wydzierżawili Jeżewo szlachcicowi Jakubowi Dorpowskiemu<ref name="p3"/>. Pod koniec tego stulecia wieś wróciła do biskupów włocławskich, którzy włączyli folwark jeżewski do klucza komorskiego. Na przełomie XVII/XVIII wieku nastąpiła kolejna przebudowa kościoła parafialnego, który wyposażono w ''
We wrześniu 1772 r. Jeżewo przeszło pod zabór pruski. W rok później liczyło 146 mieszkańców. Folwark biskupi został upaństwowiony i oddany w dzierżawę dziedziczną<ref>Maercker H., 1886-1888, " Eine polnische Starostei und ein preussischer Landratskreis. Geschichte des Schwetzer Kreises 1466-1873", Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins, Bd. 17-19</ref>.
Linia 51 ⟶ 50:
Pod koniec XIX stulecia nasiliły się procesy germanizacyjne. Z inicjatywy miejscowych Niemców pobudowano szkołę ewangelicką, a w 1889 r. zapoczątkowała działalność gmina protestancka (w 1905 r. w Jeżewie żyło 233 luteranów). W 1899 r. założono straż pożarną, w trzy lata później oddano stację kolejową. W 1904 r. ukończono budowę kościoła ewangelickiego, który przetrwał do 1945 r. W odpowiedzi na politykę germanizacyjną na przełomie XIX/XX stulecia zaktywizowała się społeczność polska (ziemiaństwo, między innymi: '''Sas-Jaworscy,''' '''Liszkowscy,''' '''Parczewscy,''' duchowieństwo, '''ksiądz Józef Dembieński''', bogate chłopstwo, między innymi: Chmielewscy, Urbańscy, Kloneccy, Erdmańscy, Boruccy), co doprowadziło do wielorakiej działalności patriotycznej. W 1907 r. we wsi powstał polski bank ludowy. W tym samym roku otwarto polską spółdzielnię, a w roku następnym powołano kółko rolnicze i koło gospodyń wiejskich (1908 r.)<ref name="p7"/>.
''25 stycznia 1920 r. wieś wróciła do Polski
1 września 1939 r.wybuchła II wojna światowa. W dniach
W okresie okupacji hitlerowskiej wieś włączono do Rzeszy Niemieckiej. Najaktywniejszych Polaków dosięgnęły prześladowania okupanta: rozstrzeliwania (Grupa, Mniszek), wywóz do obozów odosobnienia (Dachau, Oranienburg, Buchenwald, Stutthof, Potulice), wywozy w głąb Rzeszy na przymusowe roboty, wywłaszczenia polskich gospodarzy - rolników, przymusowe wcielanie do armii niemieckiej. W wyniku eksterminacji z rąk hitlerowców w latach 1939-1945 z gminy Jeżewo zginęły 73 osoby<ref name="p9">Dąbrowski Z., 2011, "Mieszkańcy gminy Jeżewo zamordowani przez Niemców i Sowietów w czasie drugiej wojny światowej (1939-1945) i po jej zakończeniu (1945-1946) - źródła, geneza, przebieg zbrodni, wykaz imienny", Jeżewo</ref>.
17.02.1945 r. do Jeżewa wkroczyli żołnierze 65 Armii Radzieckiej. Tego samego dnia NKWD przy udziale niektórych mieszkańców dokonało aresztowań Polaków, domniemanych wrogów ZSRR oraz osób sprzyjających Niemcom. Następnie pojmanych odprowadzono do Świecia, dalej do Działdowa i Iłowy, a później wywieziono w głąb Rosji Sowieckiej. Łącznie w całej gminie Jeżewo aresztowano 196 osób - 64 spośród nich straciło życie<ref name="p9"/> (na cmentarzu parafialnym w Jeżewie znajdują się ''
W okresie po II wojnie światowej nastąpił dalszy rozwój Jeżewa. Pod koniec lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku rozpoczęto budowę 106 domów prywatnych na dawnej ziemi kościelnej, które rozciągają się na południe od linii kolejowej Laskowice-Grudziądz. W latach sześćdziesiątych wybudowano we wsi remizę strażacką (1964 r.), w miejscu rozebranego kościoła ewangelickiego, zbudowano przedszkole (1963 r.)
Po 1990 r. nowe władze samorządowe realizowały kolejne inwestycje na terenie wsi, między innymi: rozbudowa szkoły podstawowej (zakończenie 1997 r.), budowa hali sportowej (2001 r.), budowa oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej (lata 1999-2001).
W pobliżu Jeżewa, w osadzie Dąbrowa, usytuowano siedzibę '''Nadleśnictwa Dąbrowa''' (założone w 1869 r.).
W okresie powojennym Jeżewo było siedzibą władz gminnych w latach 1945-1954, następnie, siedzibą władz gromady Jeżewo (1954-1972), a z dniem 1 stycznia 1973 r. ponownie stało się siedzibą gminy. W 1992 r. w wyniku reformy administracyjnej organizacji kościelnej Jeżewo zostało stolicą dekanatu<ref>Dąbrowski Z., 2005, "Dzieje gminy Jeżewo w latach 1945-2005", w: Gmina Jeżewo, praca zbiorowa, Jeżewo</ref>.
{{Przypisy}}
== Zobacz też ==
Inne miejscowości o nazwie ''Jeżewo''
* [[Jeżewo]] * [[Jeżewo-Wesel]] == Linki zewnętrzne ==
| |||