Nierówności społeczne: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
przeredagowanie, rozwinięcie
Linia 1:
'''Nierówności społeczne''' ('''nierówności ekonomiczne''') – nierówny podział dóbr materialnych, a także niematerialnych w społeczeństwie.
{{dopracować|źródła=2013-04}}
'''Nierówności społeczne''' – nierówny podział dóbr materialnych, a także niematerialnych w społeczeństwie.
 
== Definicje ==
== Różnice versus nierówności ==
Według Stefana Hradila dobra wartościowe to te dobra, które warunkują szanse życiowe. Inna definicja pochodzi od Kluckholma i mówi o tym, że dobra wartościowe to dobra pożądane, co stwierdzić można analizą danych o popycie i podaży, czego dokonuje się przede wszystkim w gospodarce.
 
=== Różnice versus nierówności ===
Ważnym pojęciem przy rozważaniu nierówności społecznych jest kategoria [[niedobór|niedoboru]], jedna z centralnych kategorii socjologicznych, wprowadzona do nauki przez Bálinta Balla. [[Jednostka społeczna|Jednostki]] i [[Grupa społeczna|grupy społeczne]] w społeczeństwie odróżniają się od siebie na rozmaite sposoby. Rousseau określał te różnice jako "naturalne", jednak większość z nich jest również społecznie determinowana, zależna od przynależności do określonego środowiska społecznego. Ta społeczna predeterminacja przyczynia się do utrzymania nierówności społecznych.
 
Rousseau odróżniał dwa rodzaje nierówności między ludźmi: nierówności warunkowane naturą, wynikające np. z różnego wieku, stanu zdrowia, sił fizycznych czy cech osobowościowych, oraz nierówności "moralne" czy "polityczne". Te drugie tworzone są przez ludzi i przez nich utrwalane, bądź też znoszone. Zależne są od różnie przydzielanych przywilejów, którymi jedni cieszą się na niekorzyść drugich.<ref>Jean-Jacques Rousseau, ''Rozprawa o pochodzeniu nierówności między ludźmi''</ref>
Nierówności społeczne same w sobie nie są czymś negatywnym. {{fakt|data=2013-04|Problemy pojawiają się dopiero wówczas, gdy mamy do czynienia z (moralną, ekonomiczną itd.) kategoryzacją i klasyfikacją, kiedy różnice przyporządkowane są pozycjom na określonej "skali wartości".}}
 
=== Pomiary nierówności ===
{{osobny artykuł|współczynnik Giniego|Lista państw według wskaźników nierównomierności w dystrybucji dochodów}}
W [[ekonometria|ekonometrii]] nierówności społeczne można mierzyć w sposób ilościowy. Najczęściej używa się w tym celu [[współczynnik Giniego|współczynnika Giniego]], choć istnieją też inne miary, takie jak [[indeks Hoovera]] i [[indeks Theil]]. Współczynnik Giniego przybiera wartości od 0 do 100, gdzie 0 oznacza pełną równość (wszyscy mają tyle samo), a 100 oznacza pełną nierówność (jedna osoba posiada wszystko, a pozostali nie posiadają nic). Według tego czynnika, krajem o najwyższym poziomie nierówności jest [[Namibia]] (70,7 w 2003 roku<ref name=ginicia>{{cytuj stronę | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html | tytuł = Distribution of family income - Gini index | opublikowany = [[The World Factbook]], [[Central Intelligence Agency|CIA]] | data dostępu = 23 lutego 2012 | język = en}}</ref>), a krajem o najniższym poziomie nierówności jest [[Szwecja]] (23,0 w 2005 roku<ref name=ginicia/>).
Linia 15 ⟶ 14:
Według raportu [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]], 1% najbogatszych ludzi na Ziemi posiada około 40% całego majątku ludzkości, 10% najbogatszych posiada 85%, a biedniejsza połowa ludzkości posiada mniej niż 1%<ref name=guardian>{{cytuj stronę | url = http://www.guardian.co.uk/money/2006/dec/06/business.internationalnews | tytuł = World's richest 1% own 40% of all wealth, UN report discovers | autor = James Randerson | opublikowany = [[The Guardian]] | data = 6 grudnia 2006 | data dostępu = 24 lutego 2012 | język = en}}</ref>.
 
=== Działalność państwa ===
[[Państwo dobrobytu]] jest zobowiązane do wyrównywania nierówności społecznych w zakresie i zasięgu określanym aktami prawnymi. W Polsce wynika to z tekstu Konstytucji i odnośnych ustaw.{{doprecyzuj|data=2013-04|dodać art. Konstytucji i tytuły ustaw}}
 
== KonsekwencjeŹródła gospodarczenierówności ==
W najprostszych modelach klasycznej ekonomii, w warunkach [[Konkurencja doskonała|konkurencji doskonałej]], ceny i płace są zawsze i ściśle związane z krańcową wartością pracy lub towaru. W bardziej złożonych modelach jednak, oraz w praktyce, zależność ta jest bardziej skomplikowana. Wskutek [[Zawodność państwa|zawodności państwa]] i [[Zawodność rynku|zawodności rynku]], oraz [[Równość szans|nierówności szans]], w rzeczywistej gospodarce może się pogłębiać oddalenie cen, płac, szans itp. od ich optymalnych wartości. Ekonomista John H. Cochrane zwraca uwagę, że pojęcie ''nierówności ekonomicznych'' obejmuje zarówno negatywne skutki wynikające z tego rodzaju zawodności, jak i takie różnice występujące pomiędzy ludźmi, które są pozytywne społecznie i których nie powinno się zwalczać<ref>{{Cytuj|autor=John H. Cochrane|tytuł=The Grumpy Economist: Why and how we care about inequality|czasopismo=The Grumpy Economist|data=2014-09-29|data dostępu=2017-01-06|opublikowany=The Grumpy Economist|url=https://johnhcochrane.blogspot.com/2014/09/why-and-how-we-care-about-inequality.html}}</ref>. Ocena wartości społecznej różnych zjawisk jest częściowo kwestią mierzalną (np. przy pomocy [[Funkcja dobrobytu społecznego|funkcji dobrobytu społecznego]]), a częściowo zależy od przyjętych w społeczeństwie celów i wartości.
W aktualnych dyskusjach politycznych w niektórych środowiskach podkreśla się "pozytywną funkcję" bogactwa i nierówności społecznych. Opiera się na opinii, iż całkowita równość społeczna neutralizowałaby motywację jednostek do aktywnego działania i podejmowania wyzwań. Skrajną formą równości społecznej byłby [[komunizm]].
 
=== Pozytywne aspekty ===
Wśród ekonomistów nie ma zgodności co do wpływu nierównego podziału dóbr na gospodarkę jako całość. {{fakt|data=2013-04|[[Neoliberalizm|Neoliberałowie]] twierdzą, że trwałe masowe bezrobocie i słaby wzrost gospodarczy prowadzą do małego zróżnicowania dochodów;}} [[keynesizm|keynes]]iści mówią za to, że niski popyt na rynku wewnętrznym, który wynika z koncentracji dochodów i majątku w wysokich klasach dochodowych, jest główną przyczyną problemów gospodarczych. Neoliberałowie zauważają przy tym postępujący wzrost nierówności społecznych (zwłaszcza nierówności dochodowych).
Nierówności mogą wynikać ze zjawisk, które są pożądane społecznie:
* różnic w predyspozycjach, inteligencji poznawczej i emocjonalnej<ref>{{Cytuj|autor=Hai, Rong, Heckman, James J|tytuł=Inequality in Human Capital and Endogenous Credit Constraints|czasopismo=NBER|data=2016-12-29|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w22999}}</ref>,
* różnego wkładu pracy,
* różnego wkładu czasu w wykształcenie i specjalizację<ref>{{Cytuj|autor=Goldin, Claudia, Katz, Lawrence F|tytuł=The Race between Education and Technology: The Evolution of U.S. Educational Wage Differentials, 1890 to 2005|czasopismo=NBER|data=2007-03-22|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w12984}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=Inequality and Skills {{!}} IGM Forum|czasopismo=www.igmchicago.org|data dostępu=2017-01-06|opublikowany=www.igmchicago.org|url=http://www.igmchicago.org/surveys/inequality-and-skills}}</ref>,
* rozwoju technologicznego<ref>{{Cytuj|autor=Max Roser, Jesus Crespo Cuaresma|tytuł=Why is Income Inequality Increasing in the Developed World?|czasopismo=Review of Income and Wealth|data=2016-03-01|data dostępu=2017-01-06|issn=1475-4991|wydanie=1|s=1–27|doi=10.1111/roiw.12153|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/roiw.12153/abstract|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Goldin, Claudia, Katz, Lawrence F|tytuł=The Race between Education and Technology: The Evolution of U.S. Educational Wage Differentials, 1890 to 2005|czasopismo=NBER|data=2007-03-22|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w12984}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Philippe Aghion, Eve Caroli, Cecilia García-Peñalosa|tytuł=Inequality and Economic Growth: The Perspective of the New Growth Theories|czasopismo=Journal of Economic Literature|data=1999-01-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=4|s=1615–1660|url=http://www.jstor.org/stable/2565487}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Daron Acemoglu|tytuł=Technical Change, Inequality, and the Labor Market|czasopismo=Journal of Economic Literature|data=2002-01-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=1|s=7–72|url=http://www.jstor.org/stable/2698593}}</ref>
* liberalizacji handlu, która może zmniejszać różnice międzynarodowe, ale zwiększać wewnątrznarodowe<ref>{{Cytuj|autor=Autor, David H, Dorn, David, Hanson, Gordon H|tytuł=The China Shock: Learning from Labor Market Adjustment to Large Changes in Trade|czasopismo=NBER|data=2016-01-21|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w21906}}</ref>
 
=== Negatywne aspekty ===
{{fakt|data=2013-04|Dane empiryczne wskazują tu jednoznacznie na "brak pozytywnego wpływu". W krajach o niskim poziomie podatków i świadczeń socjalnych, w których nierówności społeczne są znaczące, w dalszym ciągu występuje problem bezrobocia. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju ([[OECD]]) przeprowadziła w różnych krajach w okresie od roku 1990 do 1994 badania dotyczące rozwoju zatrudnienia i kwoty bezrobocia z jednej, a podziału dochodów z drugiej strony. Nie stwierdzono istotnych zależności pomiędzy tymi wielkościami.}}
Zjawiska negatywne społecznie mogą również przyczyniać się do wzrostu nierówności:
* [[pogoń za rentą]] – czerpanie korzyści z posiadanej przewagi, takich jak renty z kapitału lub nieruchomości<ref>{{Cytuj|autor=William Easterly|tytuł=Inequality does cause underdevelopment: Insights from a new instrument|czasopismo=Journal of Development Economics|data=2007-11-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=2|s=755–776|doi=10.1016/j.jdeveco.2006.11.002|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304387806001830}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Alberto Alesina, Dani Rodrik|tytuł=Distributive Politics and Economic Growth|czasopismo=The Quarterly Journal of Economics|data=1994-05-01|data dostępu=2017-01-06|issn=0033-5533|wydanie=2|s=465–490|doi=10.2307/2118470|url=http://qje.oxfordjournals.org/content/109/2/465|język=en}}</ref> (przykładowo, ekonomista [[Thomas Piketty]] przypisał rentom z kapitału decydującą negatywną rolę we wzroście nierówności w XX wieku, jest to jednak wniosek kontrowersyjny<ref>{{Cytuj|autor=Auerbach, Alan J, Hassett, Kevin|tytuł=Capital Taxation in the 21st Century|czasopismo=NBER|data=2015-01-15|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w20871}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=Piketty on Inequality {{!}} IGM Forum|czasopismo=www.igmchicago.org|data dostępu=2017-01-06|opublikowany=www.igmchicago.org|url=http://www.igmchicago.org/surveys/piketty-on-inequality}}</ref>),
* [[zawodność państwa]] – np. [[klientelizm]], preferencyjne traktowanie elit lub innych wybranych grup społecznych, obecność instytucji opartych na wyzysku<ref>{{Cytuj|autor=Acemoglu, Daron, Johnson, Simon, Robinson, James A|tytuł=The Colonial Origins of Comparative Development: An Empirical Investigation|czasopismo=NBER|data=2000-06-01|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w7771}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Adam Bonica, Nolan McCarty, Keith T Poole, Howard Rosenthal|tytuł=Why Hasn't Democracy Slowed Rising Inequality?|czasopismo=Journal of Economic Perspectives|data=2013-08-01|data dostępu=2017-01-06|issn=0895-3309|wydanie=3|s=103–124|doi=10.1257/jep.27.3.103|url=https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/jep.27.3.103}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Acemoglu, Daron, Robinson, James A|tytuł=The Rise and Decline of General Laws of Capitalism|czasopismo=NBER|data=2014-12-18|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w20766}}</ref>, rosnące koszty podstawowych usług publicznych, takich jak edukacja i opieka zdrowotna,
* [[zawodność rynku]], np. występowanie [[Monopol naturalny|monopoli naturalnych]] lub monopsonu pracodawców, słabość związków zawodowych<ref>{{Cytuj|autor=Daniele Checchi, Cecilia García-Peñalosa|tytuł=Labour Market Institutions and the Personal Distribution of Income in the OECD|czasopismo=Economica|data=2010-07-01|data dostępu=2017-01-06|issn=1468-0335|wydanie=307|s=413–450|doi=10.1111/j.1468-0335.2009.00776.x|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1468-0335.2009.00776.x/abstract|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Max Roser, Jesus Crespo Cuaresma|tytuł=Why is Income Inequality Increasing in the Developed World?|czasopismo=Review of Income and Wealth|data=2016-03-01|data dostępu=2017-01-06|issn=1475-4991|wydanie=1|s=1–27|doi=10.1111/roiw.12153|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/roiw.12153/abstract|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Paul Krugman|tytuł=Knowledge Isn’t Power|czasopismo=The New York Times|data=2015-02-23|data dostępu=2017-01-06|issn=0362-4331|url=http://www.nytimes.com/2015/02/23/opinion/paul-krugman-knowledge-isnt-power.html}}</ref>, dyskryminacji (np. [[Nierówności płacowe kobiet i mężczyzn|różnic płacowych kobiet i mężczyzn]]), ograniczonej mobilności pracowników<ref>{{Cytuj|autor=Chetty, Raj, Hendren, Nathaniel, Kline, Patrick, Saez, Emmanuel|tytuł=Where is the Land of Opportunity? The Geography of Intergenerational Mobility in the United States|czasopismo=NBER|data=2014-01-23|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w19843}}</ref> lub skłonności ludzi do podejmowania przedsiębiorczego ryzyka w warunkach prekariatu<ref>{{Cytuj|autor=E. Xavier-Oliveira, A. O. Laplume, S. Pathak|tytuł=What motivates entrepreneurial entry under economic inequality? The role of human and financial capital|czasopismo=Human Relations|data=2015-07-06|data dostępu=2017-01-06|wydanie=7|s=1183–1207|doi=10.1177/0018726715578200|url=http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0018726715578200|język=en}}</ref>,
* nadmierna rywalizacja o [[Dobro pozycjonalne|dobra pozycjonalne]]
 
== Konsekwencje nierówności ==
== Rousseau o nierównościach ==
 
Rousseau odróżniał dwa rodzaje nierówności między ludźmi: nierówności warunkowane naturą, wynikające np. z różnego wieku, stanu zdrowia, sił fizycznych czy cech osobowościowych, oraz nierówności "moralne" czy "polityczne". Te drugie tworzone są przez ludzi i przez nich utrwalane, bądź też znoszone. Zależne są od różnie przydzielanych przywilejów, którymi jedni cieszą się na niekorzyść drugich.<ref>Jean-Jacques Rousseau, ''Rozprawa o pochodzeniu nierówności między ludźmi''</ref>
=== Pozytywne konsekwencje ===
Badania akademickie nie wskazują na dużą liczbę korzyści mogących płynąć z wysokich nierówności społecznych:
* w teorii, np. dóbr pozycjonalnych, nierówności motywują ludzi do działania,
* w modelu [[Krzywa Kuznetsa|krzywej Kuznetsa]], w krajach rozwijających się wysoki poziom nierówności jest naturalny i pożyteczny; niektóre badania empiryczne potwierdzają tę tezę<ref>{{Cytuj|autor=Barro, Robert J|tytuł=Inequality, Growth, and Investment|czasopismo=NBER|data=1999-03-01|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w7038}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Markus Brueckner, Daniel Lederman|tytuł=Effects of Income Inequality on Aggregate Output|data=2015-06-22|data dostępu=2017-01-06|miejsce=Rochester, NY|wydawca=Social Science Research Network|url=https://papers.ssrn.com/abstract=2621871}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Hongyi Li, Heng-fu Zou|tytuł=Income Inequality Is Not Harmful for Growth: Theory and Evidence|data=1998-01-01|data dostępu=2017-01-06|wydawca=China Economics and Management Academy, Central University of Finance and Economics|url=https://ideas.repec.org/p/cuf/wpaper/74.html}}</ref>
* według analizy Bassetta z 1999 r., wysokie nierówności same w sobie nie spowalniają rozwoju gospodarczego, jeśli zachodzi takie spowolnienie to jest ono zapośredniczone przez procesy polityczne<ref>{{Cytuj|autor=William F. Bassett, John P. Burkett, Louis Putterman|tytuł=Income distribution, government transfers, and the problem of unequal influence|czasopismo=European Journal of Political Economy|data=1999-06-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=2|s=207–228|doi=10.1016/S0176-2680(99)00004-X|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S017626809900004X}}</ref>
 
=== Negatywne konsekwencje ===
 
==== Ekonomiczne ====
Ekonomiczne badania związku nierówności ze wzrostem gospodarczym cieszą się dużą popularnością. Wiele badań z różnych krajów wskazuje na to, że wysokie nierówności spowalniają rozwój gospodarczy<ref>{{Cytuj|autor=Oded Galor, Joseph Zeira|tytuł=Income Distribution and Macroeconomics|czasopismo=The Review of Economic Studies|data=1993-01-01|data dostępu=2017-01-06|issn=0034-6527|wydanie=1|s=35–52|doi=10.2307/2297811|url=http://restud.oxfordjournals.org/content/60/1/35|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=George R. G. Clarke|tytuł=More evidence on income distribution and growth|czasopismo=Journal of Development Economics|data=1995-08-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=2|s=403–427|doi=10.1016/0304-3878(94)00069-O|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/030438789400069O}}</ref>, w szczególności w krajach rozwiniętych<ref>{{Cytuj|autor=Markus Brueckner, Daniel Lederman|tytuł=Effects of Income Inequality on Aggregate Output|data=2015-06-22|data dostępu=2017-01-06|miejsce=Rochester, NY|wydawca=Social Science Research Network|url=https://papers.ssrn.com/abstract=2621871}}</ref>, i jeśli wynikają z czerpania rent ekonomicznych<ref>{{Cytuj|autor=William Easterly|tytuł=Inequality does cause underdevelopment: Insights from a new instrument|czasopismo=Journal of Development Economics|data=2007-11-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=2|s=755–776|doi=10.1016/j.jdeveco.2006.11.002|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304387806001830}}</ref><ref name=":0">{{Cytuj|autor=Alberto Alesina, Dani Rodrik|tytuł=Distributive Politics and Economic Growth|czasopismo=The Quarterly Journal of Economics|data=1994-05-01|data dostępu=2017-01-06|issn=0033-5533|wydanie=2|s=465–490|doi=10.2307/2118470|url=http://qje.oxfordjournals.org/content/109/2/465|język=en}}</ref>. Niektóre mechanizmy tego zjawiska jakie zaobserwowano to zwiększenie liczby konfliktów politycznych<ref>{{Cytuj|autor=Alesina, Alberto, Rodrik, Dani|tytuł=Distributive Politics and Economic Growth|czasopismo=NBER|data=1991-03-01|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w3668}}</ref>, obniżanie kapitału społecznego<ref>{{Cytuj|autor=Persson, Torsten, Tabellini, Guido|tytuł=Is Inequality Harmful for Growth? Theory and Evidence|czasopismo=NBER|data=1991-01-01|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w3599}}</ref> i produktywności<ref>{{Cytuj|autor=William J. Baumol|tytuł=On income distribution and growth|czasopismo=Journal of Policy Modeling|data=2007-07-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=4|opis=Income Distribution|s=545–548|doi=10.1016/j.jpolmod.2007.05.004|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0161893807000403}}</ref>, oraz tendencję do podnoszenia podatków<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj|autor=Roberto Perotti|tytuł=Growth, income distribution, and democracy: What the data say|czasopismo=Journal of Economic Growth|data dostępu=2017-01-06|issn=1381-4338|wydanie=2|s=149–187|doi=10.1007/BF00138861|url=http://link.springer.com/article/10.1007/BF00138861|język=en}}</ref>. Relacja przyczynowa działa w obie strony, przy czym rozwój zwiększa nierówności, a nierówności spowalniają rozwój<ref>{{Cytuj|autor=Dierk Herzer, Sebastian Vollmer|tytuł=Rising top incomes do not raise the tide|czasopismo=Journal of Policy Modeling|data=2013-07-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=4|s=504–519|doi=10.1016/j.jpolmod.2013.02.011|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0161893813000458}}</ref>. Gospodarki bardziej równe rozwijają się, według opublikowanych przez OECD analiz i raportu, w sposób szybszy i stabilniejszy niż gospodarki o wysokiej nierówności<ref>{{Cytuj|autor=Jonathan David Ostry, Andrew Berg|tytuł=Inequality and Unsustainable Growth; Two Sides of the Same Coin?|data=2011-01-01|data dostępu=2017-01-06|wydawca=International Monetary Fund|url=https://ideas.repec.org/p/imf/imfsdn/11-08.html}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Jonathan Ostry, Andrew Berg, Charalambos Tsangarides|tytuł=Redistribution, Inequality, and Growth|data=2014-02-17|data dostępu=2017-01-06|wydawca=International Monetary Fund|url=http://econpapers.repec.org/paper/imfimfsdn/14_2f02.htm}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=In It Together: Why Less Inequality Benefits All - en - OECD|czasopismo=www.oecd.org|data dostępu=2017-01-06|opublikowany=www.oecd.org|url=https://www.oecd.org/social/in-it-together-why-less-inequality-benefits-all-9789264235120-en.htm}}</ref>.
 
Opublikowana w 2016 r. metaanaliza badań odkryła niedużą [[Złudzenie publikacyjne|tendencyjność publikacji]] w tym obszarze, ale potwierdziła wniosek, że większe nierówności prowadzą do wolniejszego rozwoju gospodarczego<ref>{{Cytuj|autor=Pedro Cunha Neves, Óscar Afonso, Sandra Tavares Silva|tytuł=A Meta-Analytic Reassessment of the Effects of Inequality on Growth|czasopismo=World Development|data=2016-02-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=78|s=386–400|doi=10.1016/j.worlddev.2015.10.038|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305750X15002600}}</ref>.
 
==== Społeczne ====
Wyższe nierówności (poprzez różne aspekty i mechanizmy), według badań naukowych, prowadzą do szeregu negatywnych skutków społecznych:
* osłabiają więzi, zaangażowanie i zaufanie społeczne<ref>{{Cytuj|autor=E. M. Uslaner|tytuł=Inequality, Trust, and Civic Engagement|czasopismo=American Politics Research|data=2016-07-26|data dostępu=2017-01-06|wydanie=6|s=868–894|doi=10.1177/1532673x04271903|url=http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1532673X04271903|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Christian Albrekt Larsen|tytuł=The Rise and Fall of Social Cohesion: The Construction and De-construction of Social Trust in the US, UK, Sweden and Denmark|data=2013-06-20|data dostępu=2017-01-06|isbn=0199681848|wydawca=OUP Oxford|url=https://books.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=c-T9pxsRthMC&oi=fnd&pg=PP1&ots=Gcjtb_LX_u&sig=U5HskW6OxJtNkHoB2fRo--vL6zc&redir_esc=y|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Pickett, Kate.|tytuł=The spirit level : why more equal societies almost always do better|data=2009-01-01|isbn=9781846140396|wydawca=Allen Lane|oclc=276648834|url=https://www.worldcat.org/oclc/276648834}}</ref>,
* zwiększają przestępczość<ref>{{Cytuj|autor=Matthew R. Lee, William B. Bankston|tytuł=political structure, economic inequality,and homicide: a cross-national analysis|czasopismo=Deviant Behavior|data=1999-01-01|data dostępu=2017-01-06|issn=0163-9625|wydanie=1|s=27–55|doi=10.1080/016396299266588|url=http://dx.doi.org/10.1080/016396299266588}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Jerome L Neapolitan|tytuł=A comparative analysis of nations with low and high levels of violent crime|czasopismo=Journal of Criminal Justice|data=1999-05-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=3|s=259–274|doi=10.1016/S0047-2352(98)00064-6|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0047235298000646}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Daniel Lederman, Pablo Fajnzylber, Norman Loayza|tytuł=Inequality and Violent Crime|data=2002-05-01|data dostępu=2017-01-06|miejsce=Rochester, NY|wydawca=Social Science Research Network|url=https://papers.ssrn.com/abstract=303838}}</ref>, szczególnie w lokalnych skupiskach biedy<ref>{{Cytuj|autor=Songman Kang|tytuł=Inequality and crime revisited: effects of local inequality and economic segregation on crime|czasopismo=Journal of Population Economics|data=2015-12-28|data dostępu=2017-01-06|issn=0933-1433|wydanie=2|s=593–626|doi=10.1007/s00148-015-0579-3|url=http://link.springer.com/article/10.1007/s00148-015-0579-3|język=en}}</ref>,
* obniżają jakość edukacji i instytucji publicznych<ref>{{Cytuj|autor=William Easterly|tytuł=Inequality does cause underdevelopment: Insights from a new instrument|czasopismo=Journal of Development Economics|data=2007-11-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=2|s=755–776|doi=10.1016/j.jdeveco.2006.11.002|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304387806001830}}</ref><ref name=":2">{{Cytuj|autor=Roberto Perotti|tytuł=Growth, income distribution, and democracy: What the data say|czasopismo=Journal of Economic Growth|data dostępu=2017-01-06|issn=1381-4338|wydanie=2|s=149–187|doi=10.1007/BF00138861|url=http://link.springer.com/article/10.1007/BF00138861|język=en}}</ref>,
* zwiększają dzietność wśród ubogich<ref name=":2" />,
* obniżają poziom zdrowia publicznego, średnią długość życia, zwiększają zachorowalność i otyłość<ref>{{Cytuj|autor=George A. Kaplan, Elsie R. Pamuk, John W. Lynch, Richard D. Cohen, Jennifer L. Balfour|tytuł=Inequality in income and mortality in the United States: analysis of mortality and potential pathways|czasopismo=BMJ|data=1996-04-20|data dostępu=2017-01-06|issn=0959-8138|wydanie=7037|s=999–1003|doi=10.1136/bmj.312.7037.999|pmid=8616393|url=http://www.bmj.com/content/312/7037/999|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Roberto De Vogli, Ritesh Mistry, Roberto Gnesotto, Giovanni Andrea Cornia|tytuł=Has the relation between income inequality and life expectancy disappeared? Evidence from Italy and top industrialised countries|czasopismo=Journal of Epidemiology and Community Health|data=2005-02-01|data dostępu=2017-01-06|issn=1470-2738|wydanie=2|s=158–162|doi=10.1136/jech.2004.020651|pmid=15650149|pmc=1733006|url=http://jech.bmj.com/content/59/2/158|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Pickett, Kate.|tytuł=The spirit level : why more equal societies almost always do better|data=2009-01-01|isbn=9781846140396|wydawca=Allen Lane|oclc=276648834|url=https://www.worldcat.org/oclc/276648834}}</ref>,
Metaanaliza z 2009 r. potwierdza wnioski, że większe nierówności negatywnie odbijają się na zdrowiu publicznym<ref>{{Cytuj|autor=Naoki Kondo, Grace Sembajwe, Ichiro Kawachi, Rob M. van Dam, S. V. Subramanian|tytuł=Income inequality, mortality, and self rated health: meta-analysis of multilevel studies|czasopismo=BMJ|data=2009-11-11|data dostępu=2017-01-06|issn=0959-8138|wydanie=339|s=b4471|doi=10.1136/bmj.b4471|pmid=19903981|pmc=2776131|url=http://static.www.bmj.com/content/339/bmj.b4471|język=en}}</ref>. Badanie z 2016 r. sugeruje także, że nierówności międzynarodowe zwiększają zjawisko terroryzmu<ref>{{Cytuj|autor=Roberto Ezcurra, David Palacios|tytuł=Terrorism and spatial disparities: Does interregional inequality matter?|czasopismo=European Journal of Political Economy|data=2016-03-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=42|s=60–74|doi=10.1016/j.ejpoleco.2016.01.004|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0176268016000057}}</ref>.
 
== Tendencje ==
Badania tendencji zmian w nierównościach wskazują na to, że wewnątrznarodowo nierówności rosną<ref>{{Cytuj|autor=Dierk Herzer, Sebastian Vollmer|tytuł=Rising top incomes do not raise the tide|czasopismo=Journal of Policy Modeling|data=2013-07-01|data dostępu=2017-01-06|wydanie=4|s=504–519|doi=10.1016/j.jpolmod.2013.02.011|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0161893813000458}}</ref>. Wzrost nierówności jest szczególnie dobrze przebadany w Stanach Zjednoczonych<ref>{{Cytuj|autor=Attanasio, Orazio, Hurst, Erik, Pistaferri, Luigi|tytuł=The Evolution of Income, Consumption, and Leisure Inequality in The US, 1980-2010|czasopismo=NBER|data=2012-04-06|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w17982}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Piketty, Thomas, Saez, Emmanuel, Zucman, Gabriel|tytuł=Distributional National Accounts: Methods and Estimates for the United States|czasopismo=NBER|data=2016-12-15|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w22945}}</ref>. W skali globalnej jednakże, możliwe jest że nierowności maleją<ref>{{Cytuj|tytuł=Finance and Development|czasopismo=Finance and Development {{!}} F&D|data dostępu=2017-01-06|opublikowany=Finance and Development {{!}} F&D|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2011/09/milanovic.htm}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=Global Economic Inequality|czasopismo=Our World In Data|data dostępu=2017-01-06|url=https://ourworldindata.org/global-economic-inequality|język=en-US}}</ref>. Zjawisko zmniejszania się globalnych nierówności (doganiania krajów bogatych przez biedne) nazywa się [[Konwergencja (ekonomia)|konwergencją]].
 
== Rozwiązania negatywnych aspektów nierówności ==
Wysuwa się liczne propozycje metod okiełznania nierówności ekonomicznych. Ekonomiści zwracają jednak uwagę, że próby państwowego rozwiązania [[Zawodność rynku|zawodności rynku]] mogą doprowadzić do zastąpienia ich gorszymi [[Zawodność państwa|zawodnościami państwa]]. Dlatego konieczne jest ich właściwe zaprojektowanie i ograniczona do niezbędnego minimum skala.
 
=== Podatki i regulacje ===
Instrumenty podatkowe, ze względu na to że z reguły tworzą [[Zniekształcenie (ekonomia)|zniekształcenia ekonomiczne]], powinny być jak najlepiej wymierzone i dopasowane do lokalnej postaci problemu. Skuteczne wobec nierówności ekonomicznych mogą być takie rozwiązania, jak<ref>{{Cytuj|tytuł=In It Together: Why Less Inequality Benefits All - en - OECD|czasopismo=www.oecd.org|data dostępu=2017-01-06|opublikowany=www.oecd.org|url=https://www.oecd.org/social/in-it-together-why-less-inequality-benefits-all-9789264235120-en.htm}}</ref>:
* dostosowana do lokalnych warunków [[płaca minimalna]] w połączeniu z [[Kwota wolna od podatku|kwotą wolną od podatku]] lub ulgami podatkowymi od dochodu<ref>{{Cytuj|autor=Christina D. Romer|tytuł=The Minimum Wage, Employment and Income Distribution|czasopismo=The New York Times|data=2013-03-02|data dostępu=2017-01-05|issn=0362-4331|url=http://www.nytimes.com/2013/03/03/business/the-minimum-wage-employment-and-income-distribution.html}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=David Neumark, William Wascher|tytuł=Using The EITC to Help Poor Families: New Evidence and a Comparison with the Minimum Wage|czasopismo=National Tax Journal|data=2001-01-01|data dostępu=2017-01-05|wydanie=n. 2|s=281–318|url=https://ideas.repec.org/a/ntj/journl/v54y2001in._2p281-318.html}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Daniel Shaviro|tytuł=The Minimum Wage, the Earned Income Tax Credit, and Optimal Subsidy Policy|czasopismo=The University of Chicago Law Review|data=1997-01-01|data dostępu=2017-01-05|wydanie=2|s=405–481|doi=10.2307/1600288|url=http://www.jstor.org/stable/1600288}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=R. V. Burkhauser, K. A. Couch, A. J. Glenn|tytuł=Public policies for the working poor: The earned income tax credit versus minimum wage legislation|data dostępu=2017-01-05|wydawca=University of Wisconsin Institute for Research on Poverty|url=https://ideas.repec.org/p/wop/wispod/1074-95.html}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=David Neumark, William Wascher|tytuł=Minimum Wages, the Earned Income Tax Credit, and Employment: Evidence from the Post-Welfare Reform Era|data=2007-02-01|data dostępu=2017-01-05|miejsce=Rochester, NY|wydawca=Social Science Research Network|url=https://papers.ssrn.com/abstract=969377}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj|autor=Arindrajit Dube|tytuł=Designing Thoughtful Minimum Wage Policy at the State and Local Levels {{!}} Brookings Institution|czasopismo=Brookings|data=2014|data dostępu=2017-01-05|url=https://www.brookings.edu/research/designing-thoughtful-minimum-wage-policy-at-the-state-and-local-levels/|język=en-US}}</ref>
* [[podatek progresywny]]<ref>{{Cytuj|autor=P. Moyes|tytuł=A note on minimally progressive taxation and absolute income inequality|czasopismo=Social Choice and Welfare|data dostępu=2017-01-06|issn=0176-1714|wydanie=2-3|s=227–234|doi=10.1007/BF00735763|url=http://link.springer.com/article/10.1007/BF00735763|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Piketty, Thomas, Saez, Emmanuel, Stantcheva, Stefanie|tytuł=Optimal Taxation of Top Labor Incomes: A Tale of Three Elasticities|czasopismo=NBER|data=2011-11-23|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w17616}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Mankiw, N. Gregory, Weinzierl, Matthew, Yagan, Danny|tytuł=Optimal Taxation in Theory and Practice|czasopismo=NBER|data=2009-06-11|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w15071}}</ref>
* opodatkowanie rent ekonomicznych i [[Podatek od spadków i darowizn|spadków]]<ref>{{Cytuj|autor=Thomas Piketty, Emmanuel Saez|tytuł=A Theory of Optimal Inheritance Taxation|czasopismo=Econometrica|data=2013-09-01|data dostępu=2017-01-06|issn=1468-0262|wydanie=5|s=1851–1886|doi=10.3982/ECTA10712|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.3982/ECTA10712/abstract|język=en}}</ref>
 
=== Programy publiczne ===
Programy publiczne mogą być realizowane zarówno przez instytucje państwowe, jak i rynkowe – jak np. w przypadku edukacji prywatnej finansowanej przez publiczne [[Bon oświatowy|bony oświatowe]]. Skuteczne wobec nierówności ekonomicznych wydaje się szczególnie stosowanie:
* finansowania powszechnej edukacji oraz [[Prace badawczo-rozwojowe|prac badawczo-rozwojowych]]<ref>{{Cytuj|autor=Jonathan Temple|tytuł=The New Growth Evidence|czasopismo=Journal of Economic Literature|data=1999-03-01|data dostępu=2017-01-06|issn=0022-0515|wydanie=1|s=112–156|doi=10.1257/jel.37.1.112|url=https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/jel.37.1.112}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=The Rate of Return to the HighScope Perry Preschool Program {{!}} Heckman|czasopismo=http://heckmanequation.org|data dostępu=2017-01-05|opublikowany=http://heckmanequation.org|url=http://heckmanequation.org/content/resource/rate-return-highscope-perry-preschool-program}}</ref>
* wspierania mobilności geograficznej<ref>{{Cytuj|autor=Chetty, Raj, Hendren, Nathaniel, Katz, Lawrence F|tytuł=The Effects of Exposure to Better Neighborhoods on Children: New Evidence from the Moving to Opportunity Experiment|czasopismo=NBER|data=2015-05-07|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w21156}}</ref>
* dostępności podstawowych usług publicznych i opieki zdrowotnej oraz społecznej<ref>{{Cytuj|autor=David Bradley, Evelyne Huber, Stephanie Moller, François Nielsen, John D. Stephens|tytuł=Distribution and Redistribution in Postindustrial Democracies|czasopismo=World Politics|data=2003-01-01|data dostępu=2017-01-06|issn=1086-3338|wydanie=2|s=193–228|doi=10.1353/wp.2003.0009|url=https://www.cambridge.org/core/journals/world-politics/article/div-classtitledistribution-and-redistribution-in-postindustrial-democraciesdiv/23EB837FA0B2DA7F5F3582C3BD54ACB9}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=L. Kenworthy|tytuł=Do Social-Welfare Policies Reduce Poverty? A Cross-National Assessment|czasopismo=Social Forces|data=1999-03-01|data dostępu=2017-01-06|issn=0037-7732|wydanie=3|s=1119–1139|doi=10.1093/sf/77.3.1119|url=https://academic.oup.com/sf/article-abstract/77/3/1119/2233857/Do-Social-Welfare-Policies-Reduce-Poverty-A-Cross?redirectedFrom=fulltext}}</ref>
* dostępności edukacji seksualnej i antykoncepcji<ref>{{Cytuj|autor=Roberto Perotti|tytuł=Growth, income distribution, and democracy: What the data say|czasopismo=Journal of Economic Growth|data dostępu=2017-01-06|issn=1381-4338|wydanie=2|s=149–187|doi=10.1007/BF00138861|url=http://link.springer.com/article/10.1007/BF00138861|język=en}}</ref>
* bezpośrednich transferów pieniężnych<ref>{{Cytuj|autor=Suresh de Mel, David McKenzie, Christopher Woodruff|tytuł=One-Time Transfers of Cash or Capital Have Long-Lasting Effects on Microenterprises in Sri Lanka|czasopismo=Science|data=2012-02-24|data dostępu=2017-01-06|issn=0036-8075|wydanie=6071|s=962–966|doi=10.1126/science.1212973|pmid=22363007|url=http://science.sciencemag.org/content/335/6071/962|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Popova, Anna, Evans, David K.|tytuł=Cash transfers and temptation goods : a review of global evidence|data=2014-05-01|data dostępu=2017-01-06|url=http://documents.worldbank.org/curated/en/617631468001808739/Cash-transfers-and-temptation-goods-a-review-of-global-evidence|język=en}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Cally Ardington, Anne Case, Victoria Hosegood|tytuł=Labor supply responses to large social transfers: Longitudinal evidence from South Africa|czasopismo=American Economic Journal. Applied Economics|data=2009-01-01|data dostępu=2017-01-06|issn=1945-7782|wydanie=1|s=22–48|doi=10.1257/app.1.1.22|pmid=19750139|pmc=2742429|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19750139}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Orazio Attanasio, Alice Mesnard|tytuł=The impact of a conditional cash transfer programme on consumption in Colombia|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.ifs.org.uk/publications/3347}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Randall K.Q. Akee, William E. Copeland, Gordon Keeler, Adrian Angold, Elizabeth J. Costello|tytuł=Parents’ Incomes and Children's Outcomes: A Quasi-Experiment|czasopismo=American economic journal. Applied economics|data=2017-01-06|data dostępu=2017-01-06|issn=1945-7782|wydanie=1|s=86–115|doi=10.1257/app.2.1.86|pmid=20582231|pmc=2891175|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2891175/}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Amarante, Verónica, Manacorda, Marco, Miguel, Edward, Vigorito, Andrea|tytuł=Do Cash Transfers Improve Birth Outcomes? Evidence from Matched Vital Statistics, Social Security and Program Data|czasopismo=NBER|data=2011-12-22|data dostępu=2017-01-06|url=https://www.nber.org/papers/w17690}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Jesse Cunha|tytuł=Testing Paternalism: Cash vs. In-kind Transfer in Rural Mexico|data=2010-01-01|data dostępu=2017-01-06|wydawca=Stanford Institute for Economic Policy Research|url=https://ideas.repec.org/p/sip/dpaper/09-021.html}}</ref>
 
== Zobacz też ==