Samuel Willenberg: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
MastiBot (dyskusja | edycje)
m Robot wspomógł poprawę ujednoznacznienia Niemiecki obóz zagłady w Treblince – zmieniono link(i) do Obóz zagłady w Treblince
WP:SK, wikizacja, drobne redakcyjne
Linia 27:
[[Plik:Zygmunt Rolat Samuel Willenberg Shevah Weiss Ada Willenberg Treblinka 2 sierpnia 2013.JPG|thumb|[[Zygmunt Rolat]], Samuel Willenberg, [[Szewach Weiss]] i Ada Willenberg podczas obchodów 70. rocznicy buntu w obozie zagłady w Treblince]]
[[Plik:Samuel Willenberg Treblinka 2 sierpnia 2013 01.JPG|thumb|Samuel Willenberg opowiadający o swoich rysunkach w Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince]]
[[Plik:Częstochowa Warta pomnik 1.jpg|thumb|Pomnik upamiętniajacyupamiętniający częstochowskich Żydów zaprojektowany przez Samuela Willenberga]]
'''Samuel Willenberg''', ps. „Igo” (ur. [[16 lutego]] [[1923]] w [[Częstochowa|Częstochowie]], zm. [[19 lutego]] [[2016]] w [[Tel Awiw-Jafa|Tel-Awiwie]]) – [[izrael]]ski [[Rzeźba|rzeźbiarz]] i [[malarz]], więzień [[Obóz zagłady w Treblince|Treblinki]] i uczestnik buntu w obozie 2 sierpnia 1943, uczestnik [[powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]].
 
Linia 35:
Wybuch [[II wojna światowa|wojny]] zastał go w [[Radość (Warszawa)|Radości]] pod [[Warszawa|Warszawą]], gdzie wraz z matką i siostrami, Itą i Tamarą, spędzał wakacje. 6 września 1939 wyruszył na wschód, w kierunku [[Lublin]]a. W czasie marszu na ochotnika przyłączył się do [[Wojsko Polskie (II RP)|wojska]]. Brał udział m.in. w potyczce z [[Armia Czerwona|Armią Czerwoną]] w okolicach [[Chełm]]a 25 września, w czasie której został ciężko ranny. Trafił do szpitala polowego, skąd uciekł po trzech miesiącach i przedostał się do Radości. Na początku 1940 wraz z matką i siostrami wyjechał do [[Opatów|Opatowa]], gdzie w miejscowej synagodze jego ojciec malował [[Polichromia|polichromie]]. Cała rodzina znalazła się w miejscowym getcie. Samuel zajmował się m.in. sprzedażą miejscowym chłopom obrazków malowanych przez ojca, przez kilka miesięcy pracował także w hucie w [[Starachowice|Starachowicach]]<ref>Andrzej Żbikowski, ''Posłowie'', [w:] {{Cytuj książkę | nazwisko = Willenberg | imię = Samuel | tytuł = Bunt w Treblince | wydawca = Biblioteka „Więzi” | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 176 | isbn = 83-88032-74-7}}</ref>.
 
W 1942 r. Willenbergowie, dzięki wyrobionym „aryjskim” dokumentom, postanowili wyjechać do Częstochowy. Tam ktoś z sąsiadów zadenuncjował Itę i Tamarę Niemcom<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Żbikowski | imię = Andrzej | tytuł = Posłowie, [w:] Samuel Willenberg, Bunt w Treblince | wydawca = Biblioteka „Więzi” | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 176 | isbn = 83-88032-74-7}}</ref>. Na prośbę matki, która podjęła próbę odnalezienia i uwolnienia córek, Samuel wrócił do Opatowa. Stąd wraz z ok. 6500 mieszkańcami getta<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Grynberg | imię = Michał | tytuł = Życie i zagłada Żydów polskich 1939-1945 | wydawca = Oficyna Naukowa | miejsce = Warszawa | data = 2003 | strony = 202 | isbn = 83-88164-65-1 | nazwisko2 = Kotowska | imię2 = Maria}}</ref> 20 października 1942 trafił do obozu zagłady w [[Obóz zagłady w Treblince|obozu zagłady w Treblince]].
 
Idąc za radą jednego z więźniów Treblinki napotkanego na rampie obozowej, podał się za murarza. Pomogło mu to, że miał na sobie pobrudzony farbą kitel swego ojca, który założył w dniu wysiedlenia z Opatowa<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Willenberg | imię = Samuel | tytuł = Bunt w Treblince | wydawca = Biblioteka „Więzi” | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 9 | isbn = 83-88032-74-7}}</ref>. Jako jedyny z transportu uniknął śmierci w komorach gazowych i został skierowany do obozowego [[Sonderkommando]]. Po wprowadzeniu przez Niemców numeracji więźniów otrzymał numer 937. Pracował m.in. w magazynie rzeczy należących do zamordowanych Żydów, gdzie wśród posortowanej odzieży rozpoznał ubrania swoich dwóch sióstr<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Willenberg | imię = Samuel | tytuł = Bunt w Treblince | wydawca = Biblioteka „Więzi” | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 50 | isbn = 83-88032-74-7}}</ref>. Potem trafił do komanda zajmującego się maskowaniem obozu.
Linia 49:
Od 1983 współorganizował wizyty młodzieży izraelskiej w Polsce. W 1994 ponownie przyjął polskie obywatelstwo{{r|gw2002}}.
 
W 2003 w warszawskiej [[Zachęta Narodowa Galeria Sztuki|Zachęcie]] miała miejsce wystawa jego prac<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.culture.pl/kalendarz-pelna-tresc/-/eo_event_asset_publisher/L6vx/content/treblinka-rzezby-wieznia-samuela-willenberga# | tytuł = Treblinka. Rzeźby więźnia Samuela Willenberga | opublikowany = culture.pl | data dostępu = 2013-07-31}}</ref>. Swoje rzeźby pokazywał też w 2004 roku na wystawie „Żydzi-Częstochowianie” w [[Muzeum Częstochowskie|Muzeum Częstochowskim]]. Był autorem projektu pomnika 40 tys. ofiar częstochowskiego getta, odsłoniętego w październiku 2009 przy ulicy Strażackiej<ref>{{Cytuj stronę | url = http://czestochowa.wyborcza.pl/czestochowa/1,89395,7162803,Czestochowa__Odslonieto_pomnik_czestochowskich_Zydow.html | tytuł = Odsłonięto pomnik częstochowskich Żydów | nazwisko = Piersiak | imię = Tadeusz | data = 20.10.2009-10-20 | opublikowany = czestochowa.gazeta.pl | data dostępu = 2013-07-31}}</ref>.
 
W 1986 napisał wspomnieniową książkę ''Bunt w Treblince''.
 
Mieszkał wraz z żoną w [[Tel Awiw-Jafa|Tel-Awiwie]]. Zmarł w domu 19 lutego 2016<ref name="JP" />. Został pochowany 22 lutego na cmentarzu w [[Udim]] koło [[Netanja|Netanji]]<ref name="JP">{{Cytuj stronę | url = http://www.jpost.com/Israel-News/Rivlin-at-funeral-for-last-Treblinka-Revolt-survivor-Samuel-Willenberg-was-a-symbol-of-heroism-445734 | tytuł = Rivlin at funeral for last Treblinka Revolt survivor: Samuel Willenberg was a symbol of heroism | praca = Jersualem Post | opublikowany = jpost.com | data dostępu = 2016-02-27}}</ref>.
 
== Życie prywatne ==
Jego żona Ada (Krystyna) Lubelczyk-Willenberg, po deportowaniu w 1942 matki do obozu zagłady w Treblince, przedostała się z [[Getto warszawskie|getta warszawskiego]] na stronę „aryjską” i znalazła schronienie w mieszkaniu Heleny Majewskiej na warszawskim [[Koło (Warszawa)|Kole]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Gutman | imię = Israel | tytuł = Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska (cz. I) | wydawca = Fundacja Instytut Studiów Strategicznych | miejsce = Kraków | data = 2009 | strony = 429 | isbn = 978-83-87832-59-9}}</ref>. Jest autorką książki ''Skok do życia'' (Wyd. Austeria, Kraków 2010). Willenbergowie pobrali się w 1948 w Polsce. Ich córka Orit Willenberg-Giladi (ur. 1960) jest architektem, zaprojektowała m.in. gmach Ambasady Izraela w [[Berlin]]ie. Jest również autorką projektu architektonicznego planowanego Centrum Edukacji o Zagładzie Żydów w [[Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.treblinka.bho.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=318&Itemid=1 | tytuł = 70. rocznica wybuchu powstania | praca = Mauzoleum Walki i Męczeństwa w Treblince | opublikowany = treblinka.bho.pl | data dostępu = 2013-08-09}}</ref>.
 
== W kulturze masowej ==
* Samuel Willenberg był głównym bohaterem filmu Michała Nekanda-Trepki ''Ostatni świadek'' (2002) opowiadającym o buncie więźniów w obozie zagłady w Treblince<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.culture.pl/baza-film-pelna-tresc/-/eo_event_asset_publisher/eAN5/content/ostatni-swiadek | tytuł = Ostatni świadek | nazwisko = Strękowski | imię = Jan | data = czerwiec 2003 | opublikowany = culture.pl | data dostępu = 2013-08-01}}</ref>.
* W 2014 miał premierę dokument ''Samuel'' [[Jan Kidawa-Błoński|Jana Kidawy-Błońskiego]] przedstawiający sylwetkę Willenberga<ref>''[http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?film=1234386 Samuel]'' w bazie [[FilmPolski.pl]] [dostęp 2015-05-23].</ref>.
* Jest jednym z bohaterów książki Mikołaja Grynberga ''Ocaleni z XX wieku''<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Grynberg | imię = Mikołaj | tytuł = Ocaleni z XX wieku | wydawca = Świat Książki | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 107–139 | isbn = 978-83-7799-048-3}}</ref>.
 
Linia 89:
 
{{SORTUJ:Willenberg, Samuel}}
 
[[Kategoria:Izraelscy malarze]]
[[Kategoria:Izraelscy rzeźbiarze]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Częstochowie]]
[[Kategoria:Plastycy polskiego pochodzenia]]
[[Kategoria:Polscy Żydzi]]
[[Kategoria:Powstańcy warszawscy]]
[[Kategoria:Przedstawiciele nauk technicznych polskiego pochodzenia]]
[[Kategoria:Uczestnicy kampanii wrześniowej]]
[[Kategoria:Więźniowie i ofiary SS-Sonderkommando Treblinka]]
[[Kategoria:Żołnierze Polskiej Armii Ludowej]]
[[Kategoria:Ludzie związani z Opatowem]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari]]
Linia 101 ⟶ 107:
[[Kategoria:Odznaczeni Warszawskim Krzyżem Powstańczym]]
[[Kategoria:Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami]]
[[Kategoria:Plastycy polskiego pochodzenia]]
[[Kategoria:Polscy Żydzi]]
[[Kategoria:Powstańcy warszawscy]]
[[Kategoria:Przedstawiciele nauk technicznych polskiego pochodzenia]]
[[Kategoria:Uczestnicy kampanii wrześniowej]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1923]]
[[Kategoria:Więźniowie i ofiary SS-Sonderkommando Treblinka]]
[[Kategoria:Zmarli w 2016]]
[[Kategoria:Żołnierze Polskiej Armii Ludowej]]