Alodia (państwo): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Wargo32.exe (dyskusja | edycje)
m Interpunkcja: kropki w skrótach
drobne redakcyjne, lit.
Linia 87:
== Historia ==
=== Początki ===
W tekstach etiopskich z [[Aksum]] z czasów panowania [[Ezana z Aksum|Ezany]] (około 320-360) pojawiają się wzmianki o wyprawach wojennych władcy na położone na północ i północny wschód tereny trybutarne. Celem było ukaranie tamtejszej ludności, która mimo nominalnej zależności wspierała plemiona (identyfikowane z [[Blemiowie (plemię)|Blemiami]]) najeżdżające ziemie [[Aksum]]. Z zapisów wynika także, że duże wpływy na opisywanych terenach miała [[Nobatia]]. Możliwe, że te zapiski dotyczą terenów późniejszej Alodii. Późniejsze relacje kronik etiopskich jasno mówią o walkach między obydwoma państwami.
 
Początki królestwa są mało znane. Wydaje się, że Alodia jest w jakiś sposób powiązana z królestwem [[Meroe]], gdyż powstała na terenach będących kolebką tego [[Kuszyci|kuszyckiego]] państwa. Pierwszym zapiskiem źródłowym może być meroicka [[stela]] z okresu panowania Nastasena[[Nastasen]]a (335-315/310 p.n.e.), gdzie wymienia się region Alut<ref>El-Din Abdalla Zarroug Mohi, ''The Kingdom of Alwa'', s. 7.</ref>, który, jak sądzi część badaczy, można identyfikować z ziemiami, na których ukształtowała się Alodia. Pierwszą konkretniejszą wzmianką jest zapis [[Pliniusz Starszy|Pliniusza Starszego]], który tworząc listę miast nubijskich, umieścił na niej Alwę. Pytanie o związki z Meroe i jego cywilizacją są, jak sądzą niektórzy badacze, kluczowe w dalszych badaniach historii Alodii.
 
=== Chrystianizacja ===
[[File:Alodia_565ad.jpg|thumb|upright=1.5|left|Alodia, [[565]] A.D.]]
Alodia jako ukształtowane państwo pojawia się przy okazji chrystianizacji ziem między [[Egipt]]em a [[Etiopia|Etiopią]], której władcy z królestwa Aksum od [[IV wiek]]u byli [[chrześcijaństwo|chrześcijanami]]. Zaraz po nawróceniu [[Aksum]], terenem ożywionej działalności misyjnej stała się Nubia, a działali tu głównie mnisi egipscy. W [[V wiek]]u oficjalnie doszło do rozłamu chrześcijaństwa wschodniego na tle sporów [[Chrystologia|chrystologicznych]]. Zwolennicy monofizytyzmu i diofizytyzmu zaczęli się nawzajem zwalczać. [[Monofizytyzm]] cieszył się poparciem kościoła egipskiego i tamtejsi duchowni głosili chrześcijaństwo w Nubii przy zachowaniu nauki monofizyckiej. Tymczasem w okolicach połowy VI wieku cesarz [[Justynian I Wielki|Justynian]], będący zdania, iż tylko chrystianizacja plemion nubijskich przyniesie spokój egipskiej granicy imperium, zaczął wysyłać tu misjonarzy, którzy głosili oczywiście doktrynę, której przychylny był cesarz, czyli [[diofizytyzm]].
 
W zależności od regionu chrystianizacja Nubii przebiegała różnie, choć wydaje się, że była raczej pokojowa. Zdarzało się jednak, że pozyskanie dla chrześcijaństwa lokalnych władców kończyło się prześladowaniami ich poddanych pozostających przy rodzimych kultach (nosząca ślady zniszczenia świątynia z [[Qasr Ibrim]]<ref name=autonazwa1>[http://www.nubianet.org/about/about_history10.html. The Nubian Christian Kingdoms: 600-1500 AD].</ref>). Prawdopodobnie to właśnie owocem tego ruchu misyjnego było przyjęcie chrześcijaństwa przez władców Alodii w [[VI wiek]]u, prawdopodobnie w 580 roku<ref name=autonazwa1 />. Ciężko stwierdzić, na ile nowa religia obejmowała ogół mieszkańców, ale wydaje się, że z biegiem czasu skutecznie wyparła ona stare kulty. [[XIII wiek|XIII]]-wieczny kronikarz koptyjski, [[Abu al-Makarim]], pisał, że w królestwie Alwy istnieje aż czterysta kościołów<ref>Atiya, Aziz S., ''Historia kościołów wschodnich'', s. 375.</ref>. Część historyków powątpiewa w jego dokładność, ale niemal wszyscy zgadzają się, że opis ten dobrze oddaje fakt zakorzenienia się chrześcijaństwa w południowej Nubii.
 
Nowo pozyskanej dla chrześcijaństwa Nubii nie ominęły spory chrystologiczne i tak z trzech znanych nam królestw Nobatia przyjęła chrześcijaństwo monofizyckie, stając po stronie kościoła egipskiego, Makuria szukająca oparcia w [[Cesarstwo Bizantyńskie|Cesarstwie]] przyjęła diofizytyzm, Alodia stojąca w opozycji do Makurii przyjęła monofizytyzm<ref name=autonazwa1 />, a o działalności misjonarskiej tego odłamu chrześcijaństwa świadczy na przykład [[Jan z Efezu]], opisujący historię misjonarzy udających się do Alodii, prześladowanych z powodu swego monofizytyzmu w Makurii<ref>Jan z Efezu, ''The third part of The ecclesiastical history'', Oxford, 1860, s. 319.</ref>.
 
=== Zagrożenie islamskie ===
W VII wieku doszło do podboju Egiptu przez wyznających islam [[Arabowie|Arabów]]. Rodziło to poważne konsekwencje dla królestw Nubii. Przede wszystkim doszło do izolacji od reszty świata chrześcijańskiego, a stopniowo także i utrudnienia kontaktów z [[Koptyjski Kościół Ortodoksyjny|koptyjską hierarchią]], ściśle związaną z kościołem nubijskim. Teraz obarczona nowymi obowiązkami nie była w stanie zajmować się sprawami południowych współwyznawców w takim stopniu jak przed podbojem<ref name=autonazwa2>Atiya, Aziz S., ''Historia kościołów wschodnich'', s. 377.</ref>. Trzecim i najbardziej istotnym czynnikiem było pojawienie się nowego zagrożenia. Arabowie, bardzo ekspansywni i nastawieni na wojnę, stanowiącestanowiącą dla nich najlepszą okazję do wzbogacenia się, szybko zaczęli atakować terytorium nubijskie.
 
Pierwszy najazd miał miejsce w 651 roku, a Arabowie pod wodzą następcy [[Amr Ibn al-As|Amra]], Abd-Allaha ibn Saada ibn Abi as-Sarha, zajęli [[Dongola|Dongolę]] w królestwie Makurii. Zarządca Egiptu doszedł jednak do wniosku, że o wiele łatwiej będzie mu zostawić Nubijczyków w spokoju, narzucając im zwierzchność i obowiązek płacenia trybutu<ref name=autonazwa2 />. Od tamtej pory aż do czasów [[Saladyn]]a panował spokój, okresowo przerywany łupieżczymi rajdami z jednej i z drugiej strony. Jest to okres rozkwitu królestw nubijskich, który trwał mniej więcej do [[XI wiek|XI]]/[[XII wiek]]u. W zachowanej korespondencji między Nubijczykami a Arabami widać, iż choć ci pierwsi byli trybutariuszami, często potrafili występować z pozycji siły, na przykład w kwestii obrony swych współwyznawców z Egiptu<ref>Atiya, Aziz S., ''Historia kościołów wschodnich'', s. 378.</ref>.
 
=== Rozkwit i upadek ===
Najważniejszym zagranicznym źródłem traktującym o Alodii w X wieku są relacje muzułmańskiego podróżnika [[Ibn Haukal]]a. Prawdopodobnie jako jedyny piszący o Alodii rzeczywiście był w tym państwie. W swoich relacjach zawarł obraz potęgi tego królestwa, opisując je jako większe, bogatsze i silniejsze niż Makuria.
 
Część naukowców uważa, iż Alodia mogła wejść w skład zjednoczonego Królestwa Nubijskiego (Makuria i Nobatia zostały zjednoczone w [[VIII wiek]]u przez króla Merkuriosa[[Merkurios]]a), prawdopodobnie z powodu bliskich powiązań dynastycznych. Nawet jeśli doszło do połączenia, to nie było ono trwałe i Alodia dosyć szybko stała się na nowo osobnym królestwem.
 
Alodia jako najdalej położony od Egiptu kraj nubijski ostatnia uległa islamizacji i arabizacji<ref>[http://bmcr.brynmawr.edu/2003/2003-01-16.html Bryn Mawr Classical Review].</ref>. Przyjmuje się, że końcem królestwa było nadejście ludu [[Fundż (lud)|Fundż]] i ustanowienie przez nich własnych władztw na tym terenie. Miało to miejsce na początku XVI wieku. Wydaje się jednak, że Alodia jako odrębne królestwo mogła upaść wcześniej, archeologiczne znaleziska wskazują, że podupadała gospodarczo i kulturowo już od [[XIII wiek]]u. Al- Harrani pisze, że pod koniec tego samego stulecia władcy przenieśli się do [[Wajula|Wajuli]]. Emisariusze wysyłani przez [[Mamelucy|mameluków]] donosili, że doszło do podziału Alodii na dziewięć odrębnych władztw.
 
Wydaje się jednak, że wśród chrześcijan nubijskich z Alodii, mimo podboju i włączenia ich ziem do Sułtanatu [[Sannar (sułtanat)|Sannar]], przetrwała tradycja dawnej świetności i świadomość odrębności, czego wyrazem był bunt Abdallabów (jak określali ich Fundżowie) i utworzenie na poły niezależnego państwa w okolicach DongoliiDongoli.
 
{{Przypisy}}
 
== Zobacz też ==
Linia 119 ⟶ 117:
* [[Nobatia]]
* [[Sudan#Chrześcijańska Nubia|Chrześcijańska Nubia]]
 
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==