Zbrodnia gąsawska: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Sejm w Gasawie.jpg|thumb|366px|Szkic [[Jan Matejko|Jana Matejki]] z roku [[1866]] o tytule "Sejm Ww Gąsawie"]]

'''Zbrodnia gąsawska''', nazywana także '''krwawą łaźnią w Gąsawie''' – to nazwa wydarzeń, zdo jesieniktórych doszło jesienią [[1227]] roku w [[Gąsawa|Gąsawie]]. Podczas zjazdu władców [[Leszek Biały|Leszka Białego]], [[Henryk I Brodaty|Henryka Brodatego]] i [[Konrad I Mazowiecki|Konrada Mazowieckiego]] doszło do najazdu Świętopełka pomorskiego na [[łaźnia|łaźnię]], w której przebywali.

Śmierć [[Leszek Biały|Leszka Białego]] zamordowanego pod Gąsawą jesienią 1227 roku budzi zainteresowanie historyków, gdyż -– pomijając okoliczności zabójstwa - – stała się wydarzeniem zamykającym pewną epokę w dziejach [[Piastowie|Polski Piastów]]. Leszek Biały był bowiem ostatnim [[książęta krakowscy|księciem krakowskim]], który zachował resztki zwierzchnictwa nad pozostałymi Piastami.

Problem jest też z określeniem celówcelu zjazdu w Gąsawie (czy był to zwykły zjazd dzielnicowy, czy może spotkanie podczas wyprawy zbrojnej książąt przeciwko... w tym miejscu również mamy kilka możliwości do wyboru, w rachubę bowiem wchodzą Świętopełk, [[Władysław Odonic]], czy też może obaj książęta naraz).

Historycy są w zasadzie zgodni tylko w paru kwestiach: co do daty śmierci Leszka i że nastąpiła ona w okolicach Gąsawy (właściwie w odległym o jakieś dwa kilometry w kierunku [[Gniezno|Gniezna]] [[Marcinkowo Górne|Marcinkowie]]).

Usadowienie się Władysława Odonica w 1223 roku w [[Ujście (miasto)|Ujściu nad Notecią]] i w 1225 roku w [[Nakło nad Notecią|Nakle]] skłoniły, liczącego już grubo ponad sześćdziesiąt lat Władysława Laskonogiego do zacieśnienia stosunków z Henrykiem Brodatym i Leszkiem Białym. Ceną, za którą Leszek Biały zgodził się wspomóc Władysława Laskonogiego w walce z niewygodnym bratankiem, było zawarcie układu o przeżycie, na co [[książęta wielkopolscy|książę gnieźnieński]] zgodził się tym chętniej, że krok ten odsuwał od dziedziczenia znienawidzonego bratanka.

Z zainteresowanych książąt na zjazd nie przybyli główni obwinieni i sprawcy zjazdu Władysław Odonic oraz Świętopełk Pomorski, zjawili się za to liczni duchowni i świeccy wielmoże. Dzień rozpoczęcia zjazdu był z pewnością uroczysty, nic więc nie stoi na przeszkodzie, aby uznać datę ustaloną przez [[Jan Długosz|Jana Długosza]] na dzień świętegoŚwiętego Marcina, tj. 11 listopada. Rozmowy z powodu nieobecności głównych przeciwników Laskonogiego przedłużały się coraz bardziej i książęta zaczęli obmyślać plany zbrojnego pozbycia się niewygodnych wrogów.

O tym wszystkim przez swoich ludzi informowany był zapewne Władysław Odonic, i kiedy na zjeździe postanowiono usunięcieusunąć jego i Świętopełka, postanowił działać. Już wcześniej gdzieś na terenie księstwa ujsko–nakielskiego przygotowano doborowy oddział jazdy. Napad przeprowadzono w dniu 24 listopada wczesnym rankiem. Celem napastników od początku nie było porwanie książąt, lecz ich zamordowanie, o czym świadczą dotkliwe rany bezbronnego Henryka Brodatego, który zaskoczony w łożu ocalał tylko dzięki poświęceniu rycerza Peregryna z Wiesenburga, który zasłonił go własnym ciałem. Mniej szczęścia miał Leszek Biały, który przebywał w tym samym czasie w łaźni. Zdołał on wprawdzie z kilkoma towarzyszami dopaść koni i rozpocząć ucieczkę w kierunku [[Gniezno|Gniezna]], ale pogoń była coraz bliżej. Nagła zmiana temperatur, strach wobec zagrożenia życia, adrenalina - wszystko to spowodowało, że Leszek nie wytrzymał trudów ucieczki i zmarł na apopleksję lub zawał serca.

Teoria ta oczywiście musi pozostać tylko mniej lub bardziej prawdopodobną hipotezą, ale jak dotąd nikt nie dał lepszego wytłumaczenia dlaczego brak jakichkolwiek sankcji kościelnych, czy politycznych wobec Odonica i Świętopełka za zabójstwo. Wprawdzie Odonic był w przeciwieństwie do swego stryja w dobrych stosunkach z episkopatem, nie tłumaczy to jednak zupełnie obojętności Kościoła wobec wydarzeń w Gąsawie, chyba że założymy, że wiadomości takowe były, tylko nie dochowały się do naszych czasów. Nie odejmuje to jednakże obu książętom brzemienia winy za śmierć księcia krakowskiego.