Gusztáv Jány: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
StankoBot (dyskusja | edycje)
m →‎Kariera: ortografia, poprawa linków przy użyciu AWB
Linia 30:
W 1905 ukończył prestiżową [[Akademia Wojskowa Cesarzowej Ludwiki|Akademię Wojskową Cesarzowej Ludwiki]] (nazywaną ''Ludovika''). Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] był oficerem sztabowym w [[Galicja (Europa Środkowa)|Galicji]]. Dostał się do [[niewola|niewoli]] w czasie [[Wojna węgiersko-rumuńska 1919|wojny węgiersko-rumuńskiej]] w kwietniu 1919 wraz z najlepszą jednostką kawalerii [[Seklerzy|seklerskiej]]. Uwolniony w sierpniu 1920, w 1924 został odznaczony [[Order Vitéza|Orderem Vitéza]], co oznaczało otrzymanie szlachectwa i upoważniało do noszenia tytułu ''vitéz''. Jednocześnie oficjalnie [[Madziaryzacja|zmadziaryzował]] się przyjąwszy węgierskie nazwisko matki – Jány.
 
W 1931 został wykładowcą Akademii Ludovika, a w latach 1932-36 jej [[komendant]]em. Następnie pracował w kancelarii wojskowej rządu [[regent]]a [[Węgry|Węgier]] [[admirał]]a [[Miklós Horthy|Miklósa Horthyego]]. Po [[Drugi arbitraż wiedeński|drugim arbitrażu wiedeńskim]] przyznającym Węgrom północny [[Siedmiogród]] we wrześniu 1940 zajął tę krainę na czele [[2 Armia (Węgry)|2. Armii]] węgierskiej. Od kwietnia 1942 dowodził słabo wyszkoloną armią węgierską w [[Wielka Wojnawojna Ojczyźnianaojczyźniana|wojnie ze Związkiem Radzieckim]]. W specjalnym [[memorandum]] do Horthyego ostrzegał przed skutkami udziału oddziałów węgierskich. Mimo osobistego zaangażowania nie zapobiegł miażdżącej klęsce Węgrów pod [[Woroneż]]em i [[Pawłowsk (obwód woroneski)|Pawłowskiem]] nad [[Don]]em<ref>Peter Gosztony, ''Das Stalingrad der Ungarn'', „Die Zeit”. Jg. 48, Nr. 2, 1993, ISSN 0044-2070, s. 62</ref>. Z oddziałów liczących 200&nbsp;000 żołnierzy i 50&nbsp;000 Węgrów [[żydzi|żydowskiego]] pochodzenia jako [[Roboty przymusowe|pomocników przymusowych]] – bilans dokonany 13 stycznia 1943 wykazał około 100&nbsp;000 zabitych, 35&nbsp;000 rannych, a 60&nbsp;000 wziętych do do niewoli. Tylko 40&nbsp;000 żołnierzy wróciło na Węgry<ref>Gabor Aron Study Group, ''Hungary in the Mirror of the Western World 1938-1958''. Corvinus Electronic Library, Budapest 1998</ref>. Był to najczarniejszy dzień armii węgierskiej<ref>[http://www.budapestsun.com/news/56159 Esther Vécsey, Somewhere in Russia, Budapest Sun, 20 lutego 2003] [dostęp 02.02.2011]</ref>. We wrześniu 1943 na własną prośbę przeniesiony został do [[rezerwa|rezerwy]], zastąpił go [[Géza Lakatos]].
 
W listopadzie 1944 uciekł z chorą żoną przed Armią Czerwoną, z Budapesztu do Niemiec. Po jej śmierci dobrowolnie wrócił na Węgry, nie skorzystawszy z amerykańskiej oferty pobytu na wygnaniu w Hiszpanii lub Portugalii (co zrobił M. Horthy)<ref>[http://www.vitezirend.co.hu/CV%20&%20Award/vJG.htm Ritterorden der Vitéz: Vitéz Jány Gusztáv] [dostęp 02.02.2011]</ref>. Chciał ponieść odpowiedzialność za klęskę nad Donem.