Głagolica: Różnice pomiędzy wersjami

'''Głagolica''' ([[język staro-cerkiewno-słowiański|scs.]] ''glagolъ'' = ''słowo, litera''<ref>[[Tadeusz Brajerski]], ''Język staro-cerkiewno-słowiański'', Lublin 1990, s. 58, {{ISBN|83-228-0207-2}}.</ref>) – najstarsze znane [[pismo]] [[Słowianie|słowiańskie]], którego stworzenie przypisuje się [[misja (religia)|misjonarzowi]]-[[apostoł]]owi Konstantemu zwanemu [[Cyryl i Metody|Cyrylem]], który wraz z bratem [[Cyryl i Metody|Metodym]] zapisał w [[IX wiek|IX]] wieku za jego pomocą język słowiański używany w okolicach [[Saloniki|Salonik]]; głagolica była pierwotnym [[alfabet]]em [[język staro-cerkiewno-słowiański|języka staro-cerkiewno-słowiańskiego]], który miał być językiem [[liturgia|liturgicznym]] Słowian, a w swojej późniejszej fazie rozwojowej, jako [[język cerkiewnosłowiański]] na wiele wieków pozostał językiem literackim wykształconych warstw w kręgu religii [[prawosławie|prawosławnej]].

Pierwotnie (do końca [[lata 60. XX wieku|lat 60]] [[XX wiek|XX]] w.) przeważał pogląd, iż głagolica powstała na bazie [[Grecja|greckiej]] [[minuskuła|minuskuły]] z [[VIII wiek|VIII]]-[[IX wiek|IX]] wieku. Obecnie – choć nie neguje się pewnego wpływu tego źródła, jak również doszukuje się proweniencji w piśmie [[Języki semickie|semickim]] – większość historyków skłania się ku tezie, że głagolica jest dziełem Cyryla, pismem, które zostało dostosowane do fonetyki słowiańskiego dialektu sołuńskiego (z okolic [[Saloniki|Salonik]]) z drugiej połowy [[IX wiek|IX]] wieku. Bezspornym jest, że bracia Cyryl i Metody, wykorzystując głagolicę, przełożyli z greki na język słowiański [[Ewangelia|Ewangelię]], czym zapoczątkowali intensywny rozwój słowiańskiej piśmienności.

Do XI wieku jednym z ważniejszych ośrodków piśmiennictwa głagolickiego była Sazawa. Po założeniu w 1347 roku klasztoru Emaus w [[Praga|Pradze]], to Praga stała się centrum słowiańskiego piśmiennictwa. Sprowadzeni do klasztoru chorwaccy pisarze, głagolasze, rozpowszechnili pismo i aż do roku 1419, do czasu, aż wypędzili ich husyci, klasztor był religijnym i kulturalnym centrum Słowiańszczyzny. W Chorwacji głagolica stosowana jest po dzień dzisiejszy. Jej odmiana, głagolica kanciasta używana jest na wyspie Krk i Przymorzu Chorwackim, a powszechnie do dziś ponoć korzysta się z liturgicznych ksiąg głagolskich. Głagolicą posługują się dziś w odświętnej [[język cerkiewnosłowiański|cerkiewnosłowiańskiej]] liturgii [[Serbowie]] i [[Chorwaci]]. Szacuje się, że istnieje ponad 25 tysięcy zachowanych dokumentów i ksiąg w głagolicy. Taka ilość zaświadcza o ogromnym rozwoju ówczesnej Słowiańszczyzny. W latach 868-869 Cyryl i Metody spotkali się w Rzymie z papieżem Hadrianem II. Nakłonili oni papieża, aby ten uznał, obok istniejących języków liturgicznych – łaciny, greki i hebrajskiego, język słowiański za język liturgii. Sytuacja taka trwała do czasu, kiedy to [[Stefan V|papież Stefan V (VI)]] zakazał używania języka słowiańskiego w [[liturgia|liturgii]] i nakazał przywrócić obrządek łaciński. Przywracanie łacinicy w kościele zakończyło się ostatecznie na przełomie [[XII wiek|XII]] i [[XIII wiek|XIII]] wieku.

[[Prawosławie|Kościoły prawosławne]] używają [[cyrylica|cyrylicy]], która stopniowo wypierała z szerszego użycia głagolicę począwszy od końca [[X wiek]]uwieku.

* '''głagolicę [[Bułgaria|bułgarską]]''' (''okrągłą'', zob. rycinę z prawej) o owalnych obrysach liter (stosowaną do ok. [[XII wiek|XII w]].);

* '''głagolicę [[Chorwacja|chorwacką]]''' (''kanciastą'') z kanciastymi literami, która rozwinęła się szczególnie w [[XIV wiek|XIV w]] i do tej pory jest wykorzystywana m.in. w liturgii katolickiej w [[Dalmacja|Dalmacji]];

* W 1380 roku książę [[Konrad_II_oleśnickiKonrad II oleśnicki|Konrad II]] z [[Piast]]ów ufundował głagolicki klasztor w śląskiej [[Oleśnica|Oleśnicy]].