Paleolit środkowy: Różnice pomiędzy wersjami

W okresie MSA [[broń miotana]] – [[oszczep (broń)|oszczepy]] – coraz częściej wyposażana była w [[Ostrze liściowate|ostrza liściowate]] jak i specjalnie odbijane [[Odłupek|odłupki]] o wcześniej zamierzonym trójkątnym kształcie które służyły jako [[Grot (broń)|groty]]. Zastosowanie kamiennych grotów znacznie zwiększało efektywność podejmowanych przez człowieka działań łowczych. W okresie MSA w zasadzie niepoświadczone jest stosowanie padlinożerstwa, zaś śladów zorganizowanych polowań ludzkich dostarcza wiele stanowisk, tj. Klasies River Mouth w [[Południowa Afryka|RPA]]. Na stanowisku tym znaleziono szczątki bowida którego zabito za pomocą broni wyposażonej w kamienny grot. Kolejną cechą MSA jest rozwój narzędzi wykonywanych z kości i kościanych ostrzy broni miotanej grotów i [[harpun]]ów. Na stanowisku Klasies River Mouth oraz w jaskiniach [[Jaskinia Border|Border]] i [[Montagu]] odkryto właśnie tego typu [[Mikrolit|zbrojniki]], datowane na okres między 80 a 66 tys. lat temu. Na stanowisku [[Katanda]] ([[Demokratyczna Republika Konga]]) odkryto szereg płaskich ostrzy i harpunów datowanych na ok. 80 tys. lat temu. Na stanowisku Katanda odkryto szczątki dużych ryb słodkowodnych oraz szczątki większych ryb z gatunku [[Clarias]], do których upolowania najprawdopodobniej używano wspomnianych wyżej harpunów. Innowacją technologiczną w okresie trwania MSA jest pojawienie się technologii wiórowej, w wyniku stosowania której otrzymywano wydłużone odłupki o równoległych bądź zbieżnych krawędziach.

Do zasadniczych zmian dochodzi również w strategii pozyskiwania surowców niezbędnych do produkcji [[Narzędzia kamienne|narzędzi kamiennych]]. W okresie trwania kultury aszelskiej narzędzia produkowano głównie z surowców lokalnych, natomiast narzędzia, do których użyto surowców pozyskiwanych z dalszych odległości (do 40 km), stanowiły 0,1% wszystkich wytworów kamiennych. Na stanowiskach Środkowej Epoki Kamienia poświadczona jest obecność narzędzi wykonanych z surowców pochodzących z odległości ponad 120 km, a udział artefaktów wykonanych z tych surowców może przekraczać 90% wszystkich wyrobów kamiennych.

W Środkowej Epoce Kamienia na stanowiskach [[Mumbwa]] ([[Zambia]]) w celowo uformowanej konstrukcji kamiennej znaleziono szczątki ludzkie. Podobne znalezisko odkryto na stanowisku na górze Taramsa obok miasta [[Kina]] ([[Egipt]]): odkryto szczątki dziecka datowane na 80-50 tys. lat temu. Są to pierwsze intencjonalne ślady pochówków ludzkich.

W jaskini [[Jaskinia Border|Border]] odkryto paciorki wykonywane z skorupek jaj strusich, których wiek określany jest na ok. 105 tys. lat temu. Paciorki wykonywane z tego samego materiału odkryto w Jaskini Ognisk oraz na stanowisku Nswatugi w [[Zimbabwe]]. Ich wiek wyznaczają daty od 52 do 42 tys. lat temu. W jaskini Border odkryto także ozdoby wykonane z muszli mięczaków morskich (gatunku Comus).

* Do lat 70. XX wieku środkowy paleolit identyfikowano z kompleksem przemysłów mustierskich zamkniętym w przedziale chronologicznym od 120 do 40 tys. lat temu. Dzisiejsze badania zmieniają takie rozumienie terminu środkowy paleolit, gdyż początek technologii typowych dla [[kompleksKultura mustierskimustierska|przemysłów mustierskich]] rozpoczyna się ok. 350-300 tys lat temu. W związku z tym w środkowym paleolicie wydzielane są dwie fazy:

'''5''' – konstrukcje, do których wzniesienia użyto surowca kościanego, np. stanowisko Mołodowa[[Mołodowo]] ([[Ukraina]]).

W okresie rozwoju środkowego paleolitu w Europie poświadczona jest obecność stanowisk, na których myśliwi przeprowadzali selekcje gatunkową i wiekową zabijanych zwierząt (np. stanowisko [[Mauran]] (Francja) datowane na okres 200-100 tys. lat temu). Stanowiska o podobnym charakterze znane są również z terenów dzisiejszej Polski – stanowisko [[Zwoleń]] koło [[Radom]]ia. Zapewne z troski o reprodukcję stad łowcy polowali głównie na jednostki młodsze i dojrzałe z przewagą samców.

Łowcy środkowopaleolityczni wykorzystywali [[Topografia powierzchni|topografię terenu]] w celu tworzenia naturalnych pułapek na zwierzynę, co poświadczone jest m.in. na stanowisku w Zwoleniu koło Radomia, gdzie szczątki zabijanych koni znajdowały się w kopalnej dolinie.

Na stanowisku [[Schöningen|Schoningen]] w okolicach [[Hanower]]u odkryto trzy okazy broni miotanej wykonanej z drewna świerkowego; wiek tych okazów szacuje się na ok. 400 tys. lat temu, w związku z czym są to najstarsze egzemplarze [[Włócznia|włóczni]] drewnianych na świecie. W środkowym paleolicie dochodzi do stałego postępu technologicznego, który wyraża się przez upowszechnienie się techniki wiórowej oraz standaryzację surowców używanych do produkcji narzędzi, jak i standaryzację typów tych narzędzi.

Kolejnych rewolucyjnych informacji dostarczają badania izraelskiego antropologa Barucha Arensburga, który po analizie szczątków [[neandertalczyk]]a pochodzących z jaskini Kebra ([[Izrael]]) stwierdził występowanie dobrze zachowanej [[Kość gnykowa|kości gnykowej]] niezbędnej w wydawaniu artykułowanych dźwięków przez człowieka współczesnego. Wyniki badań Arensbuurga radykalnie zmieniły poglądy badaczy, którzy wcześniej przypisywali umiejętność posługiwania się [[Mowa|mową]] jedynie człowiekowi współczesnemu.

O umiejętności abstrakcyjnego myślenia przez neandertalczyków mogą poświadczać znaleziska z jaskini [[Morin]] znajdującej się w [[Hiszpania|Hiszpanii]], gdzie odkryto kości oraz kamienie zaopatrzone w nacięcia, które układają się w symetryczne wzory. Kolejnym przejawem abstrakcyjnego myślenia neandertalczyków są analizy ich pochówków. Na stanowiskach [[La Ferrassie]] i [[Le Moustier]] (departament [[Dordogne (departament)|Dordogne]]) poświadczona jest obecność celowo wykopanych jam o kształtach zbliżonych do prostokąta bądź o zarysie owalnym. Szczątki neandertalczyków ułożone były w pozycji wyprostowanej bądź skurczonej. Na stanowisku Le Moustier jama grobowa nakryta była płytami kamiennymi.