Mapa Piri Reisa: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m usuwanie szablonu {{Historyczne mapy i globusy}} |
|||
Linia 1:
[[Plik:Piri reis world map 01.jpg|thumb|250px|Mapa świata Piri Reisa]]
'''Mapa Piri Reisa''' – mapa świata wykonana w 1513 roku przez [[Imperium
O mapie zrobiło się głośno, kiedy okazało się, że powstała w czasach, gdy Europejczycy dopiero poznawali wybrzeża [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]] i [[Karaiby|Karaibów]], a o Falklandach czy Antarktydzie, która rzekomo także jest zaznaczona na mapie nikt nie słyszał. Jednakże Piri Reis w swoich uwagach sam przyznał, że korzystał ze starszych map, w tym także tych należących do [[Krzysztof Kolumb|Krzysztofa Kolumba]].
== Charakterystyka ==
Mapa została narysowana na skórze [[Gazela|gazeli]] i według różnych źródeł ma wymiary: 90×63 cm<ref>{{cytuj książkę | autor = Kenneth Nebenzahl | tytuł = Atlas of Columbus and the Great Discoveries | wydawca = Rand McNally | miejsce = Chicago | rok = 1990 | strony = 63 | isbn = 0-528-83407-X}}</ref>, 86×60 cm<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Kahle | imię = Paul E. | tytuł = A Lost Map of Columbus, Geographic Review | czasopismo = American Geographical Society | wolumin = 23 | wydanie = 4 | strony = 621 | data = 1933 | doi = 10.2307/209247}}</ref>, 90×65 cm<ref>{{cytuj książkę |
== Historia ==
Mapa została odkryta 9 październiku 1929 roku przez niemieckiego teologa [[Gustav Adolf Deissmann|Gustava Adolfa Deissmanna]], kiedy tureckie ministerstwo edukacji zleciło mu skatalogowanie zbiorów bibliotecznych w pałacu Topkapı w [[Stambuł|Stambule]]. Deissmann napisał do zarządcy budynku, Halila Edhema prośbę o wyszukanie w pałacu starych map i wykresów. W odpowiedzi otrzymał pominięty wcześniej zbiór różnych materiałów, wśród których znajdowała się nietypowa mapa. Deissmann podejrzewając, że może to być unikatowe znalezisko pokazał ją orientaliście, Paulowi Kahle, który zidentyfikował Piri Reisa jako jej autora. Odkrycie wywołało międzynarodową sensację, m.in. dlatego, że była to jedyna znana kopia mapy świata Krzysztofa Kolumba i jedyna pochodząca z XVI wieku, na której Ameryka Południowa była zaznaczona na właściwej długości geograficznej względem Afryki. Wcześniej przez stulecia poszukiwano „zaginionej mapy Kolumba”, która przypuszczalnie powstała podczas jego pobytu w [[Indie Zachodnie|Indiach Zachodnich]]<ref name="hapgood">{{cytuj książkę | autor = Charles H.Hapgood | tytuł = Maps of the Ancient Sea Kings: Evidence of Advanced Civilization in the Ice Age | wydawca = Chilton Books | miejsce = Nowy Jork | rok = 1966 | strony = 1 | isbn = 0-8019-5089-9}}</ref>.
Kiedy amerykański sekretarz stanu, Henry L. Stimson, przeczytał o odkryciu mapy w ''The Illustrated London News'', skontaktował się z ambasadorem USA w Turcji Charlesem H. Sherrillim i poprosił go o przeprowadzenie śledztwa w celu ustalenia źródła mapy, które jak sądził mogło znajdować się w Turcji. Turecki rząd przystał na tę prośbę, jednak podjęte działania nie dały żadnych rezultatów<ref name="hapgood" />.
Obecnie mapa znajduje się w bibliotece pałacu Topkapı w Stambule i jest rzadko prezentowana publicznie.
W latach
== Analiza ==
Ze względu na brak znajomości sposobu obliczania długości geograficznej mapa sporządzona została w oparciu o układ nawigacyjny zwany „[[Róża wiatrów|różą wiatrów]]” – zupełnie różny od obecnie stosowanej [[Siatka kartograficzna|siatki kartograficznej]].
Większość specjalistów, tak jak historyk kartografii Gregory McIntosh uznaje, że dane geograficzne zawarte na mapie nie wykraczają poza wiedzę geograficzną ówczesnych Europejczyków, zaś sama mapa została najprawdopodobniej narysowana na podstawie map hiszpańskich i portugalskich. Wskazuje na to m.in. dokładne odwzorowanie wybrzeży [[Półwysep Iberyjski|Półwyspu Iberyjskiego]] i Afryki. Większość wysp karaibskich oraz północna część Ameryki Południowej również jest dość dokładna, choć [[Amazonka]] została na niej zaznaczona dwukrotnie. Mapa tego obszaru w dużej mierze pokrywa się z mapami Krzysztofa Kolumba. Nie ma natomiast żadnego podobieństwa wybrzeża [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]] do jej prawdziwej linii brzegowej (w owym czasie była ona zresztą prawie całkowicie niezbadana). Wyjątkiem może być [[Nowa Fundlandia]], którą oznaczono jako Antilię, co prawdopodobnie stanowi odniesienie do podróży [[
Chociaż często uważa się, że mapa jest niezwykle dokładna, jak na swoje czasy to według McIntosha jest ona tylko jedną z kilku tego typu. Uważa on, że jest wiele innych map świata pochodzących z XVI wieku, które są znacznie dokładniejsze, jak np. mapy Ribero, Orteliusa, czy Wrighta-Molyneuxa<ref name="McIntosh" />.
=== Wybrzeże Antarktydy ===
Poza niewłaściwie narysowanym wybrzeżem północnoamerykańskim, błędnie odwzorowana została także południowa linia brzegowa Ameryki Południowej. Mniej więcej na wysokości dzisiejszego [[Rio de Janeiro]] jej brzeg ostro skręca na wschód i ciągnie się w miejscu [[Antarktyda|Antarktydy]]. Jedna z popularniejszych teorii utożsamiała tę część z [[Ziemia Królowej Maud|Ziemią Królowej Maud]] leżącą na Antarktydzie. Jej głównym zwolennikiem był inżynier i archeolog-amator Arlington H. Mallery, który był również wielkim entuzjastą hipotetycznych prekolumbijskich kontaktów Europy i Ameryki. Współcześni badacze uważają, że ziemia zaznaczona przez Piriego nie jest Antarktydą, a autor popuścił po prostu wodze wyobraźni, podobnie jak czyniło to wielu innych współczesnych mu kartografów aż do XVIII wieku. Już [[Starożytna Grecja|starożytni Grecy]] przewidywali istnienie południowego kontynentu (''terra australis''), który miałby równoważyć ziemie znajdujące się na północnej półkuli. Prawdopodobnie Piri Reis korzystał z greckich przemyśleń i uzupełnił swoją mapę o fikcyjny kontynent [[Terra Australis|Terra Australis Incognita]] wzorem greckiego kartografa [[Klaudiusz Ptolemeusz|Ptolemeusza]]. Chociaż teorie Mallery’ego były bagatelizowane przez środowiska naukowe, to w 1966 roku amerykański profesor Charles Hapgood, w książce ''Maps of the Ancient Sea Kings'' zasugerował równie kontrowersyjne wyjaśnienia<ref name="dutch" />. Na podstawie analiz mapy Piri Reisa oraz innych starożytnych i późnośredniowiecznych map doszedł do wniosku, że musiała istnieć nieznana cywilizacja, która w już zamierzchłych czasach odbywała morskie podróże. To na ich mapach miał się wzorować Piri Reis, który właściwie narysował wybrzeże Antarktydy, gdyż obecnie przykrywa je lód. Utrzymane w podobnym tonie tezy wysnuł [[Erich von Däniken]] w książce ''Rydwany bogów'' (sugerował w niej wpływ kosmitów) oraz [[Gavin Menzies]] w ''1421: The Year China Discovered America'', który uznał, że mapy Antarktydy wykonali chińscy podróżnicy. Obie tezy zostały stanowczo odrzucone przez badaczy<ref name="dutch" />.
{{Przypisy}}
[[Kategoria:Mapy historyczne]]
|