Wikipedia

Erich Mendelsohn: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Rozbudowa artykułu, dodanie nowych fotografii, źródła/przypisy
Linia 1:
{{ArtystaArchitekt infobox
| Imięimię i nazwisko = Erich Mendelsohn
| Grafikagrafika = Erich Mendelsohn cropped.jpg
| Podpisopis grafiki = Erich Mendelsohn, w 1914 roku
| data urodzenia = 21 marca 1887
| link_do_zdjęcia = <!-- W przypadku braku na Commons: [http://cośtam Coś Tam] albo [[:en:Image:Ktoś tam.jpg|Ktoś tam (1898)]] -->
| Data i miejsce urodzenia = 21 marca 1887<br />[[Olsztyn]]▼
| Pełne imię i nazwisko =
| data śmierci = 15 września 1953
▲ | Data i miejsce urodzenia = 21 marca 1887<br />[[Olsztyn]]
| Data i miejsce śmierci = 15 września 1953<br= />[[San Francisco]]
| narodowość = [[Historia Żydów w Niemczech|niemiecko-żydowska]]
| Narodowość =
| alma mater = [[Uniwersytet Ludwika Maksymiliana w Monachium]]
| Dziedzina sztuki = [[Architektura]]
| uczelnia =
| Styl = [[modernizm (architektura)|modernizm]]
| Ważnenagrody dzieła =
| Muzeumwpływy artysty =
| wpłynął na =
| commons = Category:Erich Mendelsohn▼
| sourcebiuro =
| znaczące budynki = [[Wieża Einsteina]], [[Dom Tekstylny Weichmanna]]
| quote =
| znaczące projekty =
| e-teatr_id = <!-- dla aktorów teatralnych -->
▲ | commons = Category:Erich Mendelsohn
| www =
| odznaczenia =
}}
'''Erich Mendelsohn''' (ur. 21 marca 1887 w [[Olsztyn]]ie, zm. 15 września 1953 w [[San Francisco]]) – [[Niemcy (naród)|niemiecki]] architekt [[Żydzi|żydowskiego]] pochodzenia; przedstawiciel [[modernizm (architektura)|modernizmu]] i [[Art déco]], a także jeden z prekursorów nurtu [[streamline moderne]]<ref name=thecul>{{cytuj stronę | url = https://theculturetrip.com/europe/germany/articles/architect-erich-mendelsohn-the-father-of-streamline-moderne/ | tytuł = Architect Erich Mendelsohn. The Father of Streamline Moderne | autor = Ann Winners | opublikowany = theculturetrip.com | praca = Germany | data = | język = en | data dostępu = 2017-03-21}}</ref>. Jego najbardziej znane dzieła powstały w stylu [[ekspresjonizm (architektura)|ekspresjonistycznym]]<ref name=boruss>{{cytuj stronę | url = http://borussia.pl/index.php/erich-mendelsohn-architekt/ | tytuł = ERICH MENDELSOHN – ARCHITEKT | autor = | opublikowany = borussia.pl | praca = | data = | język = pl | data dostępu = 2017-03-21}}</ref>.
[[Plik:Erich Mendelsohn am Weichmann Seidenhaus (Gleiwitz).JPG|thumb|200px|Plakietka z podobizną Ericha Mendelsohna an ścianie dawnego "Domu Tekstylnego" w Gliwicach]]
[[Plik:Einsteinturm 7443.jpg|thumb|200px|''Wieża Einsteina'' w Poczdamie – obserwatorium astronomiczne]]▼
[[Plik:Gliwice - Dom Tekstylny Weichmanna.jpg|thumb|200px|Dom tekstylny Weichmanna w Gliwicach]]▼
[[Plik:DH Kameleon.jpg|thumb|200px|[[Dom Handlowy Kameleon|Dom towarowy Rudolf Petersdorff we Wrocławiu]]]]▼
 
'''Erich Mendelsohn''' (ur. 21 marca 1887 w [[Olsztyn]]ie, zm. 15 września 1953 w [[San Francisco]]) – [[Niemcy|niemiecki]] [[architekt]] [[modernizm (architektura)|modernistyczny]]. Najbardziej znane dzieła Mendelsohna powstały w stylu [[ekspresjonizm (architektura)|ekspresjonistycznym]].
 
== Życiorys ==
=== Wczesne lata ===
[[Plik:Allenstein Gedenktafel Erich Mendelsohn (2011).JPG|thumb|Tablica pamiątkowa na fasadzie domu urodzeniarodzinnego Ericha Mendelsohna w Olsztynie]]
Mendelsohn urodził się w w 1887 rodzinie [[Żydzi|żydowskiej]], jako piąte dziecko [[modystka|modystki]] Emmy Estery z Jarusławskich i [[Kupiec (zawód)|kupca]] Dawida Mendelsohna. W 1907 skończył gimnazjum humanistyczne w Olsztynie, po czym uczył się zawodu kupca w [[Berlin]]ie. W 1906 rozpoczął studia [[ekonomia|ekonomiczne]] na [[Uniwersytet Ludwika Maksymiliana w Monachium|Uniwersytecie w Monachium]]<ref name="NDB"/>. Wtedy też związał się z [[syjonizm]]em i został członkiem Związku Syjonistycznego w [[Niemcy|Niemczech]]. W 1908 rozpoczął studia architektoniczne na [[Uniwersytet Techniczny w Berlinie|Uniwersytecie Technicznym w Berlinie]], zaś dwa lata później przeniósł się do [[Monachium]] i w 1912 obronił dyplom u [[Theodor Fischer|Theodora Fischera]]<ref name="NDB"/>. W czasie studiów zajmował się dekoracją wystaw sklepowych, malowaniem plakatów, projektowaniem strojów na bale karnawałowe. W Monachium Mendelsohn zetknął się z członkami grup ekspresjonistycznych [[Błękitny Jeździec]] (niem. ''Der Blaue Reiter'')<ref name="NDB"/> i [[Die Brücke]].
▲[[Plik:Gliwice - Dom Tekstylny Weichmanna.jpg|thumb|200px|Dom tekstylny Weichmanna w Gliwicach]]
▲[[Plik:DH Kameleon.jpg|thumb|200px|[[Dom Handlowy Kameleon|Dom towarowy Rudolf Petersdorff (obecnie Dom Handlowy Kameleon) we Wrocławiu]]]]
▲[[Plik:Einsteinturm 7443.jpg|thumb|200px|''Wieża Einsteina'' w Poczdamie – obserwatorium astronomiczne]]
[[Plik:Faerberei Hutfabrik Luckenwalde.jpg|thumb|Budynek fabryki kapeluszy w Luckenwalde]]
[[Plik:Berlin, Mitte, Schuetzenstrasse, Mosse-Zentrum 05.jpg|thumb|Mossehaus w Berlinie]]
Erich Mendelsohn urodził się w 1887 roku w leżącym ówcześnie w [[Prusy Wschodnie|Prusach Wschodnich]] Olsztynie (''Allenstein'') jako piąte z sześciorga dzieci żydowskiego [[Kupiec (zawód)|kupca]] Davida Mendelsohna i [[modystka|modystki]] Emmy Ester z domu Jaruslawsky<ref name=leksyk>{{cytuj stronę | url = http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php/Erich_Mendelsohn | tytuł = Erich Mendelsohn | autor = | opublikowany = leksykonkultury.ceik.eu | praca = | data = 2015-12-14 | język = pl | data dostępu = 2017-03-21}}</ref>. W latach 1893-1907 uczęszczał do szkoły podstawowej i gimnazjum humanistycznego w Olsztynie. Następnie podjął naukę na [[Uniwersytet Ludwika Maksymiliana w Monachium|Uniwersytecie Ludwika Maksymiliana w Monachium]] na wydziale [[Ekonomia|ekonomii]], gdzie uczył się zawodu kupieckiego<ref name=leksyk />. W 1908 roku rozpoczął studia [[Architektura|architektoniczne]] na [[Uniwersytet Techniczny w Berlinie|Uniwersytecie Technicznym w Berlinie]]. Wtedy też zainteresował się [[syjonizm]]em i został członkiem Związku Syjonistycznego w [[Niemcy|Niemczech]]<ref name=leksyk />. W 1910 roku przeniósł się na politechnikę w [[Monachium]] gdzie jednym z jego wykładowców był wybitny architekt i urbanista [[Theodor Fischer]]. Jego prace odrzucające [[Historyzm (architektura)|historyzm]] i [[Architektura secesji|secesję]], uwzględniające jednocześnie miejscowe czynniki topograficzne i kulturowe, a także społeczny odbiór architektury, mocno zainspirowały młodego projektanta<ref name=kbp>{{cytuj stronę | url = https://www.kbprojekt.pl/aktualnosci-budowlane/erich-mendelsohn-architektura-ekspresyjna | tytuł = Erich Mendelsohn – architektura ekspresyjna | autor = GC | opublikowany = kbprojekt.pl | praca = Aktualności | data = 2014-09-23 | język = pl | data dostępu = 2017-03-21}}</ref>. W 1912 roku Erich Mendelsohn otrzymał dyplom architekta<ref name="NDB"/>.
 
Już jako student ekonomii Erich Mendelsohn zajmował się działalnością artystyczną. Uprawiał malarstwo olejne i grafikę, a także tworzył dekoracje wystaw sklepowych, malował plakaty oraz projektował stroje na bale karnawałowe<ref name=leksyk /><ref name="NDB"/>. W Monachium Mendelsohn zetknął się z członkami grup ekspresjonistycznych [[Błękitny Jeździec]] (''Der Blaue Reiter'') i [[Die Brücke]]<ref name="NDB"/>. W 1911 roku, w trakcie studiów na monachijskiej politechnice, olsztyńska gmina żydowska poprosiła go o zaprojektowanie domu przedpogrzebowego przy [[kirkut|kirkucie]])<ref name="NDB"/>. Dwa lata później [[Dom przedpogrzebowy w Olsztynie|dom przedpogrzebowy "Bet Tahara"]], będący pierwszym projektem Mendelsohna został ukończony<ref name=boruss />. W latach 1912–1914 prowadził własną pracownię architektoniczną w Monachium. W 1915 roku ożenił się z poznaną w trakcie studiów w Monachium Luise Maas, z zawodu [[wiolonczela|wiolonczelistką]]. Ze związku z nią miał córkę Marie Luise Esther<ref name=leksyk />. Dzięki żonie Mendelsohn poznał astrofizyka [[Erwin Freundlich|Erwina Freundlicha]] oraz jego brata [[Herbert Freundlich|Herberta]], wicedyrektora Instytutu Fritza Habera w Berlinie-Dahlem<ref name="NDB"/>. Herbert Freundlich pracował nad udowodnieniem [[teoria względności|teorii względności]] [[Albert Einstein|Einsteina]], planując w tym celu wzniesienie specjalnego [[obserwatorium astronomiczne]]go. Zaowocowało to zleceniem projektu [[Wieża Einsteina|Wieży Einsteina]] Mendelsohnowi<ref name="NDB"/>. W tamtym czasie Mendelsohn poznał również producentów kapeluszy z [[Luckenwalde]], Salomona i Gustava Herrmannów, dla których zaprojektował budynek fabryki<ref name="NDB"/><ref name=thecul />. Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]], Mendelsohn został powołany do wojska. W trakcie wojny, w latach 1915-1918 walczył na frontach wschodnim i zachodnim<ref name=dhm>{{cytuj stronę | url = https://www.dhm.de/lemo/biografie/erich-mendelsohn | tytuł = Erich Mendelsohn 1887-1953 | autor = (mw) | opublikowany = dhm.de | praca = Bestand | data = | język = de | data dostępu = 2017-03-21}}</ref>. W wolnym czasie sporządzał szkice architektoniczne<ref name="NDB"/>.
 
=== Kariera zawodowa ===
Jeszcze w 1911, w trakcie studiów, olsztyńska gmina żydowska poprosiła go o zaprojektowanie domu oczyszczenia (dom przedpogrzebowy przy [[kirkut|kirkucie]])<ref name="NDB"/>. Ten pierwszy, studencki projekt Mendelsohna został zrealizowany w 1913. W latach 1912–1914 prowadził własną pracownię architektoniczną w Monachium. W 1915 ożenił się z Luise Maas, z zawodu [[wiolonczela|wiolonczelistką]]. Dzięki niej poznał astrofizyka [[Erwin Freundlich|Erwina Freundlicha]]<ref name="NDB"/> oraz jego brata [[Herbert Freundlich|Herberta]], wicedyrektora Instytutu Fritza Habera w Berlinie-Dahlem. Freundlich pracował nad udowodnieniem [[teoria względności|teorii względności]] [[Albert Einstein|Einsteina]], planując w tym celu wzniesienie specjalnego [[obserwatorium astronomiczne]]go. Zaowocowało to zleceniem projektu i realizacji ''Wieży Einsteina'' Mendelsohnowi<ref name="NDB"/>. Znajomości z Freundlichem oraz z producentami kapeluszy z [[Luckenwalde]] Salomonem i Gustavem Herrmannami zawdzięczał on swoje pierwsze sukcesy. Wezwany do wojska w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]], sporządzał w wolnym czasie szkice architektoniczne<ref name="NDB"/>.
Po powrocie z wojny pod koniec 1918 roku Erich Mendelsohn otworzył pracownię architektoniczną w [[Berlin]]ie, która bardzo szybko ugruntowała swoją pozycję na rynku za sprawą sławy jaką przyniosły Mendelsohnowi jego poprzednie realizacje. Duża ilość zleceń oraz ciągły rozwój firmy sprawił, że w pewnym okresie w biurze pracowało nawet czterdziestu pracowników, wśród których byli między innymi [[Richard Neutra]] i [[Julius Posener]]<ref name=kbp />. W tamtym czasie powstały projekty słynnych domów towarowych w [[Norymberga|Norymberdze]], [[Stuttgart|Stuttgarcie]] czy [[Wrocław|Wrocławiu]]<ref name=kbp />. W 1923 roku została przeprowadzona zaprojektowana przez biuro Mendelsohna przebudowa i rozbudowa [[Mossehaus|siedziby wydawnictwa Rudolfa Mossego]] w Berlinie<ref name=dhm />. W latach 1927-1928 biuro opracowało m.in. projekt cmentarza żydowskiego w [[Kaliningrad|Królewcu]]<ref name=leksyk />.
 
W latach 1915–19181921-1922 przebywałMendelsohn naprzeszedł frontachpoważną rosyjskimchorobę inowotworową, francuskim<refktóra name="NDB"/>.zakończyła Posię powrocieutratą zlewego wojnyoka. wRok końcupóźniej 1918odbył Mendelsohnpodróż założył własne biuro wdo [[BerlinPalestyna|Palestyny]]ie<ref, name="NDB"/>.a Dziękipóźniej realizacjijeszcze ''Wieżykilka Einsteina''do i[[Związek fabrykiSocjalistycznych kapeluszyRepublik wRadzieckich|Związku LuckenwaldeRadzieckiego]], stałna się[[Korsyka|Korsykę]], znany.do Już[[Grecja|Grecji]] woraz [[Norwegia|Norwegii]]<ref name=leksyk />. W 1924 roku ukazał się poświęcony muMendelsohnowi zeszyt z serii ''Wasmuths Monatshefte für Baukunst''. W tym samym roku wraz z [[Ludwig Mies van der Rohe|Ludwigiem Miesem van der Rohe]] i [[Walter Gropius|Walterem Gropiusem]] Erich Mendelsohn założył grupę artystyczną [[Der Ring]], skupiającą architektów nowoczesnychtworzących podw nazwąnowoczesnych [[Derstylach<ref Ring]]name=dhm />. W czasie podróży po [[Ameryka|Ameryce]] poznał [[Frank Lloyd Wright|Franka Lloyda Wrighta]], zainspirował się też [[transatlantyk (statek)|transatlantykami]] i nowoczesnymi na owe czasy [[tramwaj]]ami<ref name="NDB"/>. Jeździł też z odczytami (m. in. [[Holandia]], [[Francja]], [[Hiszpania]], [[Anglia]], [[Szwajcaria]]) i projektował budynki mieszkalne i biurowe oraz obiekty przemysłowe na całym świecie<ref name=leksyk />.
 
Biuro Mendelsohna dzięki dużej ilości zleceń silnie się rozrosło i zatrudniało nawet czterdziestu pracowników, w tym [[Richard Neutra|Richarda Neutrę]] i późniejszego znanego krytyka i historyka architektury [[Julius Posener|Juliusa Posenera]]. Wraz z sukcesami zawodowymi Erich Mendelsohn zgromadził duży majątek, dzięki czemu w 1926 roku zakupił willę w Berlinie, zaś w latach 1928–1930 zbudował własny dom na działce o powierzchni niemalże 4000 m², który pomieścił także kolekcję dzieł [[Amédée Ozenfant]]a. Publikacja ze zdjęciami domu doprowadziła do nieporozumień między Mendelsohnem i berlińskim środowiskiem architektonicznym<ref name="NDB"/>.
 
Na wiosnęWiosną 1933 roku Mendelsohn ze względu na swoje żydowskie pochodzenie najpierw wyemigrował do [[Holandia|Holandii]], by następnie udać się do [[Anglia|Anglii]], gdzie osiadł w [[Londyn|Londynie]]<ref name="NDB"kbp /><ref name=leksyk />. Jego majątek został przejęty przez nazistów[[III Rzesza|władze nazistowskie]], wykreślono go z listy [[Bund Deutscher Architekten|Związku Architektów Niemieckich]] i wydalono z [[Berlińsko-Brandenburska Akademia Nauk|Pruskiej Akademii Nauk]]<ref name="NDB"/>.
 
W Anglii Erich Mendelsohn współpracował z brytyjskim architektem i projektantem przemysłowym [[Serge Chermayeff|SergemSerge'em Chermayeffem]], doa końcatakże 1936. Znajomość Mendelsohna zpoznał [[Chaim Weizmann|Chaimem Weizmannem]], późniejszympóźniejszego prezydentemprezydenta [[Izrael]]a,<ref name=kbp />. Znajomość z Weizmannem zaowocowała wykonywaniem dla niego, poczynając od 1934 roku, serii projektów w [[Palestyna|Palestynie]]. W 1934 roku Mendelsohn otworzył biuro w [[Jerozolima|Jerozolimie]]<ref name="NDB"/>. W 1938, już1937 po zamknięciu biura w [[Londyn]]ieroku, przyjął obywatelstwootrzymał [[Wielka Brytania|brytyjskie]] obywatelstwo i zmienił imię na zanglicyzowaną formę ''Eric'', jednak niedłudo po tym wyjechał do Jerozolimy, gdzie zamieszkał<ref name=leksyk /><ref name="NDB"/>.
 
OdNa 1941początku lat 40-tych XX wieku Mendelsohn mieszkałrozpoczął wpodróż po [[Stany Zjednoczone|USAStanach Zjednoczonych]]. Kilka lat później podjął decyzję o zamieszkaniu w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]]<ref name="NDB"leksyk />. Do końca [[II wojna światowa|II wojny światowej]] jego działalność ograniczała się, ze względu na status imigranta, do dawania wykładów i wydawania publikacji. Był również doradcą rządu Stanów Zjednoczonych<ref name="NDB"/>. W 1945 osiadłroku zamieszkał w [[San Francisco]]<ref name="NDB"/>. OdRok tegopóźniej czasuotrzymał ażobywatelstwo doamerykańskie. śmierciTam wykonywałteż różnorodnezmarł projekty,na główniechorobę dlanowotworową społeczności15 żydowskichwrześnia 1953 roku. ZmarłDo wśmierci 1953pracował naaktywnie chorobęjako nowotworowąoficjalny architekt stanu [[Kalifornia]]<ref name=leksyk />.
 
== Wybrane dzieła ==
* 1911-1913 – [[Dom przedpogrzebowy w Olsztynie|dom przedpogrzebowy 'Bet Tahara']] w [[Olsztyn]]ie
* 1920-1921 – ''Wieża [[AlbertWieża Einstein|Einsteina]]'' w [[Poczdam]]ie, obserwatorium astronomiczne<ref name="NDB"/>
* 1921–1922 – [[Dom Tekstylny Weichmanna]] w [[Gliwice|Gliwicach]]
* 1921–1923 – fabryka kapeluszy ''Friedrich Steinberg, Herrmann & Co'' w [[Luckenwalde]], częściowo zburzona 1935 (wraz z [[Richard Neutra|Richardem Neutrą]])<ref name="NDB"/>
* 1921–1923 – przebudowa i rozbudowa siedzibybudynku wydawnictwa Rudolfa Mossego[[Mossehaus]] w [[Berlin]]ie
* 1925–1926 – dom towarowy Schocken w [[Norymberga|Norymberdze]]
* 1926–1928 – dom towarowy Schocken w [[Stuttgart|Stuttgarcie]]
* 1926-1937 - [[Fabryka Czerwonego Sztandaru]] w [[Petersburg|Petersburgu]]
* 1927–1928 – [[Dom Handlowy Kameleon|domDom towarowy Rudolfa Petersdorffa]] przy [[ulica Szewska we Wrocławiu|ul. Szewskiej]] we [[Wrocław]]iu (ob. ''Kameleon'')
* 1927–1930 – dom towarowy Schocken w [[Chemnitz]]
* 1928–1932 – Columbus-Haus[[Columbushaus]] na [[Plac Poczdamski|Placu Poczdamskim]] w [[Berlin]]ie
* 1932-1933 – [[Dom handlowy Bachner]] w [[Ostrawa|Ostrawie]]
* 1934-1935 - [[De La Warr Pavilion]] w [[Bexhill-on-Sea]] (we współpracy z [[Serge Chermayeff|Serge'em Chermayeffem]])
* 1935-1936 - [[Weizmann House]] w [[Rechowot]]
* 1937–1938 – szpital rządowy w [[Hajfa|Hajfie]]
* 1947-1951 - [[Park Synagogue]] w [[Cleveland Heights]]
 
{{Przypisy|przypisy=
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Erich_Mendelsohn”