Leonard Zub-Zdanowicz: Różnice pomiędzy wersjami

|imię i nazwisko org =

|zwycięstwa =

|grafika =

|opis grafiki =

|lata służby =

|jednostki = [[29 Dywizja Piechoty (II RP)|29 DP]], [[Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich|SBSP]], [[1 Samodzielna Brygada Spadochronowa|1 SBS]], [[Cichociemni]], [[Wachlarz (organizacja zbrojna)|Wachlarz]] [[Armia Krajowa|AK]] , [[Narodowe Siły Zbrojne|NSZ]], [[Brygada Świętokrzyska|BŚ]], [[2 Korpus Polski (PSZ)|2 KP]], [[Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia|PKPiR]]

|stanowiska =

|wojny i bitwy =

|późniejsza praca =

|commons =

|wikicytaty =

'''Leonard Szczęsny Zub-Zdanowicz''' ps. ''Ząb''„Ząb”, ''Dor''„Dor”, ''Szprung''„Szprung” (ur. [[6 listopada]] [[1912]], zm. [[12 sierpnia]] [[1982]]) – [[major]] [[Jazda|kawalerii]] [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]]{{r|NSZZPDW235-236}}, [[cichociemni|cichociemny]] i członek [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]], [[podpułkownik]]{{fakt|data=2014-03}} [[Brygada Świętokrzyska|Brygady Świętokrzyskiej]] [[Narodowe Siły Zbrojne|NSZ]].

W 1931 rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych [[Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II|Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego]], który ukończył w grudniu 1935 jako magister prawa. W czasie studiów należał do Stowarzyszenia Bratniej Pomocy Studentów "Bratniak"„Bratniak”, "Legionu„Legionu Młodych"Młodych”, Korporacji Akademickiej "„[[Concordia (korporacja)|Concordia]]"” oraz "„[[Sodalicja Mariańska|Sodalicji Mariańskiej]]"”. Wkrótce rozpoczął pracę zawodową w Izbie Skarbowej w [[Lublin]]ie, potem w Garwolinie i [[Łuków|Łukowie]].

W czasie [[kampania wrześniowa|wojny obronnej Polski w 1939]] był dowódcą plutonu pieszego żandarmerii nr 29. Do zadań plutonu należała m.in. ochrona [[kwatera (dowództwo)|Kwatery Głównej]] [[29 Dywizja Piechoty (II RP)|29 Dywizji Piechoty]] dowodzonej przez płk. [[Ignacy Oziewicz|Ignacego Oziewicza]], późniejszego komendanta głównego [[Narodowe Siły Zbrojne|NSZ]]. Po rozbiciu 29 DP otrzymał przydział do sztabu 13 Brygady Piechoty płk. [[Wacław Szalewicz|Wacława Szalewicza]]. Brygada weszła w skład kombinowanej dywizji piechoty gen. bryg. [[Jerzy Wołkowicki|Jerzego Wołowickiego]]. Po zniszczeniu dywizji 13 BP włączono do [[39 Dywizja Piechoty (II RP)|39 Dywizji Piechoty (rezerwowej)]], która skapitulowała 27 września. Unikając niemieckiej niewoli, dołączył do [[Grupa Chełm|Grupy "Chełm"„Chełm”]] płk. dypl. [[Władysław Płonka|Władysława Płonki]]. Pełnił funkcję oficera łącznikowego dowódcy grupy do podległych oddziałów: pułku kawalerii ppłk. [[Feliks Kopeć|Feliksa Kopcia]] i grupy kawalerii rtm. [[Franciszek Flatau|Franciszka Flataua]]. Grupa "Chełm"„Chełm” wchodziła w skład grupy wojsk płk. dypl. [[Tadeusz Kalina-Zieleniewski|Tadeusza Zieleniewskiego]] i wraz z nią złożyła broń [[2 października]]. [[10 października]] Zdanowicz przedarł się do [[Opole Lubelskie|Opola Lubelskiego]], gdzie mieszkała jego matka. Za kampanię wrześniową odznaczony został [[Order Virtuti Militari|Krzyżem Virtuti Militari]].

W połowie grudnia 1939 ppor. L. Zub-Zdanowicz opuścił [[Polska|Polskę]] i poprzez [[Węgry]] (gdzie został na pewien czas aresztowany i internowany), [[Jugosławia|Jugosławię]] oraz prawdopodobnie [[Włochy]] dotarł 27 stycznia 1940 do [[Francja|Francji]], gdzie przyłączył się do odradzającej się Armii Polskiej.

Pod koniec lutego 1940 roku został dowódcą 15 Plutonu Żandarmerii [[Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich|Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich]]. Od 24 kwietnia do 14 czerwca 1940 walczył w [[Norwegia|Norwegii]] pod [[Narwik|Narvikiem]], a następnie we Francji (w okolicach [[Rennes]]) w składzie I półbrygady płk. [[Benedykt Chłusewicz|Benedykta Chłusewicza]]. Z tą jednostką został ewakuowany pod koniec czerwca 1940 do [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]].

== Przybycie do kraju jako "cichociemny"„cichociemny” i działalność w AK ==

Podczas lądowania na placówkę odbiorczą "Rogi"„Rogi”, położoną w okolicach [[Grójec|Grójca]], rtm. L. Zub-Zdanowicz złamał nogę i przez 2 tygodnie ukrywał się w kryjówce w [[Zalesie Dolne|Zalesiu Dolnym]], znalezionej przez komendanta placówki AK w [[Prażmów (województwo mazowieckie)|Prażmowie]], a które należało do członków NSZ. 17 września 1942 został przewieziony potajemnie do [[Warszawa|Warszawy]], gdzie – po tygodniowym pobycie w szpitalu Ducha Świętego – został zaangażowany w październiku 1942 do biernej pracy konspiracyjnej w ramach III Odcinka ([[Polesie]]) organizacji dywersyjno-sabotażowej AK pod nazwą [[Wachlarz (organizacja zbrojna)|Wachlarz]]. Z powodu chorej nogi jego rola sprowadzała się tylko do użyczania swojej kryjówki na odprawy i jako skrzynki kontaktowej. Jego bezpośrednim przełożonym został kpt. [[Bolesław Kontrym]]. Po rozbiciu Wachlarza na początku 1943 przez [[gestapo]] zdrowy już Zdanowicz złożył wniosek o przydział do oddziału leśnego, ale KG AK odmówiła. 26 lutego tego roku został on na papierze przekazany pod komendę szefa Okręgu [[Brześć]] AK ppłk. [[Stanisław Dobrski|Stanisława Dobrskiego]] ps. "Żuk"„Żuk”. Wciąż jednak pozostawał bez konkretnych zadań<ref name=NSZZPDW54-67>{{cytuj książkę | autor = [[Marek Jan Chodakiewicz]] | tytuł = Narodowe Siły Zbrojne. "Ząb"„Ząb” przeciw dwu wrogom | wydanie = II | miejsce = Warszawa | data = 2005 | strony = 54-6754–67 | isbn = 83-911097-1-2}}</ref>.

We wrześniu 1942 znajomi NSZ-owcy proponowali mu pierwszy raz przejście do tej organizacji, ale początkowo odmówił. Z kolei od lutego 1943 wszedł w kontakt z politycznymi działaczami [[Grupa Szańca|Grupy "Szańca"„Szańca”]] oraz wyższymi oficerami NSZ. Wśród nich byli m.in. ppor./kpt. NSZ [[Julian Sędek]] i jego brat Ryszard, kpt./ppłk NSZ T. Boguszewski czy por./mjr NSZ [[Stefan Władysław Kozłowski]] ps. "Aleksander"„Aleksander”, "Prot"„Prot”. Stale jednak odrzucał ich propozycje. Ciągle liczył na przydział bojowy do AK. Tymczasem KG AK zaproponowało rtm. L. Zub-Zdanowiczowi utworzenie w Warszawie komórki bezpieczeństwa i kontrwywiadu. W tym samym czasie zgłosił się także do niego kolega ze studiów na KUL w Lublinie i ze służby wojskowej w 29 DP, mjr [[Stanisław Żochowski]] ps. "Bohdan"„Bohdan”, "Strzała"„Strzała”, szef sztabu NSZ, proponując mu objęcie dowództwa oddziału NSZ w Warszawie bądź tworzenie oddziałów AS NSZ w Lubelskiem. Tą ostatnią propozycję przyjął pod koniec maja 1943 i od 1 czerwca tego roku formalnie przyłączył się do NSZ{{r|NSZZPDW54-67}}.

W lipcu 1943 otrzymał awans na stopień rotmistrza (kapitana) NSZ. W tym czasie napisał meldunek o przejściu do NSZ i przekazał go kpt. B. Kontrymowi. 5 lipca dotarł on do oddziału partyzanckiego – tzw. "Aleksandrówki"„Aleksandrówki”, dowodzonego przez ppor./kpt. NSZ [[Henryk Figuro-Podhorski|Henryka Figuro-Podhorskiego]] ps. "Step"„Step”, który działał w rejonie Lasów Janowskich. Rtm./kpt. NSZ L. Zub-Zdanowicz jako kierownik AS współpracował z następującymi oddziałami NSZ: "Stepa"„Stepa”, "Jacka"„Jacka”, "Cichego"„Cichego”, "Znicza"„Znicza” i "Dymszy"„Dymszy”. Spośród lokalnych oddziałów AK współdziałał z kpt. Tadeuszem Wingertem ps. "Warta"„Warta”, kpt. Tadeuszem Stumberk-Rychterem ps. "Żegota"„Żegota” i por. Stanisławem Łokuciewskim ps. "Mały"„Mały”.

Walczył on wówczas z polskimi (GL, później AL) i radzieckimi partyzantami. 9 sierpnia doszło do otoczenia i rozstrzelania oddziału [[Gwardia Ludowa|GL]] im. [[Jan Kiliński|Jana Kilińskiego]] Stefana Skrzypka ps. "Słowik"„Słowik”, które to wydarzenie przeszło do historii jako "„[[mord pod Borowem]]"”. W wyniku pacyfikacji oddziału zginęło 26 gwardzistów i 4 mieszkańców okolicznych wsi. Do najgłośniejszych akcji zbrojnych przeciwko Niemcom należała wspólna akcja z AK 24 września 1943, podczas której całkowicie rozbito oddziały żandarmerii niemieckiej pod Ujściem, co umożliwiło rozbicie więzienia w [[Biłgoraj]]u przez oddział AK kpt. T. Sztumberk-Rychtera ps. "Żegota"„Żegota”. W tym czasie pod komendą rtm./kpt. NSZ L. Zub-Zdanowicza walczyło ok. 120 ludzi, osiągając na początku listopada tego roku liczbę 300-400 partyzantów. Jesienią 1943 z miejscowych oddziałów NSZ został utworzony 1 Pułk Legii Nadwiślańskiej Ziemi Lubelskiej. 16 listopada rtm./kpt. NSZ L. Zub-Zdanowicz zameldował mjr. [[Zygmunt Broniewski|Zygmuntowi Broniewskiemu]], komendantowi Okręgu III Lubelskiego NSZ, o osiągnięciu gotowości bojowej przez pułk. W tym okresie wzmogły się walki w Lubelskiem między organizacjami niepodległościowymi (AK, NSZ) a partyzantką komunistyczną reprezentowaną przez [[Armia Ludowa|AL]]. Ich rezultatem było m.in. największe na tym terenie starcie 22 kwietnia 1944 pod Marynopolem między oddziałami NSZ "Znicza"„Znicza” i "Cichego"„Cichego” dowodzonymi przez rtm./kpt. NSZ L. Zub-Zdanowicza i oddziałami AL. "Cienia"„Cienia”, "Zbyszka"„Zbyszka” i "Przepiórki"„Przepiórki”. W marcu 1944, po podpisaniu umowy scaleniowej między NSZ i AK, wykonał rozkaz dowódcy Okręgu III Lubelskiego NSZ i zameldował się u komendanta Okręgu Lublin AK płk. [[Kazimierz Tumidajski|Kazimierza Tumidajskiego]] ps. "Marcin"„Marcin”, oddając swoje siły do jego dyspozycji. W tym czasie współdziałał m.in. z oddziałem por. [[Hieronim Dekutowski|Hieronima Dekutowskiego]] ps. "Zapora"„Zapora”. Wobec zarządzenia koncentracji oddziałów NSZ w Kieleckiem zdecydował się tam udać, wobec czego faktycznie przeszedł pod zwierzchnictwo samodzielnego NSZ. Pod koniec marca 1944 oddziały "Stepa"„Stepa” i "Dymszy"„Dymszy” wraz z mjr. NSZ L. Zub-Zdanowiczem odeszły ze składu 1 Pułku Legii Nadwiślanskiej Ziemi Lubelskiej i przeszły za [[Wisła|Wisłę]], wchodząc później w skład [[Brygada Świętokrzyska|Brygady Świętokrzyskiej]] NSZ.

W poł. czerwca 1944 nastąpiła w Kieleckiem koncentracja oddziałów NSZ, w wyniku której utworzono z nich 204 Pułk Piechoty NSZ Ziemi Kieleckiej im. [[Ignacy Jan Paderewski|Ignacego Paderewskiego]]. Rozrósł się on wkrótce do ok. 450 żołnierzy. Prawdopodobnie 20 czerwca rtm./kpt. NSZ L. Zub-Zdanowicz przybył do Warszawy na odprawę u Komendanta Głównego NSZ mjr./ppłk. NSZ [[Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski|Stanisława Nakoniecznikowa-Klukowskiego]] ps. "Kmicic"„Kmicic”. Spotkał się również z Komendantem Głównym NSZ-AK ppłk. [[Albin W. Rak|Albinem W. Rakiem]] ps. "Lesiński"„Lesiński”. Podczas pierwszego spotkania rtm./mjr NSZ L. Zub-Zdanowicz otrzymał rozkaz przeprowadzenia koncentracji swoich oddziałów w rejonie [[Góry Świętokrzyskie|Gór Świętokrzyskich]] w celu utworzenia większej jednostki NSZ pod nazwą Grupa Operacyjna Zachód. Jednocześnie został mianowany dowódcą tej jednostki. Przyjęcie rozkazów od mjr./ppłk. NSZ S. Nakoniecznikowa oznaczało formalne podporządkowanie się rozłamowej grupie w NSZ. Do 9 sierpnia 1944 r. 204 Pułk Piech. i pozostałe oddziały stawiły się w miejscu koncentracji w okolicy majątku Lasocin niedaleko [[Włoszczowa|Włoszczowy]]. Rozkazem komendanta Okręgu Kieleckiego NSZ mjr. [[Olgierd Mirski|Olgierda Mirskiego]] z 11 VIII utworzona została z nich Brygada Świętokrzyska NSZ, licząca początkowo ok. 850 ludzi. Rtm./mjr NSZ L. Zub-Zdanowicz (awansowany w styczniu 1944 do stopnia majora NSZ) otrzymał 19 sierpnia funkcję szefa sztabu Brygady. Dowodził on osobiście wieloma akcjami zbrojnymi zarówno przeciwko Niemcom, jak też partyzantce komunistycznej. 28 grudnia 1944 został odznaczony przez nowego Komendanta Głównego NSZ mjr. [[Zygmunt Broniewski|Zygmunta Broniewskiego]] ps. "Bogucki"„Bogucki” [[Krzyż Walecznych|Krzyżem Walecznych]], a z dniem 1 stycznia 1945 awansowany na stopień podpułkownika NSZ. Po rozpoczęciu styczniowej ofensywy sowieckiej, celem uniemożliwienia zagarnięcia przez Sowietów, Brygada Świętokrzyska 13 stycznia podjęła natychmiastowy marsz na zachód. Na początku marca 1945 Brygada przedarła się na teren [[Czechy|Czech]]. Rtm./ppłk NSZ L. Zub-Zdanowicz brał udział 5 maja w ataku na hitlerowski obóz koncentracyjny dla kobiet w Holisovie, skąd uwolniono kilkaset więźniarek, w tym Żydówki i Polki. Po uzyskaniu łączności z wojskami amerykańskimi, pełnił on rolę organizatora i koordynatora tych kontaktów, a także tłumacza.

Po zakończeniu działań wojennych, rtm./ppłk NSZ L. Zub-Zdanowicz opuścił 19 sierpnia 1945 rozbrojoną już Brygadę i 1 października został przyjęty do [[2 Korpus Polski (PSZ)|2 Korpusu Polskiego]] pod dowództwem gen. [[Władysław Anders|Władysława Andersa]] we [[Włochy|Włoszech]], otrzymując przydział do Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej. Od lipca do września 1946 był oficerem bezpieczeństwa Komendy Placu [[Bari]] ze skierowaniem do Kwatery Głównej 2 Korpusu. Najprawdopodobniej jesienią 1946 przeniósł się razem z rodziną do [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], gdzie wstąpił do [[Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia|Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia]]. W tym czasie prowadzono przeciwko niemu śledztwo dot. jego postępowania w okupowanym kraju, a także czyniono problemy z uznaniem stopnia rotmistrza nadanego za skok do kraju jako "cichociemny"„cichociemny”. Ostatecznie w 1949 obie sprawy zostały dla niego załatwione pozytywnie. W styczniu 1952 wyemigrował do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]. Pracował jako inżynier w Zakładach Sendzimir Precision Metals w Waterbury w stanie [[Connecticut]]. 21 marca 1957 gen. W. Anders mianował go majorem w Korpusie Oficerów Kawalerii ze starszeństwem od 1 stycznia 1957. W 1961 wystąpił on wraz z żoną o obywatelstwo amerykańskie. Jednocześnie był on czynny w polskich organizacjach weteranów. Był nawet honorowym członkiem amerykańskiej [[101 Dywizja Powietrznodesantowa (USA)|101 Dywizji Spadochronowej]]. Angażował się także w wiele akcji pomocowych dla Polski, m.in. wspomagając lubelski KUL i krajowe środowisko [[Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela|Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela]]. Natomiast w okresie działalności pierwszej [[Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”|„Solidarności”]] w latach 1980-19811980–1981 oraz stanu wojennego włączył się w akcję pomocy charytatywnej dla związkowców, a następnie więźniów politycznych w kraju. Ożenił się z Marią z domu Poray Wybranowską, sanitariuszką w 1 Pułku Legii Nadwiślańskiej NSZ, ps. "Fala"„Fala” w okresie walk w Lubelskiem. Miał dwoje dzieci: Melitona i Elżbietę. Zmarł 12 sierpnia 1982 w miejscowości Waterbury w stanie Connecticut. Pochowany został na Cmentarzu Polskich Weteranów w amerykańskiej Częstochowie w Doylestown w stanie [[Pensylwania]].

Wcześniej był odznaczony wieloma orderami, z których najważniejsze to: Krzyż Srebrny [[Order Virtuti Militari|Orderu Virtuti Militari]] za udział w kampanii wrześniowej 1939, [[Krzyż Walecznych]] (1944), [[Znak Spadochronowy|odznaka spadochronowa]] [[cichociemni|cichociemnych]], [[Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego|Srebrny Krzyż Narodowego Czynu Wojskowego z Mieczami II Klasy]] (1944), [[Miecze Hallerowskie]] [[Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce|Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej]], 4 brytyjskie odznaczenia, w tym [[1939-19451939–1945 Star|The Golden Star 1939-1945]] i jeden medal francuski<ref name=NSZZPDW235-236>{{cytuj książkę | autor = [[Marek Jan Chodakiewicz]] | tytuł = Narodowe Siły Zbrojne. "Ząb"„Ząb” przeciw dwu wrogom | wydanie = II | miejsce = Warszawa | data = 2005 | strony = 235-236235–236 | isbn = 83-911097-1-2}}</ref>.

Autor artykułu: ''Lądowanie i komplikacje'', "Wiadomości"„Wiadomości” nr 1423, Londyn 1973.

* [[Marek Jan Chodakiewicz]]: ''Narodowe Siły Zbrojne. "Ząb"„Ząb” przeciw dwu wrogom'', Warszawa 1999.

* Stanisław Radomyski: ''Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939'', Oficyna Wydawnicza "Ajaks"„Ajaks”, Pruszków 1992, {{ISBN|83-85621-06-7}},.

* Jan Suliński: ''Historia szkół Żandarmerii w latach 1918-19951918–1995. Rys historyczno-organizacyjny'', Warszawa 1996,.

* [[Piotr Wierzbicki|Władysław Wierzbicki]]: ''Przyczynki do historii Żandarmerii odrodzonego Wojska Polskiego'', Koło Oddziałowe [[Stowarzyszenie Polskich Kombatantów|SPK]] nr 106 "Żandarm"„Żandarm”, Londyn 1990,.