Geografia Finlandii: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
m zamieniam magiczny ISBN na szablon
m WPCleaner v1.41 - Napr. 2 linków do ujednozn. - Wilk, Wydry
Linia 1:
[[Plik:Map of Finland-en.svg|thumb|250px|Mapa Finlandii]]
[[Plik:Finlandsat.jpg|thumb|250px|Obraz satelitarny]]
Finlandia jest jednym z najbardziej wysuniętych na północ państw [[Europa|Europy]]. Blisko jedna czwarta powierzchni kraju obejmuje tereny położone na północ od [[Koło podbiegunowe|koła podbiegunowego]]. Poza regionami [[Laponia (region)|Laponia]] i [[Pohjois-Pohjanmaa|Północna Ostrobotnia Północna]], kraj słynie z ogromnej ilości jezior, lasów, dobrze zachowanej przyrody i chłodnego klimatu.
 
== Powierzchnia, położenie i granice ==
Linia 21:
Największy wpływ na ukształtowanie powierzchni Finlandii miały [[Lodowiec|lodowce]]. 10 000 lat temu cofające się lodowce pozostawiły po sobie [[Morena|moreny]], [[drumlin]]y i [[Oz (geomorfologia)|ozy]]. Innymi dowodami na niegdysiejszą obecność lodowców stanowią tysiące jezior, które dzięki nim powstały. Przesuwający się lód wyrzeźbił niecki jezior, które wypełniła woda między innymi z topniejących się lodowców. Kierunek przesuwania się lodowców wpłynął na ułożenie się jezior w osi z północnego wschodu na południowy zachód. Dwa grzbiety [[Salpausselkä]], biegnące równolegle, oddalone od siebie o około 25 kilometrów stanowią [[Morena czołowa|morenę czołową]]. Grzbiety te sięgają wysokością 200 m [[n.p.m.]] i stanowią najwyższy punkt południowej Finlandii.
 
Podstawę Finlandii niemal w całości tworzą krystaliczne skały tarczy bałtyckiej, na którą składają się [[gnejs]]y, [[granit]]y i [[Łupek|łupki]] pochodzące sprzed prawie 2,6 mld. lat. Poza tymi skałami występują [[intruzja|intruzje]] i [[wysad (geologia)|wysady]] sprzed 1,6 mld lat. Obszar Finlandii przez kilkaset milionów lat był terenem [[denudacja|denudacji]], która doprowadziła do powstania [[peneplena|penepleny]]. Finlandia jest krajem nizinnym, a średnia wysokości nad poziomem morza wynosi 152 m n.p.m. W kraju jednak niewiele jest miejsc pokrytych równinami. Poza regionem Zatoki Botnickiej przeważają tereny pagórkowate. Na wschodzie i północy rozciągają się pogórza i wyżyny ([[Wyżyna Lapońska]] na północy i [[Maanselkä|Wyżyna Maanselkä]] na wschodzie) , których średnia wysokość wynosi od 300 do 400 m n.p.m. W północno-zachodnim krańcu kraju znajduje się fragment [[Góry Skandynawskie|Gór Skandynawskich]], gdzie znajduje się najwyższy szczyt kraju – [[Haltiatunturi]] o wysokości 1328 m n.p.m. Obszary górskie Finlandii stanowią znikomy procent powierzchni kraju.
 
== Kształt kraju ==
Linia 94:
 
== Fauna ==
Fauna Finlandii jest bardzo bogata i obecność człowieka nie wywarła na świat zwierząt negatywnego wpływu tak jak w wielu innych krajach świata. Świat zwierząt na większości obszarów kraju reprezentują gatunki europejskich lasów klimatu umiarkowanego. W lasach żyją [[lis]]y, [[jeleń|jelenie]], [[Zającowate|zające]] i [[Wiewiórka pospolita|wiewiórki]]. Bogaty jest też świat ptaków, gdzie w lasach żyją liczne gatunki rodzime, jak i sezonowe. Głównymi gatunkami są [[Głuszecgłuszec zwyczajny|głuszce]] i [[cietrzew]]ie. Jako że Finlandia obfituje w jeziora, rzeki i tereny podmokłe, licznie występują różne gatunki charakterystyczne dla tychże terenów. W kraju można spotkać [[łoś|łosie]], [[wydry (ssaki)|wydry]], a z ptaków różne gatunki [[kaczkowate|kaczek]] i [[gęsi]]. Na wschodzie nielicznie występują [[wilk szary|wilki]]i i [[Niedźwiedziowate|niedźwiedzie]], a u wybrzeży Zatoki Botnickiej i na wyspach Zatoki Fińskiej żyją [[nerpa obrączkowana|nerpy obrączkowane]]. Północne obszary Finlandii to region reprezentowany przez faunę subarktyczną. W Laponii żyją [[Lis polarny|lisy polarne]], [[renifer tundrowy|renifery]]y, [[rosomak tundrowy|rosomaki]]i i [[SowaPuchacz śnieżnaśnieżny|sowy śnieżne]].
 
W Finlandii znajduje się wiele parków narodowych (łączna powierzchnia 8,8 tys. km², 2008), największe to Lemmenjoki, Urho i Kekkonen. W kraju znajduje się 80 obiektów chronionej przyrody.