Filip II Habsburg: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Sprzątam Szablon:Cytuj |
poprawa przek., WP:SK, poprawa linków, drobne techniczne, usunięcie informacji bez źródeł z edycji https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Filip_II_Habsburg&diff=next&oldid=48150527 |
||
Linia 2:
|władca = Filip II Habsburg
|imiona =
|tytulatura = <small>z Bożej łaski król Kastylii, Leónu, Aragonii, Sycylii, Neapolu, Portugalii i Algarve, Nawarry, Grenady, Toledo, Walencji, Galicji, Majorki, Sewilli, Kordoby, Sardynii, Korsyki, Murcji, Jaén, Algeciras, Gibraltaru, Wysp Kanaryjskich, oraz innych wysp i ziem na zachodnim brzegu Atlantyku, hrabia Barcelony, pan Biskajów i Moliny, książę Aten i Neopatrii, hrabia Roussillon i Cerdagne, margrabia Oristano i Goceano, arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Limburgii, Luksemburga, Geldrii i Mediolanu, książę Szwabii, książęcy hrabia Habsburga, Flandrii i Tyrolu, hrabia Hainaut, Artois, Holandii, Zelandii, Namur etc.</small>
|grafika = Philip II.jpg
|opis grafiki =
Linia 57:
== Wczesne lata życia i osobowość króla ==
[[Plik:Escudo Felipe II.png|thumb
Filip urodził się w 1527 r. i był jedynym synem cesarza Karola V, który dożył lat sprawnych. W 1539 r. został mianowany regentem [[Kastylia|Kastylii]]. W 1554 r. ojciec powierzył mu koronę [[Królestwo Sycylii|Neapolu]] i [[Królestwo Sycylii|Sycylii]]. Jeszcze w tym samym roku, z okazji małżeństwa z Marią Tudor, ojciec nadał mu tytuł króla [[Chile]]. W 1555 r. objął rządy namiestnicze w Niderlandach. Po abdykacji ojca w 1556 r. został królem Hiszpanii. Od 1559 r. Filip nie opuszczał Półwyspu Iberyjskiego.
Linia 69:
Rządy w Hiszpanii były trudnym zadaniem, głównie ze względu na rozbudowane partykularyzmy dzielnicowe. Zgromadzenia szlachty, czyli [[Kortezy]], istniały w [[Kastylia|Kastylii]], [[Królestwo Nawarry|Nawarrze]], a w [[Aragonia|Aragonii]] były aż trzy. Każde z nich zazdrośnie pilnowało dzielnicowych przywilejów. Filip przebywał głównie w wybudowanym przez siebie zespole pałacowo-klasztornym [[Escorial|Eskurialu]]. Stolicę przeniósł w 1560 r. z [[Toledo (Hiszpania)|Toledo]] do [[Madryt]]u. Filip rządził w sposób absolutny, dla wykonywania jego poleceń powstał rozbudowany [[Alkazar w Madrycie#Siedziba scentralizowanej administracji|aparat biurokratyczny]]. Celem Filipa była unifikacja poszczególnych hiszpańskich królestw. Udało się to tylko w przypadku [[Aragonia|Aragonii]].
Likwidacja znacznej części odrębności tego królestwa wiązała się z konfliktami na dworze królewskim. Po objęciu tronu przez Filipa w Radzie Królewskiej ścierały się dwie frakcje. Główną różnicą między tymi frakcjami były poglądy na sposób rozwiązania konfliktów w Niderlandach. Frakcji wojennej przewodził książę Alba, frakcji pokojowej [[Ruy Gómez da Silva|książę Éboli]]. Ten ostatni zmarł w 1573 r. i zastąpił go [[Antonio Pérez Delgadillo|Antonio Pérez]]. Wkrótce nawiązał on romans z [[Ana de Mendoza y la Cerda|wdową]] po księciu Éboli.
W 1578 r. do Hiszpanii przybył sekretarz walczącego z niderlandzkimi buntownikami Don Juana de Austrii, [[Juan de Escobedo]], dawny protegowany Péreza. Na miejscu uznał on, że potężny minister działa na szkodę jego pana i doniósł królowi, że Pérez i księżna Éboli spiskują przeciwko niemu razem z niderlandzkimi powstańcami. Pérez dowiedział się o tym i Escobedo został w 1578 r. zamordowany na madryckiej ulicy. O zlecenie morderstwa powszechnie oskarżano potężnego ministra. Król zlecił swojemu sekretarzowi, [[Mateo Vazquez]]owi śledztwo w tej sprawie. Uwięziony w 1579 r. i torturowany Pérez przyznał się do wszystkiego. Nie wyciągnięto jednak przeciw niemu żadnych innych konsekwencji. W kwietniu 1590 r. udało mu się uciec z więzienia, po czym udał się do rodzinnej Aragonii.
Linia 79:
Sprawa Péreza dała Filipowi argument za likwidacją partykularyzmów aragońskich. Od tamtej pory Najwyższy Sędzia mógł zostać odwołany przez króla. Urząd wicekróla mógł zostać powierzony osobom spoza Aragonii. Odebrano prawie wszystkie uprawnienia aragońskim Kortezom. Były one od tej pory zwoływane tylko dla spraw podatkowych.
[[Plik:Felipe II letra.jpg|thumb
Filip II znacznie rozwinął zasięg działania inkwizycji, a podległość ortodoksji kościoła ustanowił jako jeden z najważniejszych celów swojej polityki. W 1559 r., trzy lata po dojściu Filipa do władzy, uchwalono przepisy zakazujące studentom podróży zagranicznych oraz wprowadzających cenzurę, na której czele stali dostojnicy inkwizycji. Zabroniono importu książek oraz starano się usunąć wszystkie dzieła luterańskiej i kalwińskiej literatury, mając nadzieję na uniknięcie panującego we Francji chaosu. W 1587 r. wcielił [[Zakon Rycerzy z Montesy]] do korony aragońskiej.
Linia 85:
== Polityka zagraniczna ==
Od początku panowania Filipa II głównymi rywalami Hiszpanii były inne wielkie mocarstwa: [[Francja]], [[Imperium Osmańskie|Turcja]] i [[Anglia]]. Pod koniec XVI w. dołączyła do nich [[Republika Zjednoczonych Prowincji|Holandia]], która uniezależniła się od Hiszpanii w trakcie powstania w Niderlandach, co stanowiło największa porażkę Filipa II. Zrekompensował ją częściowo sukces jakim było opanowanie [[Portugalia|Portugalii]] (wraz z jej koloniami).
Linia 104 ⟶ 103:
Jego starania przyniosły efekty w 1560 r., kiedy powstała Liga Święta, zrzeszająca Hiszpanię, [[Wenecja|Wenecję]], [[Genua|Genuę]], [[Państwo Kościelne]], [[Sabaudia|Sabaudię]] i [[Zakon Maltański|zakon joannitów]] osiadły na [[Malta|Malcie]]. Zgromadzona w [[Mesyna|Messynie]] flota liczyła 200 okrętów i 30 tys. ludzi. Dowodził nią [[Giovanni Andrea Doria]], krewniak słynnego genueńskiego admirała [[Andrea Doria|Andrei Dorii]]. 10 lutego 1560 r. flota poniosła kotwicę i wypłynęła w kierunki [[Trypolis]]u. 12 marca zdobyto [[Dżerba|Dżerbę]], ważną strategicznie wyspę u wybrzeży [[Tunezja|Tunezji]], która pozwalała kontrolować szlaki morskie z [[Algier]]u do Trypolisu.
[[Plik:King PhilipII of Spain.jpg|thumb
W odpowiedzi na działania ligi Sulejman wysłał na Dżerbę flotę 120 okrętów pod wodzą Pijala Paszy. Flota dotarła na miejsce 9 maja. Rozpoczęła się [[Pijal Pasza|bitwa pod Dżerbą]]. 12 maja siły tureckie zostały wzmocnione okrętami [[Turgut|Turguta Reisa]]. Bitwa zakończyła się 14 maja całkowitą klęską chrześcijan. Utracono 60 okrętów i 20 tys. ludzi, a admirał Doria ledwo wydostał się z miejsca bitwy. Wkrótce Turcy zdobyli wyspę. Komendant garnizonu, Don [[Alvaro de Sande]], próbował uciec, ale został schwytany.
Linia 122 ⟶ 121:
Nowy namiestnik zniósł Radę Zaburzeń, ale nie uspokoiło to sytuacji. Zmarł nagle w 1576 r., zastąpił go Don [[Juan de Austria]]. Nim przybył on na miejsce, 4 listopada 1576 r. żołnierze hiszpańskiego garnizonu Antwerpii dokonali masakry miasta. W odpowiedzi obradujące w [[Gandawa|Gandawie]] Stany Generalne ogłosiły 8 listopada rozpoczęcie wojny z Hiszpanią. Kiedy de Austria przybył do Niderlandów rozpoczęły się negocjacje. W lutym 1577 r. tzw. „wieczysty edykt” wprowadzał w Niderlandach tolerancję religijną. Nie zakończyło to wojny. Zwycięstwo de Austrii pod [[Bitwa pod Gembloux|Gembloux]] w 1578 r. przyczyniło się do podziału Niderlandów na katolickie południe i protestancką północ. De Austria nie doczekał się jednak pomocy z Hiszpanii i zmarł w 1579 r.
[[Plik:Portrait of Philip II of Spain by Sofonisba Anguissola - 002b.jpg|thumb
Jego następca, książę [[Aleksander Farnese (książę Parmy)|Aleksander Farnese]], umiejętnie wykorzystał sprzeczności między katolikami i protestantami, i w 1579 r. doprowadził do podpisania unii w Arras 6 stycznia 1579 r., gdzie południowe prowincje opowiedziały się za pozostaniem przy Hiszpanii. W odpowiedzi 23 stycznia prowincje północne podpisały unię w [[Utrecht|Utrechcie]], odrywając się od Hiszpanii i tworząc [[Republika Zjednoczonych Prowincji|Republikę Zjednoczonych Prowincji]]. W ciągu następnych kilku lat Farnese zdobył wszystkie protestanckie twierdze w południowych prowincjach, ale na podbój północy nie pozwoliły działania Filipa II, który odciągał księcia od prowadzenia wojny powierzając mu różne inne zadania.
Linia 136 ⟶ 135:
Wybuchła ona w 1585 r., kiedy Francis Drake zaatakował hiszpańskie kolonie w Indiach Zachodnich. Kiedy Elżbieta wsparła Republikę Zjednoczonych Prowincji na hiszpańskim dworze rozpoczęto przygotowania do wyprawy na Anglię. Przyspieszyły je stracenie katolickiej [[Władcy Szkocji|królowej Szkotów]] i pretendentki do angielskiego tronu [[Maria I Stuart|Marii Stuart]] 8 lutego 1587 r. i atak Drake’a na [[Kadyks]] w kwietniu 1587 r., który kosztował Hiszpanów stratę 37 okrętów. 29 lipca Filip uzyskał od papieża [[Sykstus V|Sykstusa V]] bullę zezwalającą Jego Arcykatolickiej Mości na pozbawienie Elżbiety tronu i zastąpienie jej osobą, którą król uzna za właściwą.
[[Plik:Invincible Armada.jpg|thumb
28 maja 1588 r. flota 130 okrętów (tzw. [[Wielka Armada]]) na czele z [[Alonso Perez de Guzman el Bueno, książę Medina-Sidonia|księciem Medina Sidonia]] wypłynęła z [[Lizbona|Lizbony]] i skierowała się na kanał [[La Manche]]. Na pokładach okrętów znajdowało się 8 tys. żołnierzy armii inwazyjnej. Kolejne 30 tys. miało dołączyć w Niderlandach. Nie doszło jednak to tego, gdyż Holendrzy zablokowali porty i książę Farnese nie mógł wyjść w morze. Hiszpańska flota była zawzięcie atakowana przez Anglików, dodatkowo przeciwko Armadzie zwróciła się również pogoda. Nie mając sił ani warunków do inwazji Medina Sidonia został zmuszony do opłynięcia wysp brytyjskich. Sztormy i zdradliwe wybrzeża [[Szkocja|Szkocji]] i [[Irlandia|Irlandii]] poczyniły w Wielkiej Armadzie większe spustoszenia niż flota angielska. We wrześniu do Hiszpanii wróciła mniej więcej 1/3 floty. Kiedy jednak Medina Sidonia stawił się przed królem, ten powiedział mu: ''Uspokój się, książę, wysłałem was przeciw ludziom, nie przeciw burzom''.
Linia 144 ⟶ 143:
=== Unia Iberyjska ===
[[Plik:Iberian Union empires.svg|thumb
Jedynym poważniejszym nabytkiem Hiszpanii za panowania Filipa II była Portugalia. Władcy Portugalii i królestw hiszpańskich często żenili się między sobą. Matką Filipa była córka króla Portugalii, on sam ożenił się z portugalską księżniczką. W XVI-wiecznej Portugalii rządziła dynastia [[Avis (dynastia)|Aviz]]. W [[1557]] r. tron objął 3-letni [[Sebastian I Aviz|Sebastian]], siostrzeniec Filipa. Jego wielkim marzeniem była wielka krucjata. W 1578 r., chcąc zrealizować swoje plany, wmieszał się w wewnętrzne rozgrywki w [[Maroko|Maroku]]. 4 sierpnia 1578 r. w Bitwie Trzech Króli pod [[Bitwa pod Alcácer-Quibir|Alcácer-Quibir]] armia portugalska poniosła straszliwą klęskę, a Sebastian zginął na polu bitwy. Jego śmierć rozpoczęła konflikt o portugalski tron.
Linia 154 ⟶ 153:
== Żony i dzieci ==
[[Plik:Alonso Sánchez Coello 011.jpg|thumb
[[Plik:Catalina Micaela of Spain by Alonso Sánchez Coello.jpg|thumb
12 listopada 1543 r. w [[Salamanka|Salamance]] poślubił swoją kuzynkę – księżniczkę [[Maria Manuela Portugalska|Marię Manuelę Aviz]] (15 października 1527 – 12 sierpnia 1545), córkę [[Władcy Portugalii|króla Portugalii]] [[Jan III Aviz|Jana III Pobożnego]] i [[Katarzyna Habsburg (królowa Portugalii)|Katarzyny Habsburg]], córki [[Władcy Kastylii|króla Kastylii]] [[Filip I Piękny|Filipa I Pięknego]]. Filip i Maria mieli razem jednego syna:
* [[Don Carlos (książę Asturii)|Don Carlos]] (8 lipca 1545 – 24 lipca 1568), [[książę Asturii]], upośledzony umysłowo, w 1568 r. odcięty od świata na rozkaz ojca, zmarł w odosobnieniu
Linia 181 ⟶ 180:
'''<u>Filip II - zleceniodawca zamordowania Królowej Bony</u>'''
Filip II zlecił służącemu królowej Bony, Gian Lorenzo Pappacodzie, zamordowanie polskiej królowej i sfałszowanie testamentu. Jak realcjonuje Julian Bartoszewicz: "Pappacoda przekupił lekarza Jana Antonia z Maceraty, aby w lekarstwie otruł królową. Pappacoda pozbył się sztucznie i lekarza. Bona według zwyczaju kazała Janowi wypić połowę lekarstwa; lekarz je wypił w nadziei, że antidotum, które sobie przygotował, łatwo skutki trucizny zniszczy. Pappacoda nie odstępował ich wtedy obojga ani na krok i nie wypuścił lekarza z komnaty, w której się odbywała tragedia"<ref name=EG>{{Cytuj|autor=Eugeniusz Gołębiowski|tytuł=Zygmunt August|
{{Uwagi}}
{{Przypisy}}
| |||