Opactwo, usytuowane na wapiennym [[wapieńWzgórze Klasztorne|wapiennymWzgórzu Klasztornym]] wzgórzu nad [[Wisła|Wisłą]], ufundował najprawdopodobniej [[Kazimierz I Odnowiciel]] w 1044 r. Działo się to po kryzysie młodego państwa, wywołanym pogańskim buntem i czeskim najazdem. [[Benedyktyni]] mieli wspierać odbudowę państwa i [[Kościół (organizacja)|Kościoła]]. Pierwszym [[opat]]em został [[Aaron (arcybiskup)|Aaron]]. Część badaczy uważa natomiast, iż opactwo tynieckie dla benedyktynów obecnych wcześniej w Krakowie ufundował dopiero syn Kazimierza Odnowiciela, [[Bolesław II Szczodry]].
W II połowie XI w. powstał zespół [[Sztuka romańska|romańskich]] budowli – trójnawowa [[bazylika]] oraz zabudowania klasztorne.
