Igrzyska olimpijskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
ble ble ble Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 31.42.13.104 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Wargo. |
||
Linia 1:
{{Zawody infobox
|nazwa = Igrzyska olimpijskie
|ikona =
|poprzednie =
|następne =
|grafika = Olympic flag.svg
|podpis grafiki = Flaga olimpijska
|data = '''Poprzednie:'''
* [[Zimowe Igrzyska Olimpijskie 2014|XXII Zimowe Igrzyska Olimpijskie: Soczi, luty 2014]]
* [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 2016|XXXI Letnie Igrzyska Olimpijskie: Rio de Janeiro, sierpień 2016]]
'''Następne:'''
* [[Zimowe Igrzyska Olimpijskie 2018|XXIII Zimowe Igrzyska Olimpijskie: PyeongChang, luty 2018]]
* [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 2020|XXXII Letnie Igrzyska Olimpijskie: Tokio, lipiec/sierpień 2020]]
|miejscowość =
|organizator = [[Międzynarodowy Komitet Olimpijski]]
|liczba konkurencji =
|liczba zawodników =
|liczba reprezentacji =
|commons =
|www = https://www.olympic.org/
}}
'''Igrzyska olimpijskie''' – najstarsza i zarazem największa międzynarodowa impreza [[sport]]owa organizowana co 2 lata (na przemian letnie i zimowe) w różnych krajach, pod hasłem szlachetnego współzawodnictwa i braterstwa wszystkich narodów [[Międzynarodowy Komitet Olimpijski|Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego]].
== Historia ==
=== Starożytne igrzyska olimpijskie ===
{{osobny artykuł|Starożytne igrzyska olimpijskie}}
Pierwsze igrzyska olimpijskie odbywały się w Olimpii w Grecji i były rozgrywane co cztery lata, stąd w starożytnej Grecji termin ''olimpiada'' oznaczał [[olimpiada (czas)|czteroletni okres]] między kolejnymi igrzyskami. Pierwsze udokumentowane igrzyska odbyły się w roku 776 p.n.e. Na czas igrzysk olimpijskich zaprzestawano wojen. Podczas trwania konfliktów ogłaszano "pokój boży" i wojny wstrzymywane były na 2 miesiące. Przez pięć dni trwały igrzyska, reszta była przeznaczona na wyruszenie i powrót z igrzysk przez widzów i zawodników. Pierwszym etapem uroczystości, jeszcze przed rozpoczęciem igrzysk, było złożenie przysięgi przed posągiem Zeusa. Mięso dzika cięto na kawałki, rozsypywano albo rozkładano przed posągiem i każdy z uczestników, wraz z ojcem i swymi braćmi składał przysięgę, że nie dopuści się żadnego oszustwa na zawodach, co potwierdzali drugą przysięgą, w której mówili, że ściśle przykładali się do ćwiczeń przez poprzednie 10 miesięcy. Oficjalnie otrzymywało się nagrodę – wieniec z gałązek z wawrzynu (laur olimpijski), lecz nagradzany był tylko zwycięzca. Zawodnik, który wygrał igrzyska, stawał się sławny i otrzymywał tytuł ''olimpionika''. W jego rodzinnym mieście stawiano pomniki na jego cześć i pisano wiersze. W murze miasta wygranego zawodnika robiono dziurę, przez którą wchodził zwycięzca witany przez mieszkańców. Oznaczało to, że miasto nikogo już się nie obawia, ponieważ ma takiego obrońcę. Zwycięzca otrzymywał również nagrody materialne, ale nie dawane oficjalnie. Z czasem, oprócz wieńca z gałązek oliwnych, otrzymywano pieniądze i przedmioty wartościowe. Sławę zdobywało całe miasto, a nie tylko wygrany.
Kary olimpijskie były bardzo surowe. Zawodnik, który dopuścił się oszustwa, zmuszony był postawić pomnik Zeusowi, na którym wyryto jego imię i nazwisko oraz występek, którego się dopuścił. Najpopularniejszym z oszustów jest Ateńczyk Kalliopos, który przekupił swoich niedoszłych przeciwników. Cała sprawa wyszła na jaw. Ateńczyk i inni musieli postawić pomniki dla Zeusa. Ateńczycy przestali brać udział w igrzyskach, gdyż wyrocznia delficka powiedziała, że jeśli zaczną ponownie brać udział, nie będzie im głosiła przepowiedni.
[[Plik:Olympia-stadion.jpg|thumb|[[Olimpia (Grecja)|Olimpia]], Grecja – miejsce, w którym odbywały się starożytne igrzyska]]
Najstarszą dyscypliną starożytnych igrzysk był [[dromos (sport)|dromos]] - bieg krótki na dystansie jednego stadionu. Początkowo długość tego biegu nie była wyraźnie określona, dopiero od 6. igrzysk dystans ustalono na 600 stóp, to jest 192,67 m. W konkurencji tej wymagano od zawodników nienagannej postawy i odpowiedniego układu ciała w czasie biegu. Zwracano uwagę przede wszystkim na długi krok, silną pracę ramion wysuniętych do przodu i lekko pochylony tułów. Kolejną olimpijską dyscypliną był ''[[diaulos]]'' - bieg średni, który rozegrano po raz pierwszy na 14. Igrzyskach. ''Diaulos'' równał się dystansowi dwóch stadionów (385,34 m). Zawodnik pokonywał linię mety i wracał do punktu startu tą samą bieżnią. Na piętnastych z kolei Igrzyskach wprowadzono nową konkurencję - ''[[dolichos]]'', czyli bieg długi. Rozgrywano go prawdopodobnie na długości 24 stadionów. Za pierwszego zwycięzcę uznaje się Akantosa ze Sparty. Inny Spartanin, Ladas, w czasie 85. igrzysk zwyciężył, jednak po pokonaniu mety padł na ziemię i skonał. Na 18 igrzyskach do nieustannie poszerzanego zestawu konkurencji dołączono zapasy. Walki w tej dyscyplinie były jednak bardziej zbliżone formą do współczesnego [[wrestling]]u aniżeli znanych nam zapasów w stylu wolnym czy klasycznym. Dozwolone było podstawianie nogi, wyłamywanie palców a nawet szarpanie za nos czy wargi. Zwycięstwo osiągano po trzykrotnym powaleniu przeciwnika na ziemię. Nie obowiązywał podział na kategorie wiekowe czy wagowe. Dopiero w późniejszym czasie wyróżniono także zapasy chłopców. Od 18. Igrzysk rozgrywano ''pentathlon'' - pięciobój. W jego skład wchodziły: rzut oszczepem (wykonanym z drewna świerkowego bądź jesionu o długości w granicach ludzkiego wzrostu), rzut dyskiem (dyskobole stali na specjalnym podeście zwanym ''balbis'', skąd oddawali rzuty), skok w dal, bieg na dystansie jednego stadionu i zapasy. W czasie Igrzysk 23 Olimpiady pojawiła się walka na pięści, która z czasem stała się najbardziej krwawym widowiskiem zawodów. Poddający się unosił rękę i palec wskazujący ku górze lub uderzał zawodnika w bark. Na ten znak przerywano walkę. Na 25. Igrzyskach wprowadzono wyścigi rydwanów powożonych przez właścicieli zaprzęgów. W tej konkurencji startowali tylko najbardziej zamożni, gdyż utrzymanie koni było niezwykle kosztowne. Dopiero wiele lat później pojawiły się wyścigi biedniejszych, np. wozów zaprzężonych w muły. Do programu 33. Olimpiady dołączono ''pankration'', skrzyżowanie zapasów i walki na pięści. Zawodnicy mieli prawo stosować wszystkie chwyty i uderzenia, wyłamywać palce, ręce, stopy, łamać nosy. Zwycięstwo osiągano przez poddanie się przeciwnika. Od 65 Igrzysk w 520 r. p.n.e. rozgrywano ''hoplites'', czyli bieg w uzbrojeniu. Początkowo biegano z pełnym ekwipunkiem wojskowym, w hełmie, z włócznią, tarczą i w nagolennikach. Później stopniowo ograniczano uzbrojenie, rezygnując kolejno z nagolenników, włóczni, hełmu, by wreszcie bieg odbywał się z samą tylko tarczą. Pokonywano odległość równą dwóm stadionom. Najczęściej to właśnie ''hoplites'' był ostatnią dyscypliną Igrzysk. W późniejszych latach dodawano kolejne konkurencje, wśród nich zawody poetów i trębaczy.
W dziejach starożytnych igrzysk najbardziej wsławił się [[Leonidas z Rodos]]. Był on zwycięzcą czterech kolejnych Olimpiad (154., 155., 156. i 157.) w biegu krótkim na dystansie jednego [[stadion (miara)|stadionu]] – [[stadion (bieg)|stadionie]], w „biegu tam i z powrotem” – [[diaulos]]ie oraz w biegu w zbroi – [[hoplites|hoplitodromos]]ie{{r|Mallon205}}. Grecy czcili wielokrotnych zwycięzców, trzykrotny zwycięzca otrzymywał tytuł ''Triastes''{{r|Sears29}}. Leonidas zdobył ten tytuł cztery razu z rzędu{{r|Mallon205}}.
Innym znanym ''olimpionikiem'' był Herodos z Megary. W czasie dziesięciu kolejnych igrzysk, w latach 328 - 292 p.n.e., zdobywał wieńce laurowe w zawodach trębaczy. [[Milon z Krotonu]] był sześciokrotnym zwycięzcą igrzysk w zapasach. Pierwszy laur olimpijski zdobył jeszcze w zawodach chłopców w 540 r. p.n.e. Od 62. do 66. igrzysk był już niepokonany w zawodach dorosłych. Wśród zwycięzców igrzysk kroniki podają także [[Filip II Macedoński|Filipa II Macedońskiego]], który odniósł zwycięstwo w wyścigach konnych w 106. olimpiadzie w 356 r. p.n.e.
W zawodach brali udział zamożni ludzie, których stać było na poświęcenie całego roku na ćwiczenia, później byli to tylko wybrani atleci. Występowano nago, dlatego igrzyska mogli oglądać tylko wolni mężczyźni. Kobietę przyłapaną na oglądaniu igrzysk czekała kara śmierci.
Nie było konkurencji zespołowych.
W igrzyskach mogli brać udział wszyscy wolni Grecy płci męskiej.
Odbywały się one ku czci boga Zeusa.
[[Plik:Louis entering Kallimarmaron at the 1896 Athens Olympics.jpg|thumb|Zrekonstruowany stadion [[Panathinaiko|Panateński]] w Atenach – miejsce pierwszych zawodów nowożytnych igrzysk w 1896]]
Linia 11 ⟶ 53:
W 1833 r. w Szwecji powstało Towarzystwo Olimpijskie. Z inicjatywy tej organizacji rok później zorganizowano dla upamiętnienia starożytnych igrzysk greckich tzw. Igrzyska Skandynawskie. Pierwsza Olimpiada tego typu odbyła się [[14 lipca]] [[1834]] r. w [[Ramlösa]] w Szwecji. W programie przewidziano biegi, skoki wzwyż, o tyczce i przez żywego konia, zapasy, ćwiczenia zręcznościowe, wspinanie się po linie i maszcie. Drugie i ostatnie Igrzyska Skandynawskie odbyły się 2 lata później.
Ideę wskrzeszenia starożytnych Igrzysk jako pierwszy zaproponował grecki filantrop i weteran wojen z Turkami, Evangelos Zappas w 1833 r. Dzięki jego hojności, od 1859 r. co 4 lata miały się odbywać "olimpijskie zawody gimnastyczne". Doszło do rozegrania trzech Igrzysk - w 1859, 1870 i 1875 r. Były to zawody narodowe, w których startowali wyłącznie Grecy. W tym samym czasie trwały prace wykopaliskowe w [[Olimpia (Grecja)|Olimpii]]. Nasilała się fascynacja antyczną kulturą, co zaowocowało w postaci formułowania idei wskrzeszenia Igrzysk. Jako pierwszy pomysł odnowienia starożytnej rywalizacji sportowej z udziałem zawodników z całego świata postulował w 1888 r. Francuz Pascal Grousset. Powstała w ten sposób koncepcja, której orędownikiem stał się francuski baron [[Pierre de Coubertin]]. Z jego inicjatywy w czerwcu 1894 r. zwołano w [[Paryż]]u Międzynarodowy Kongres dla Wskrzeszenia Igrzysk Olimpijskich z udziałem 79 delegatów i 2000 zaproszonych gości. [[23 czerwca]] [[1894]] r. powołano do życia Igrzyska Olimpijskie ery nowożytnej. Dla kontroli przebiegu I Igrzysk Olimpijskich, które początkowo miały odbywać się co 2 lata, powołano [[Międzynarodowy Komitet Olimpijski]], w skład którego weszło piętnastu przedstawicieli dwunastu krajów biorących udział w posiedzeniu
== Symbole olimpijskie ==
=== Flaga olimpijska ===
Najbardziej znany ze wszystkich symboli olimpijskich, [[flaga olimpijska]] odzwierciedla ideały [[Pierre de Coubertin|Pierre'a de Coubertina]] – twórcy nowożytnych igrzysk. Pięć różnokolorowych przecinających się kół symbolizuje zarazem różnorodność, jak i jedność ludzi zamieszkujących Ziemię. Poszczególne [[Barwa|kolory]] symbolizują [[kontynent]]y: niebieski – [[Europa|Europę]], czarny – [[Afryka|Afrykę]], czerwony – [[Ameryka|Amerykę]], żółty – [[Azja|Azję]] i zielony – [[Australia|Australię]]. Dodatkowo kolory te zostały dobrane tak, by każdy z nich pojawiał się przynajmniej raz na jakiejś [[flaga państwowa|fladze państwowej]]. Flaga olimpijska wciągana jest na maszt podczas ceremonii otwarcia igrzysk. Koła oznaczają też 5 dyscyplin sportowych w starożytności.
=== Hymn olimpijski ===
[[hymn olimpijski|Hymnem olimpijskim]], oficjalnie od 1958 roku, jest utwór muzyczny zatytułowany „Hymn Olimpijski", skomponowany przez [[Spiridon Samaras|Spirosa Samarasa]]. Autorem słów był [[Kostis Palamas]].
=== Motto olimpijskie ===
Oficjalnym [[motto|mottem]] igrzysk jest [[łacina|łacińskie]] zdanie: ''Citius Altius Fortius'', czyli ''Szybciej, Wyżej, Mocniej''. Innym znanym cytatem opisującym olimpiadę jest zdanie: ''Najważniejszą rzeczą w igrzyskach olimpijskich jest nie zwyciężyć, ale wziąć w nich udział, podobnie jak w życiu nie jest ważne triumfować, ale zmagać się z organizmem.
=== Ogień olimpijski ===
[[Plik:Anefo 911-5410 Olympische.jpg|thumb|Włoski biegacz [[Giancarlo Peris]] z ogniem olimpijskim podczas ceremonii otwarcia [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 1960|Igrzysk Olimpijskich w Rzymie w 1960 roku.]]]]
[[Znicz olimpijski|Ogień olimpijski]] wzniecany jest za pomocą skupionych promieni słonecznych w ruinach świątyni [[Olimpia (Grecja)|Olimpii]]. Stamtąd [[sztafeta ze zniczem olimpijskim|sztafeta olimpijska]] przekazuje pochodnię olimpijską kolejnym biegaczom. Tradycja zapalania ognia sięga [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 1928|Igrzysk z 1928]], a jego przenoszenia w sztafecie – [[Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1936|1936]]. Na koniec ogień niesiony w pochodni przybywa do miasta-gospodarza igrzysk. Tutaj w trakcie ceremonii otwarcia zapalany jest znicz olimpijski, który płonie przez cały czas trwania zawodów.
| |||