|
[[Plik:JeanCalas.jpg|thumb|JanJean Calas]]
[[File: Maison Calas.jpg|thumb|''Maison Calas'']]
{{dopracować|język|źródła}}
'''Jean Calas''' (1698 – 10. marca 1762) – kupiec z [[Tuluza|Tuluzy]], [[Francja]]; torturowany i zabity pod zarzutem morderstwa swojego syna, pomimo tego, że protestował, iż jest niewinny. Calas był [[protestantyzm|protestantem]] w katolickiej społeczności, co wzbudziło podejrzenia co do zasadności jego skazania i w 1764 roku zespół 80 sędziów uznał, że był niewinny. We Francji stał się symbolem ofiar religijnej nietolerancji razem z [[François-Jean de la Barre|François-Jean de la Barrem]] oraz [[Pierre-Paul Sirven|Pierre-Paul Sirvenem]].
W jego proces z 1761 odbywający się w [[Tuluza|Tuluzie]] ([[język francuski|franc.]] ''affaire Jean Calas'') był zaangażowany [[WolterVoltaire]] jako pierwszy w historii pisarz [[Francja|francuski]] biorący publiczny udział w sprawie sądowej. Proces Calasa stał się symbolem walki środowisk [[liberalizm|liberalnych]] z archaicznym prawem i z fanatyzmem religijnym. Był częstym tematem w [[literatura francuska|literaturze francuskiej]]. Jest także przykładem społecznego zjawiska [[kozioł ofiarny|kozła ofiarnego]].
== Geneza sprawy ==
JanJean Calas był niezamożnym kupcem z Tuluzy i wyznawał [[kalwinizm]]. Rodzina Calasa jako protestancka, była z mocy prawa dyskryminowana we Francji. To stało się przypuszczalnie przyczyną tragedii, ponieważ syn Calasa - Marek AntoniMarc-Antoine nie mógł otrzymać jako protestant specjalnego zaświadczenia od katolickiego duchowieństwa. Brak tego zaświadczenia oznaczał zakaz wykonywania przez Marka-Antoine'a wyuczonego zawodu [[prawnik]]a.
13 października 1761 MarekMarc-Antoine powiesił się w sklepie ojca. Rodzina, nie chcąc aby zwłoki Marka-Antoine'a, jako samobójcy, były pozbawione chrześcijańskiego pogrzebu, zatarła ślady samobójstwa i usiłowała wmówić, że MarekMarc-Antoine został zamordowany.
Wówczas wśród katolickich sąsiadów zaczęła krążyć plotka, jakoby MarekMarc-Antoine chciał się nawrócić na [[katolicyzm]]. To wystarczyło, aby władze zaczęły podejrzewać rodzinę Calas o zamordowanie "przyszłego odstępcy" z pobudek religijnych. Wokół sprawy powstała zbiorowa [[histeria]], podsycana przez miejscowy zakon [[dominikanie|dominikanów]]; JanJean Calas stał się "[[kozioł ofiarny|kozłem ofiarnym]]" dla katolickich mieszkańców Tuluzy, zaniepokojonych rosnącą zamożnością lokalnego kalwińskiego mieszczaństwa. Kler domagał się "przykładnego ukarania" rzekomego "heretyckiego fanatyka".
== Proces ==
JanJean Calas został aresztowany i poddany [[tortury|torturom]] w czasie których przyznał się do morderstwa, ale potem odwołał to. Torturowano również innych członków rodziny, ale żadnych dowodów winy nie uzyskano.
Parlament Tuluzy 9 marca 1762 skazał JanaJeana Calasa na śmierć, bez udowodnienia mu winy. Zgodnie z prawem Calas był [[łamanie kołem|łamany kołem]], następnie duszony (ale nie zabity) i 2 godziny później spalony żywcem na stosie. Jego popioły rozrzucono. JanJean Calas nawet w trakcie tych męczarni wołał, że jest niewinny.
== Interwencja WolteraVoltaire'a ==
Inny syn Calasa - Donat uciekł z Francji i w [[Genewa|Genewie]] spotkał się z WolteremVoltaire'em. Filozof, przekonany o niewinności JanaJeana Calasa, wszczął przy pomocy znajomych energiczną akcję (m.in. publikuje pierwsze 2 rozdziały słynnego ''Traktatu o tolerancji''), aby wymiar sprawiedliwości ponownie zajął się tą sprawą, co udaje mu się w 1764.
W 1765 w wyniku apelacji Rada Królewska w składzie 80 sędziów wydała wyrok: JanJean Calas został uznany za niewinnego i pośmiertnie rehabilitowany. Król przyznał rodzinie Calas ogromną rentę pieniężną jako odszkodowanie.
[[Kategoria:Francja w XVIII wieku]]
| 