|
[[Plik:Amber Road.jpg|mały|upright|Prawdopodobny przebieg szlaku z granicami współczesnych państw]]
'''Szlak bursztynowy''' – [[szlak handlowy]] między [[Europa|europejskimi]] krajami basenu [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] a ziemiami leżącymi na południowym wybrzeżu [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]]. W znaczeniu węższym jest to przebieg tras zorganizowanych wypraw po [[bursztyn]], nasilonych od [[I wiek]]uwieku [[Naszej ery|n.e.]]
== Historia ==
Początkowo bursztyn był przedmiotem wymiany handlowej, w której pośrednikami byli [[Celtowie]]. Pierwsze zorganizowane wyprawy z obszarów Europy południowej po [[bursztyn|''elektron'']] odbywały się w V w. [[VPrzed wieknaszą p.n.e.erą|V w. p.n.e.]] Nie docierały one jednak do wybrzeży Bałtyku, a bursztyn kupowano od [[Celtowie|celtyckich]] pośredników.
Dopiero po podboju terenów nad środkowym [[Dunaj]]em w [[I wiek]]uwieku [[Naszej ery|n.e.]] [[Cesarstwo Rzymskie|Rzymianie]] rozwinęli handel bursztynem na dużą skalę, organizując kilkoma drogami wyprawy z [[Panonia|Panonii]] nad Bałtyk, szczególnie do [[Sambia (kraina historyczna)|Sambii]] ([[wyprawa rzymskiego ekwity po bursztyn]] wspomniana jest w ''[[Historia naturalna (encyklopedia)|Historii naturalnej]]'' [[Pliniusz Starszy|Pliniusza Starszego]]<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Kolendo | imię = Jerzy | tytuł = Ziemie u południowo-wschodnich wybrzeży Bałtyku w źródłach antycznych | czasopismo = Pruthenia | wolumin = IV | data = 2009 | wydawca = Towarzystwo Naukowe Pruthenia | miejsce = Olsztyn | issn = 1897–0915 | url = http://pismo.pruthenia.pl/pruthenia_4/Pruthenia_4_2009_Kolendo-J_Ziemie_u_poludniowo-wschodnich.pdf | strony = 20}}</ref>). Szczytowy rozwój tego [[handel|handlu]] przypada na [[III wiek|III w.]] a od połowy [[IV wiek|IV w.]] wymiana stopniowo zamierała. Ostatnie znane poselstwo Estiów z darami do króla Ostrogotów [[Teodoryk Wielki|Teodoryka]] w Rzymie odbyło się zgodnie z przekazem [[Kasjodor]]a w [[525]] roku<ref>"Główne nasilenie tych przemarszów przypadło na drugą połowę V i pierwszą połowę VI w. n.e. Z pruskiej Sambii przybyło do króla Ostrogotów do Rzymu około roku 525 poselstwo z darami bursztynu, zapewne z nadzieją, że uda się nawiązać zerwane przez wędrówki ludów więzy handlowe z krajami basenu Morza Śródziemnego. Jednakże król Teodoryk odesłał poselstwo z uroczystym listem wysłanym z Rawenny do ludu Estów (Haestiis), wspominając tylko o wzajemnym darze, a nie o handlu. Tak samo na odrodzenie wymiany towarowej na próżno liczyli Sweowie (tj. Szwedzi), mający do zbycia kosztowne futra. W VI w. ustał wiele wieków trwający handel między krajami nadbałtyckimi i śródziemnomorskimi." [w:] Kasiodor; Gerard Labuda. Historia Pomorza, tom 1, część 1, s. 304</ref>.
Głównym ośrodkiem handlu bursztynem na terenie imperium rzymskiego była [[Akwileja]].
Dokładny przebieg szlaku nie został jednoznacznie określony. Uznaje się, że zaczynał się on w [[Akwileja|Akwilei]] nad [[Morze Adriatyckie|Adriatykiem]], jednym z rzymskich centrów rzemieślniczych (obecnie na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|liście UNESCO]]). Wiadomo, że szlak wiódł przez [[Brama Morawska|Bramę Morawską]] oraz [[Kotlina Kłodzka|Kotlinę Kłodzką]], przez [[Śląsk]], [[Wielkopolska|Wielkopolskę]] oraz [[Kujawy]] ([[bród (geografia)|brodem]] przez [[Wisła|Wisłę]] w [[Otłoczyn (wieś w województwie kujawsko-pomorskim)#Szlak bursztynowy|Otłoczynie]] koło [[Toruń|Torunia]]) prowadził nad [[Morze Bałtyckie|Bałtyk]].
Można przypuszczać, że '''główna nitka szlaku''', poczynając od przełomu I i II wieku, biegła z [[Wiedeń|Wiednia]] ([[Vindobona|Vindobony]]) przez [[Brno]], [[Kłodzko]], [[Wrocław]] (Budorigum), [[Kalisz]] ([[Kalisia|Calisia]]), [[Żnin]] ([[Setidava]]), [[Bydgoszcz]] ([[Askaukalis]]) i [[Świecie]] do [[Pruszcz Gdański|Pruszcza Gdańskiego]], będącego protoplastą dzisiejszego [[Gdańsk]]a<ref>zob.{{Cytuj pismo | autor = Agnieszka Parkot " | tytuł = Rzymianie, pruszczanie i bursztyn", "| czasopismo = Pomorskie - magazyn samorządu województwa pomorskiego", nr| 2wydanie = marzec-kwiecień 2012 | wolumin = 2}}</ref>.
Warianty przebiegu szlaku rekonstruowane są na podstawie wzmianek starożytnych pisarzy, ale głównie dzięki wynikom badań [[archeologia|archeologicznych]]. Szlak znaczą znaleziska rzymskich monet, wyroby z brązu, ceramika rzymska (''[[terra sigillata]]'') i skarbyznaczne ilości [[bursztyn]]u. Na szlaku leżał z pewnością dzisiejszy [[Wrocław]]. Na terenie wrocławskiego osiedla [[Partynice]] znaleziono w [[XIX wiek|XIX wieku]] dużyduże ilości bursztynu, tzw. „[[Bursztynowybursztynowy depozyt z Partynic|skarb bursztynu]]”, pochodzący z I w. p.n.e., o ważącyłącznej okołowadze ok. 1,5 [[Tona|tony]]. SkarbZnajduje tensię obecnie znajduje sięon w [[Muzeum Archeologiczne we Wrocławiu|Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu]].
Europejska Federacja Cyklistów wyznaczyła szlak rowerowy [[EuroVelo]] 9 o przebiegu pokrywającym się z Bursztynowym Szlakiem.
== Zobacz też ==
{{commonscat|Amber Way}}
* [[Autostrada A1 (Polska)|Autostrada Bursztynowa]] (autostrada A1 w Polsce)
{{Przypisy}}
{{commonscat|Amber Way}}<!--Obie kategorie, prehistoria i prehistoria ziem polskich są potrzebne.--> ▼== Linki zewnętrzne ==
▲{{commonscat|Amber Way}}<!--Obie kategorie, prehistoria i prehistoria ziem polskich są potrzebne.-->
<!-- dawniej coś wspominano o Bezmiechowej ale to minęło i ślad po niej zaginął -->
| 