Apacze: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 49195823 autora 83.21.26.79 (dyskusja) |
→Historia: Proponuję uaktualnienie treści wpisów w odniesieniu do obecności Apaczów w rejonie pd-zach poprzez uwzględnienie badań archologów. Dodatkowo w części "liczebność" proponuję uzupełnienie o garść informacji historycznych. |
||
Linia 9:
== Historia ==
Przodkowie dzisiejszych Apaczów przeszli przez Cieśninę Beringa bardzo późno, bo około roku 1000 p.n.e., kiedy była ona już prawie wolna od lodów.
Pochodzący z dalekiej północy kontynentu, a następnie wędrujący po [[Wielkie Równiny|Wielkich Równinach]] na południe Apacze przybyli na [[Południowy Zachód (krąg kulturowy)|Południowy Zachód]] ok. 1500 r. n.e. i – inaczej niż spokrewnieni [[Nawahowie]] – pozostali ludem [[Nomada|nomadów]]. Sami Apacze – jak większość [[Indianie|Indian]] – wierzą, że na tych terenach byli „od zawsze”. Ich legenda stworzenia głosi, że Wielki Stwórca ''[[Ulzen]]'' (lub ''Usen'') wysłał na Ziemię ''Ga'an'' (Tańczącego Kruka lub Ducha Gór) jako przewodnika i nauczyciela ludzi, którzy te ziemie zamieszkiwali.▼
Grupa plemion, w skład której wchodzili, nosiła nazwę Nadene. Około roku 1300 naszej ery wydzieliły się z niej dwa plemiona (Apacze i Nawaho) określane jako Atabaskowie Południowi. Plemiona te odeszły daleko na południowy zachód, gdzie w XV wieku wykształciły się jako osobne grupy plemienne. Najnowsze odkrycia w odległych górskich rejonach południowej Arizony i Nowego Meksyku wskazują, że Apacze byli obecni w najodleglejszych południowych rejonach Południowego Zachodu już w XIV stuleciu (najstarsze datowania znalezisk sięgają przełomu XIII i XIV wieku). Do tej pory uważano, że Apacze dotarli na Południowy Zachód przez równiny znacznie później. Wszystko jednak wskazuje na to, że istniało więcej równinnych i górskich szlaków prowadzących na południe z terenów subarktycznych. Niektóre grupy przemieszczały się korytarzami przez region „Four Corners” ze względu na dość niewielką liczbę dogodnych szlaków wędrówki pośród trudnych do przebycia stromych a niekiedy wręcz pionowych dolin rzecznych wschodniego Utah i zachodniego Kolorado. Inne grupy mogły przemieszczać się wzdłuż zachodnich zboczy Gór Skalistych, jak informuje o tym tradycja ustna. To te ostatnie grupy mogły być przodkami Chiricuahua, Navajo i Zachodnich Apaczy (Cibeque, San Carlos i White Mountain). Grupy schodzące z gór i obrzeży równin mogły być z kolei przodkami Mescalero, Lipan i Jicarilla, którzy ostatecznie zostali zepchnięci w większości z Wielkich Równin pod naporem znacznie liczniejszych (różne szacunki wskazują, że przynajmniej dwukrotnie liczniejszych) Komanczów połączonych dodatkowo sojuszem z plemionami Kaddo i Wichita - ludami osiadłymi, które chciały się uwolnić od cyklicznych napadów Apaczów - w XVIII wieku. Wreszcie niewielka grupa Apaczów nigdy z równin nie zeszła dając początek istnieniu połączonego sojuszem z Kiowa i częścią Komanczów plemieniu Apaczów Prerii (Kiowa-Apaczów).
▲
Zajmowali się wówczas łowiectwem (w tym polowaniami na [[bizon amerykański|bizony]]) i prymitywnym rolnictwem, ale stali się znani przede wszystkim jako wojownicy. Nazwa ''Apache'' pochodzi z języka Zuni i znaczy ''wrogowie'' lub ''waleczni ludzie''. Zła reputacja Apaczów uwieczniona została w świecie poprzez nazwanie ich mianem paryskich rzezimieszków ([[apasz]]e).
Linia 24 ⟶ 28:
== Liczebność ==
Trudno oszacować liczebność Apaczów we wcześniejszych czasach historycznych ze względu na ich znaczne rozproszenie i liczne pomyłki zarówno Hiszpanów, Teksańczyków, jak i Amerykanów w identyfikacji poszczególnych grup apackich.
W latach 1860-ych Chiricahua liczyli nieco poniżej 3.000 osób. Ich sąsiedzi, szczep Apaczów Zachodnich w okresie przed pójściem do rezerwatów liczył około 4.750 osób. To były dwa najlczniejsze szczepy Apaczów. Według różnych szacunków liczba Apaczów przy próbach zsumowania łącznie wszystkich szczepów plasuje się w okolicach 10.000 osób. Jeśli przyjąć że mężczyźni stanowili 25 % ogółu (kobiety 35 % i dzieci 40 %), czyli tak jak wśród innym plemion prerii, to liczbą wojowników, czy też ogółem potencjału ludzkiego Apacze znacznie ustępowali największym potęgom Wielkich Równin. Dla przykładu, liczbę wojowników ich sąsiadów Komanczów Hiszpanie oszacowali w 1783 roku na około 5000.
Według danych U.S. Census Bureau, podczas spisu powszechnego w 2000 roku 57 060 obywateli USA zadeklarowało, że jest pochodzenia ''wyłącznie Apache'', zaś 96 833 – ''wyłącznie lub między innymi Apache''. Ponadto w sumie ok. 500 określiło się jako ''wyłącznie Choctaw-Apache'' lub ''wyłącznie Mohave-Apache''.
| |||