Wikipedia

Wieża Babel: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Szoltys-bot (dyskusja | edycje)
Boty
536 211 edycji
m →‎Koran i tradycje muzułmańskie: bot poprawia martwe linki zewnętrzne
UWAGA! Zastąpienie treści hasła bardzo krótkim tekstem: „ __BEZSPISU__ __NIEINDEKSUJ__ __NONEWSECTIONLINK__”
Linia 1:
{{Inne znaczenia|wieży opisywanej przez Księgę Rodzaju|[[Wikipedia:Wieża Babel]]}}
{{Dopracować|źródła=2009-09|Niemerytoryczna treść momentami (gdzie?) zahaczająca o autorskie przemyślenia i paranaukę, ogólny chaos w haśle, brak źródeł do znacznej części artykułu}}
[[Plik:Pieter Bruegel the Elder - The Tower of Babel (Vienna) - Google Art Project - edited.jpg|thumb|250px|[[Pieter Bruegel (starszy)]], ''Wieża Babel'', [[1563]]]]
[[Plik:Confusion of Tongues.png|thumb|250px|[[Gustave Doré]], ''Pomieszanie języków'', 1865]]
 
__BEZSPISU__
'''Wieża Babel''' ([[język hebrajski|hebr.]] מִגְדָּל בָּבֶל , ''Migdal Bawel''<ref>na podstawie [http://www.tfode.com/%D7%9E%D7%92%D7%93%D7%9C_%D7%91%D7%91%D7%9C The Free Online Dictionary and Encyclopedia]</ref>) – olbrzymia budowla, która według [[Księga Rodzaju|Księgi Rodzaju]] miała być wznoszona przez zjednoczoną ludzkość w krainie [[Szinear]]. Według przekazu biblijnego wieża Babel wznoszona była jako znak, dzięki któremu ludzie ''„nie rozproszą się”''. Bóg [[Jahwe]] sprzeciwił się tym zamiarom. Pomieszał więc budowniczym języki, dzieląc ludzi na różne narody, by przez to uniemożliwić budowę wieży.
__NIEINDEKSUJ__
 
__NONEWSECTIONLINK__
{{fakt|data=2012-06|Obecnie termin ''„wieża Babel"'' oznacza ideę, przedsięwzięcie niemożliwe do zrealizowania i prowadzące jedynie do powstania zamętu, bądź też miejsce, gdzie spotykają się ludzie mówiący różnymi językami}}.
 
== Opowieść w Biblii ==
Opowieść o wieży Babel pojawia się w Biblii w Księdze Rodzaju:
: ''<sup>1</sup>Mieszkańcy całej ziemi mieli jedną mowę, czyli jednakowe słowa. <sup>2</sup>A gdy wędrowali ze wschodu, napotkali równinę w kraju Szinear i tam zamieszkali. <sup>3</sup>I mówili jeden do drugiego: "Chodźcie, wyrabiajmy cegłę i wypalmy ją w ogniu". A gdy już mieli cegłę zamiast kamieni i smołę zamiast zaprawy murarskiej, <sup>4</sup>rzekli: "Chodźcie, zbudujemy sobie '''miasto i wieżę''', której wierzchołek będzie sięgał nieba, i w ten sposób uczynimy sobie znak, abyśmy się nie rozproszyli po całej ziemi". <sup>5</sup>A Pan zstąpił z nieba, by zobaczyć to '''miasto i wieżę''', które budowali ludzie, <sup>6</sup>i rzekł: "Są oni jednym ludem i wszyscy mają jedną mowę, i to jest przyczyną, że zaczęli budować. A zatem w przyszłości nic nie będzie dla nich niemożliwe, cokolwiek zamierzą uczynić. <sup>7</sup>Zejdźmy więc i pomieszajmy tam ich język, aby jeden nie rozumiał drugiego!" <sup>8</sup>W ten sposób Pan rozproszył ich stamtąd po całej powierzchni ziemi, i tak nie dokończyli budowy tego '''miasta'''. <sup>9</sup>Dlatego to nazwano je '''Babel''', tam bowiem Pan '''pomieszał''' mowę mieszkańców całej ziemi. Stamtąd też Pan rozproszył ich po całej powierzchni ziemi''<ref>[http://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=11&werset1=1&werset2=9#W1 Biblia Tysiąclecia (Księga Rodzaju, rozdział 11)]</ref> <small>([[Biblia Tysiąclecia]], Księga Rodzaju 11,1-9)</small>
 
Trzeba zaznaczyć, iż w samym przekazie biblijnym wyrażenie "wieża Babel" nie pojawia się. W dwóch miejscach (Rdz 11,4-5) mowa jest o "mieście i wieży", natomiast w trzecim (Rdz 11,8-9) jest mowa o "mieście", które zostaje nazwane ''Babel'' ([[język hebrajski|hebr.]] בָּבֶל – "pomieszanie, zmieszanie")<ref name=Babel>[http://www.blueletterbible.org/lang/lexicon/lexicon.cfm?Strongs=H894&t=WLC hasło ''Babel'' na stronie www.blueletterbible.org]</ref>, nazwą, która według etymologii biblijnej pochodzić ma od czasownika ''balal'' ([[język hebrajski|hebr.]] בָּלַל - "mieszać, pomieszać")<ref>[http://www.blueletterbible.org/lang/lexicon/lexicon.cfm?Strongs=H1101&t=WLC hasło ''balal'' na stronie www.blueletterbible.org]</ref>. ''Babel'' jako miasto pojawia się również w innym miejscu Księgi Rodzaju, wśród miast nad którymi panować miał [[Nimrod]]:
: ''<sup>8</sup>Kusz zaś zrodził Nimroda, który był pierwszym mocarzem na ziemi. <sup>9</sup>Był on też najsławniejszym na ziemi myśliwym. Stąd powstało przysłowie: "Dzielny jak Nimrod, najsławniejszy na ziemi myśliwy". <sup>10</sup>On to pierwszy panował w '''Babelu''', w Erek, w Akkad i w Kalne, w kraju Szinear''<ref>[http://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=10&werset=10#W10 Biblia Tysiąclecia (Księga Rodzaju, rozdział 10)]</ref> <small>([[Biblia Tysiąclecia]], Księga Rodzaju 10,8-10)</small>
 
W [[Kodeks Leningradzki|Kodeksie Leningradzkim]], zawierającym hebrajski rękopis Biblii, słowo ''Babel'' ([[język hebrajski|hebr.]] בָּבֶל) pojawia się 262 razy i występuje tam jako hebrajska nazwa miasta [[Babilon]]{{r|Babel}}.
 
{{osobny artykuł|Pomieszanie języków}}
 
== Źródła opowieści ==
[[Plik:SumerianZiggurat.jpg|thumb|250px|Jedna z rekonstrukcji wyglądu [[ziggurat]]u Etemenanki - kojarząca się z wieżą Babel]]
Zdaniem Davida G. Burke inspiracją dla opowieści mogły być mezopotamskie zigguraty, które mogły stanowić symbol pychy, a ich ruiny – znak sądu Boga<ref name="Burke">{{cytuj książkę |nazwisko r=Burke | imię r=David G. |rozdział=Wieża Babel|inni=[[Bruce M. Metzger]], [[Michael D. Coogan]] (red.) | tytuł =Słownik wiedzy biblijnej | wydawca =[[Oficyna Wydawnicza VOCATIO|Vocatio]] | miejsce =Warszawa | rok =1997 | strony =798 | seria =Prymasowska Seria Biblijna | isbn =83-7146-023-6}}</ref>. Ziggurat [[E-temenanki]] według swej nazwy miał łączyć ziemię z niebem. R.N. Whybray zwraca jednak uwagę na to, że była to dokończona budowla. Według niego tekst nie zawiera jednoznacznych nawiązań do zigguratów{{r|Whybray}}. Jednak zdaniem Barona L. Sherwina, pomimo braku tych odniesień, powiązanie było oczywiste dla autora<ref name="Sherwin329">{{cytuj książkę|tytuł=„Ja Jestem Józef – Brat Wasz”. Księga pamiątkowa ku czci Arcybiskupa Henryka Józefa Muszyńskiego Metropolity Gnieźnieńskiego w 65. rocznicę urodzin|wydawca=Vocatio|miejsce=Warszawa|data=1998|strony=329|isbn=8371461321|inni=[[Waldemar Chrostowski]] (red.)|rozdział=Przesłanie opowiadania o wieży Babel (Rdz 11,1-9)|imię r=Byron L.|nazwisko r=Sherwin}}</ref>. W Mezopotamii nie była znana podobna opowieść, choć można dostrzec podobieństwo niektórych motywów{{r|Whybray}}, np. motyw wspólnego języka wszystkich ludzi znajduje się w sumeryjskim eposie o [[Enmerkar]]ze{{r|Burke}}.
 
== Interpretacja ==
Według ''Leksykonu biblijnego'' opowieść jest ostrzeżeniem przeciwko wynoszeniu się przez człowieka<ref>{{cytuj książkę |nazwisko =Rienecker | imię =Fritz |nazwisko2=Maier|imię2=Gerhard | inni =[[Waldemar Chrostowski]] (red.) | tytuł =Leksykon biblijny | wydawca =[[Oficyna Wydawnicza VOCATIO|Vocatio]] | miejsce =Warszawa | rok =2001 | strony =60 | seria =Prymasowska Seria Biblijna | isbn =83-7146-061-9}}</ref>. Według R.N. Whybraya opowieść mówi w pierwszej kolejności o tym, jak ludzkie wybujałe ambicje, zagrażające Bożej supremacji, spotkały się z Bożą reakcją udaremniającą ludzkie plany. Drugorzędnym celem było [[etiologie biblijne|wyjaśnienie]] różnorodności języków i rozproszenia ludzkości na Ziemi<ref name="Whybray">{{cytuj książkę|tytuł=The Oxford Bible Commentary|wydawca=Oxford University Press|miejsce=New York|data=2001|strony=47–48|isbn=978-0-19-875500-5|inni=John Barton, John Muddiman (red.)|rozdział=Genesis|imię r=R.N.|nazwisko r=Whybray}}</ref>. Byron L. Sherwin uważa, że tekst był polemiką z religią babilońską i w celach polemicznych stosuje błędną etymologię słowa „Babel” – zamiast „bramy boga”, jak w języku akadyjskim, oznacza ono zamieszanie i zamęt. Według Sherwina opowieść jest też wstępem do historii [[Abraham]]a – Bóg porzuca nadzieję, że wyznawać go będą wszyscy ludzie, zamiast tego [[naród wybrany|wiąże się szczególnie z jednym z narodów]]<ref name="Sherwin329-330">{{cytuj książkę|tytuł=„Ja Jestem Józef – Brat Wasz”. Księga pamiątkowa ku czci Arcybiskupa Henryka Józefa Muszyńskiego Metropolity Gnieźnieńskiego w 65. rocznicę urodzin|wydawca=Vocatio|miejsce=Warszawa|data=1998|strony=329–330|isbn=8371461321|inni=[[Waldemar Chrostowski]] (red.)|rozdział=Przesłanie opowiadania o wieży Babel (Rdz 11,1-9)|imię r=Byron L.|nazwisko r=Sherwin}}</ref>.
 
== Historyczność ==
=== Kontekst historyczny i językowy ===
{{fakt|data=2013-01|Uczeni wskazują resztki wieży Babel niedaleko miejsca dawnego Babilonu. Wznoszą się one na 46 m ponad ziemię i składają się z cegieł spojonych asfaltem.}}
 
== W innych źródłach ==
[[Plik:Building of the Tower of Babel - British Library Add MS 18850 f17v (detail).jpg|thumb|250px|Budowa wieży Babel, miniatura z ''[[Godzinki księcia Bedford|Godzinek księcia Bedford]]'']]
=== Zniszczenie ===
W Księdze Rodzaju nie jest napisane, że Bóg bezpośrednio zniszczył wieżę; ale relacje Księgi Jubileuszy, Korneliusza Aleksandra (cz. 10), Abydenusa (cz. 5 i 6), Josephusa (Starożytności 1.4.3), i Wyroczni Sybilli (iii. 117-129) mówią o tym, że Bóg zburzył wieżę wielkim wiatrem.
 
=== Księga Jubileuszów ===
[[Księga Jubileuszów]] ([[II wiek p.n.e.]]) zawiera w sobie jedną z najbardziej szczegółowych relacji o wieży Babel:
 
: ''I zaczęli budować, i w czwartym tygodniu wyrobili cegłę z ognia, i cegły służyły im zamiast kamienie, i glina którą je polepiali była asfaltem co pochodzi z morza i z wodotrysków w ziemi Szinar. I zbudowali ją: czterdzieści trzy lata ją budowali; jej długość wynosiła 203 cegieł, i wysokość [cegły] była jedna trzecia jednej; jej wysokość wynosiła 5434 kubitów i 2 palmy, i [jedna ściana] miała trzynaście stadiów.'' (Jubileusze 10:20-21, Tłumaczenie Karola 1913)
 
=== Tradycja rabiniczna ===
Tradycja rabiniczna uznaje budowę wieży Babel za przejaw buntu przeciwko Bogu. Budowę miał nadzorować [[Nimrod]], którego imię wiązane jest ze słowem „mered” – bunt. Według legend rabinicznych celem budujących było obalenie, a nawet zabicie Boga. Jeden z [[midrasz]]y opisuje nawet, jak ludzie stawali na szczycie wieży i wypuszczali strzały w kierunku nieba celem zabicia Boga<ref name="Sherwin328">{{cytuj książkę|tytuł=„Ja Jestem Józef – Brat Wasz”. Księga pamiątkowa ku czci Arcybiskupa Henryka Józefa Muszyńskiego Metropolity Gnieźnieńskiego w 65. rocznicę urodzin|wydawca=Vocatio|miejsce=Warszawa|data=1998|strony=328|isbn=8371461321|inni=[[Waldemar Chrostowski]] (red.)|rozdział=Przesłanie opowiadania o wieży Babel (Rdz 11,1-9)|imię r=Byron L.|nazwisko r=Sherwin}}</ref>.
 
=== Nowy Testament ===
Opowieść o wieży Babel mówiący o pomieszaniu języków znajduje swoje nowotestamentowe odniesienie w postaci [[Zesłanie Ducha Świętego|pięćdziesiątnicy]], kiedy to apostołowie zaczęli nauczać we wszystkich znanych językach.
 
=== Koran i tradycje muzułmańskie ===
[[Koran]] stwierdza, że [[Adam i Ewa (postacie biblijne)|Adam]] nie wymyślił wyrazów pierwszego ludzkiego języka, lecz mówił w języku, którego nauczył go Allah. Nie jest jasne, czy język ten był identyczny z arabskim. Różnorodność języków jest chciana przez Boga i naturalna, ale Koran może być recytowany tylko po arabsku<ref>[https://web.archive.org/web/20070208122259/http://home.bluemarble.net/~langmin/miniatures/parad.htm Language Miniatures 79: The language of paradise<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>.
 
=== Inne tradycje ===
* Także u różnych ludów [[Ameryka Środkowa|Ameryki Środkowej]] znajdowały się podobne podania.
** Od Indian [[Cholula]], w których mieście znajdowała się piramida schodkowa zajmująca powierzchnię trzykrotnie większą od [[piramida Cheopsa|piramidy Cheopsa]] pochodzi historia spisana przez dominikanina [[Diego Durán|Diego Durana]] ([[1537]]-[[1588]]) w jego dziele "Historia Antiqua de la Nueva Espana". Według legendy, którą miał przekazać autorowi stuletni kapłan z Choluli tuż po podboju [[Meksyk]]u: na początku pojawili się [[Olbrzym (istota)|olbrzymi]], którzy zawładnęli ziemią i zafascynowani słońcem po nieudanych próbach odnalezienia jego wschodu i zachodu postanowili zbudować bardzo wysoką wieżę, która dosięgałaby nieba. Prace były prowadzone przez olbrzyma [[Xelhua]], jednego z siedmiu, którzy uratowali się z [[potop]]u. Za surowiec posłużyła im bardzo lepka [[glina]] oraz [[bitumy|bitum]]. Bogowie zniszczyli ją ogniem i pomieszali języki budowniczych.
** Inna historia przypisywana przez historyka [[Fernando de Alva Ixtlilxochitl|Don Ferdynanda d'Alva Ixtilxochitl]] ([[1565]]-[[1648]]) [[Toltekowie|Toltekom]] podaje, że po tym jak ludzie rozmnożyli się w następstwie [[potop|wielkiego potopu]] wznieśli oni wysoką ''zacuali'', czy też wieżę w celu uratowania się na wypadek drugiego potopu. Jednakże ich języki uległy pomieszaniu i rozeszli się w różne części Ziemi.
 
* W [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] podobną historię przypisuje się [[Indianie|Indianom]] Tohono O'odham. Według tej legendy Montezuma uciekł wielkiej powodzi. Potem stał się zły i zajął się budową domu sięgającego Nieba, ale Wielki Duch zniszczył tę budowlę błyskawicami.(Bancroft, vol. 3, p.76; oraz History of Arizona)
 
* Ślady podania odznaczającego się pewnym stopniem podobieństwa do historii wieży Babel zostały odnotowane u plemienia [[Taru]] zamieszkującego [[Nepal]] oraz północne [[Indie]]. (Raport ze spisu ludności Bengalu, 1872, p. 160)
 
* W [[Afryka|Afryce]] według [[David Livingstone|dr Davida Livingstone'a]] ludzie zamieszkujący okolice jeziora [[Ngami]], których odwiedził w [[1879]], mieli podobną tradycję. W ich wersji budowniczy "rozbili sobie głowy podczas upadku rusztowania" (Missionary Travels, rdz. 26)
 
* W [[Estonia|Estonii]] występuje mit o "Gotowaniu Języków" (Kohl, Reisen in die 'Ostseeprovinzen, ii. 251-255), który także jest rozpatrywany w związku z historią wieży Babel.
 
== Wysokość wieży ==
Dane o wysokości wieży są wprawdzie tylko spekulacją, bowiem wieża może być symbolicznie uważana za zwiastun człowieczego pragnienia budowania wysokich budowli. Jednak znacząca część jej historii polega na jej wysokości.
 
Historyczna ośmiostopniowa wieża [[E-temenanki]] w centrum Babilonu, wybudowana na zlecenie [[Nabuchodonozor II|Nabuchodonozora II]], została wzniesiona ok. 560 p.n.e. i miała, według historyków, ok. 100 m wysokości. Jednak według Biblii budowa wieży Babel umiejscowiona została dużo wcześniej. Opowieść w Księdze Rodzaju nie wypowiada się również na temat wysokości wieży, a więc wśród chrześcijan nie było sporów jeśli chodzi o jej wysokość. Istnieją jednak dwa źródła poza Biblią które wspominają o wysokości wieży.
 
[[Księga Jubileuszów|Księga Jubileuszy]] powiada, że wieża Babel mierzyła 5433 [[kubit (jednostka miary)|kubity]] i 2 [[palm (jednostka miary)|palmy]] (2484 m) wysokości. Oznaczałoby to, że Wieża Babel była kilkakrotnie wyższa od obecnych, a zarazem kiedykolwiek powstałych budowli ludzkich.
 
Drugie źródło poza Biblią znajduje się w [[3 Księga Barucha|Trzeciej Apokalipsie Barucha]]; określa ona wysokość osiągniętą przez budujących jako 463 kubity (212 m). Ta budowla byłaby wyższa od jakiejkolwiek budowli starożytnego świata, w tym od [[Piramida Cheopsa|Piramidy Cheopsa]] w [[Stare Państwo|Egipcie]], i wyższa niż jakakolwiek inna budowla w całej historii ludzkości aż do wybudowania [[wieża Eiffla|wieży Eiffla]] w 1889 r.
 
== Babel w sztuce ==
[[Plik:Wieża Babel (Carl Poellath).jpg|thumb|"Wieża Babel". [[Rycina]] z warsztatu Carla Poellatha ze [[Schrobenhausen]]]]
Wieża Babel była dość popularnym tematem w sztuce:
* głównie w malarstwie (m.in. [[Pieter Bruegel (starszy)]], [[Athanasius Kircher|Atanazy Kircher]]).
* w filmie, motyw wieży Babel pojawia się również w niemym filmie ''[[Metropolis (film)|Metropolis]]'' [[Fritz Lang|Fritza Langa]] z [[1927]] r., a także w anime [[Metropolis (anime)|pod tym samym tytułem]] z [[2001]] roku powstałym na podstawie [[Metropolis (manga)|mangi]] [[Osamu Tezuka|Osamu Tezuki]], zainspirowanej filmem Langa.
* w poezji, znaną polską artystką, która w nietypowy sposób odnosi się do motywu wieży Babel jest [[Wisława Szymborska]] – uczyniła to w wierszu "Na wieży Babel".
* w piosence, piosenka ,,Wieża Babel", pochodząca z przedstawienia teatralnego [[Metro (musical)|Metro]], piosenka ,,Nowa Wieża Babel", nagrana przez polski zespół rockowy [[Budka Suflera]].
* w literaturze: m.in. słynne opowiadanie [[Jorge Luis Borges|Jorge Luisa Borgesa]] pt. "[[Biblioteka Babel]]" ([[1941]]).
* w muzyce: kantatę "Babel" na chór, narratora i orkiestrę skomponował [[Igor Strawiński]] (1944)
 
== Zobacz też ==
{{commonscat|Tower_of_Babel}}
{{Wikicytaty|dopełniacz=o Wieży Babel}}
{{wikisłownik|wieża Babel}}
* [[Babilon]]
* [[Język Adamowy]]
{{Przypisy}}
 
[[Kategoria:Wydarzenia opisane w Starym Testamencie]]
[[Kategoria:Fikcyjne wieże]]
[[Kategoria:Zniszczone budynki]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wieża_Babel”