Język turecki: Różnice pomiędzy wersjami

'''Język turecki''' (tur. {{wymowa|Turkce.ogg|''Türkçe''}}, [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]: [{{IPA|ˈtyɾct͡ʃɛ}}], ''türk dili'') – [[Aglutynacyjność|język aglutynacyjny]] należący do grupy [[Języki oguzyjskie|oguzyjskiej]] [[Języki tureckie|języków tureckich]], [[język ojczysty|ojczysty]] dla ponad 83 milionów ludzi na całym świecie<ref name="Eurobarometer Languages">{{cytuj stronę|tytuł=Special Eurobarometer 243: Europeans and their Languages (Survey)|opublikowany=Europa |autor=Komisja Europejska |rok=2006 |url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_en.pdf |data=2010-02-14 |autor link=Komisja Europejska}}</ref><ref name="LanguagesOfTheWorld">{{cytuj książkę |nazwisko =Katzner| imię =Kenneth| autor link = | tytuł =Languages of the World, Third Edition| wydawca =Routledge, przedruk z Taylor & Francis Books Ltd.| miejsce =| rok = | strony = | isbn =978-0415250047}}</ref><ref>[http://newlll.syr.edu/index.php?pgm=Turkish&page=home "Turkish Language Program"], Uniwersytet w Syracuse</ref>, co czyni go najpowszechniejszym ze swojej [[języki tureckie|rodziny językowej]]. Turecki używany jest przede wszystkim w [[Turcja|Turcji]] i na [[Cypr Północny|Cyprze Północnym]], mniejsze skupiska mówiących znajdują się w [[Irak]]u, [[Grecja|Grecji]], [[Bułgaria|Bułgarii]], [[Macedonia|Macedonii]], [[Kosowo|Kosowie]], [[Albania|Albanii]] i w innych częściach [[Europa Wschodnia|Europy Wschodniej]]. Turecki jest używany także przez wielu [[Migracja ludności|imigrantów]] w [[Europa Zachodnia|Europie Zachodniej]], zwłaszcza w [[Niemcy|Niemczech]]. Turecki dzieli się na wiele [[dialekt]]ów,; za podstawę języka literackiego i standard uważany jest jednak turecki stambulski<ref>[[Geoffrey Lewis]], ''The Turkish Language Reform: A Catastrophic Success'', [[Oxford University Press]], [[2002]], str. 26</ref><ref>{{cytuj książkę|url=http://books.google.com/books?id=sOKccXw8zgEC&pg=PA282&dq=%22Istanbul+Turkish%22&hl=en&ei=ePOhTr-GDoLQiALslf1P&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CFEQ6AEwBQ#v=onepage&q=%22Istanbul%20Turkish%22&f=false |tytuł=Corpus analysis and variation in ... - Yuji Kawaguchi, Makoto Minegishi, Jacques Durand - Google Books |opublikowany=Books.google.com |data= |data dostępu=2011-11-03}}</ref>.

Korzeni języka należy doszukiwać się w [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]], skąd wywodzą się pierwsze oryginalne zapisy po turecku, datowane na prawie 1300 lat wstecz. Na zachód zasięg [[językJęzyk osmańsko-tureckiosmańskoturecki|języka osmańsko-tureckiegoosmańskotureckiego]] (odmiany tureckiego używanej jako język [[administracja|administracji]] i [[literatura|literatury]] [[Imperium Osmańskie|Imperium Osmańskiego]]) rozszerzył się w momencie ekspansji terytorialnej kraju. W [[1928]], wskutek jednej z reform [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürka]] w czasach wczesnej Republiki Tureckiej, [[alfabet turecki (osmański)|pismo osmańskie]] zastąpiono [[alfabet łaciński|alfabetem łacińskim]]. Obecnie standaryzację i dalsze reformy tureckiego prowadzi [[Instytut Języka Tureckiego]].

Cechą wyróżniającą język turecki jest [[harmonia samogłosek|harmonia samogłoskowa]] i silna [[aglutynacyjność]]. Podstawowy szyk zdania to [[SOV (Subject Object Verb)|podmiot-dopełnienie-orzeczeniepodmiot–dopełnienie–orzeczenie]]. Nie rozróżnia się [[klasa nominalna|klasy rzeczownikowej]] ani [[rodzaj gramatyczny|rodzaju gramatycznego]]. Istnieje bardzo silne rozgraniczenie w [[per wy|tytułowaniu osób]] (ty-wy„ty” – „wy”) oraz rozbudowany system wyrazów grzecznościowych. Turecki używa [[zaimek|zaimków]] w [[Osoba (językoznawstwo)|drugiej osobie]] zależnie od stopnia zażyłości, grzeczności, dystansu społecznego albo wieku. [[Zaimek|Zaimek osobowy]] drugiej osoby [[liczba mnoga|liczby mnogiej]] i formy [[czasownik]]ów używane są także w odniesieniu do pojedynczej osoby celem okazania szacunku. Okazjonalnie można także zastosować w liczbie mnogiej zaimek drugiej osoby liczby mnogiej (''sizler''), aby okazać jeszcze dogłębniej okazaćwiększy dystans i szacunek.

Od [[XIX wiek]]u trwał proces dostosowywania języka pisanego do mówionego, oczyszczania go z zawiłych konstrukcji oraz słów pochodzących z [[język arabski|arabskiego]] i [[język perski|perskiego]]. Poszukiwano przy tym słów rdzennie tureckich lub wykorzystywano zapożyczenia z języków zachodnioeuropejskich, między innymi z [[język francuski|języka francuskiego]]. Proces ów, zwany „oczyszczaniem”, przybrał na sile w latach [[Lata 20. XX wieku|20.]] i [[Lata 30. XX wieku|30.]] [[XX wiek]]u, podczas rządów prezydenta [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafy Kemala Atatürka]].

! Polski odpowiednik / wymowa

| między ''dż'' a ''dź''

| między ''cz'' a ''ć''

| (tzw. miękkie„miękkie gg” – ''yumuşak ge'') (po samogłoskach: ''a'', ''ı'', ''o'', ''u)'' oznacza, że poprzedzająca samogłoska ma być wymawiana długo; przednatomiast samogłoskamipo samogłoskach: ''e'', ''i'', ''ö'', ''ü'' wymawiane jest jakojak pol. ''j''

| k (w otoczeniu samogłosek ''a'', ''ı'', ''o'', ''u'' wymawia się twardo; w otoczeniu samogłosek ''e'', ''i'', ''ö'', ''ü'' wymawia się miękko)

| dźwięk pośredni między ''sz'' a ''ś''

W języku tureckim akcent pada z reguły na ostatnią sylabę. Daszek ^ nad samogłoskami ''a'', ''u'' (''â'', ''û'') oznacza długość tych samogłosek i jednocześnie zmiękczenie wymowy poprzedzającej spółgłoski, np. ''kâr'' [kiarkʲaːr] „zysk”; ''î'' zaś oznacza długą samogłoskę, np.: ''resmî'' [rɛsˈmiː] „oficjalny”, ''dinî'' [diˈniː] „religijny”.<br /> Samogłoska ''i'' nie zmiękcza poprzedzającej ją spółgłoski ''s'' (jak w pol. ''sinus''). <br />

Znak apostrofu ’ wskazuje granicę między nazwą własną a [[sufiksPrzyrostek|sufiksem]]em, który jest do niej dołączony.