Muhammad Szibani: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nous (dyskusja | edycje)
m kontrola autorytatywna
Nous (dyskusja | edycje)
m drobne merytoryczne
Linia 5:
Ojciec Szibaniego zmarł ok. 1459/1460 i wraz ze swoim bratem Mahmudem (żył 1454 - 1501), który miał pozostać jego towarzyszem przez całe życie, znalazł się on pod kuratelą swojego dziadka, [[Abu al-Chajr-chan|Abulchajra]] (1428 - 1468). Abulchajr umieścił braci najpierw pod opieką "Ujghur Baj Szajcha", który prawdopodobnie był odpowiedzialny za naukę z książek, następnie zaś Karaczin Bega, uczącego ich polowania i wojaczki. Dzieciństwo i młodość Szibani spędził w [[Sygnak]]u nad dolną [[Syr-daria|Syr-darią]] i jego okolicach, gdzie swój obóz miał jego dziadek. Kiedy po śmierci Abulchajra utworzona przez niego konfederacja rozpadła się Karaczin Beg zabrał braci do [[Astrachań|Astrachania]], prawdopodobnie szukając opieki miejscowych chanów (zob. [[Wielka Orda]], [[Chanat Astrachański]]). Ze względu na problemy w samym Astrachaniu cała trójka szybko jednak opuściła to miejsce. Chronologia życia Szibaniego aż do roku 1500 nie jest zbyt jasna. Po opuszczeniu Astrachania wraz z bratem udał się on z powrotem do Sygnaku, jednak po najwidoczniej nieudanej próbie zdobycia jakiejś pozycji w regionie obaj byli zmuszeni szukać schronienia w [[Buchara|Bucharze]]. Przez następne dwa lata Szibani służył jako najemnik w służbie [[emir]]a klanu [[Arghun]], Sultana Alego Tarchana, by następnie powrócić w rejon środkowej Syr-darii, gdzie dowódca twierdzy Arkuk zaoferował uznanie jego zwierzchności. Jakiś czas później udało mu się zdobyć lub też ofiarowano mu Sygnak, stolicę jego dziadka. Cały region Syr-darii był wówczas polem walki pomiędzy [[Chanat Kazachski|Kazachami]], potomkami [[Miranszah]]a (1405 - 1407) z rodu [[Timurydzi|Timurydów]], którzy dzierżyli [[Samarkanda|Samarkandę]] i Bucharę, oraz [[Chanat Czagatajski|Czagataidami]] z [[Mogolistan]]u z centrum w [[Taszkent|Taszkencie]]. Przy ciągle zmieniającej się sytuacji Szibani tylko czasami odnosił zwycięstwa, najczęściej jako najemnik którejś ze stron<ref>{{Cytuj książkę | autor r=R. D. McChesney | rozdział=Shībānī Khān | nazwisko=Bosworth | imię=C.E. | nazwisko2=Van Donzel | imię2=E. | nazwisko3=Heinrichs | imię3=W.P. | nazwisko4=Lecomte | imię4=G. | autor link= | inni= | tytuł=The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume IX | data=1997 | wydawca=E.J. Brill | miejsce=Leiden | isbn=90-04-10422-4 | strony=426}}; {{Cytuj książkę | odn=tak | autor r=R. D. McChesney | rozdział=The Chinggisid Restoration in Central Asia: 1500 - 1785 | nazwisko=DiCosmo | imię=Nicola | nazwisko2=Frank | imię2=Allen J. | nazwisko3=Golden | imię3=Peter B. | tytuł=The Cambridge History of Inner Asia: The Chinggisid Age | data=2009 | wydawca=Cambridge University Press | miejsce=Cambridge | isbn=0521243041 | strony=292}}</ref>.
 
W połowie lat osiemdziesiątych Szibani zgromadził wokół siebie na tyle poważne siły, że mógł na ich czele dokonać rajdu na [[Chorezm]], wówczas w posiadaniu Timurydy [[Husajn Bajkara|Husajna Bajkary]] (1469 - 1506), i na pewien czas zająć w nim kilka miast. To zwróciło na niego uwagę władcy Samarkandy, [[Sultan Ahmad|Sultana Ahmada]] (1469 - 1494), który wynajął go do udziału w kampanii przeciwko zajmującemu Taszkent i zagrażającemu posiadłościom Timurydów w [[Kotlina Fergańska|Kotlinie Fergańskiej]] chanowi Czagataidów [[Sultan Mahmud-chan|Sultanowi Mahmudowi]] (1487 - 1508/1509). W roku 1488 pod Taszkentem Szibani przeszedł jednak na stronę przeciwnika i w konsekwencji siły z Samarkandy poniosły klęskę. Sultan Mahmud miał go wynagrodzić wspomnianym już wcześniej miastem Arkuk. Szibani kolejny raz pojawia się w źródłach dopiero w roku 1500, kiedy zaatakował Samarkandę, najprawdopodobniej w imieniu swojego patrona Sultana Mahmuda. Nawet jednak jeśli tak było, to po zdobyciu miasta Szibani zignorował swoje zobowiązania i potraktował je jako swoją osobistą zdobycz. Jeszcze w tym samym roku Szibani zdobył też Bucharę. Timuryda [[Babur]] (1494 - 1530) odbił Samarkandę i zajmował ją zimą 1500/1501 roku, jednak na wiosnę 1501 Szibani pokonał go w bitwie pod Sar-i Pul nieopodal miasta i ponownie je zdobył po długim oblężeniu. Te sukcesy spowodowały że na stronę Szibaniego zaczęło przechodzić wiele plemion służących poprzednio Timurydom albo Czagataidom, co dało mu środki na prowadzenie kampanii nieustannych podbojów przez następną dekadę<ref>{{Cytuj książkę | autor r=R. D. McChesney | rozdział=Shībānī Khān | nazwisko=Bosworth | imię=C.E. | nazwisko2=Van Donzel | imię2=E. | nazwisko3=Heinrichs | imię3=W.P. | nazwisko4=Lecomte | imię4=G. | autor link= | inni= | tytuł=The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume IX | data=1997 | wydawca=E.J. Brill | miejsce=Leiden | isbn=90-04-10422-4 | strony=426 - 427}}; {{Cytuj książkę | odn=tak | autor r=R. D. McChesney | rozdział=The Chinggisid Restoration in Central Asia: 1500 - 1785 | nazwisko=DiCosmo | imię=Nicola | nazwisko2=Frank | imię2=Allen J. | nazwisko3=Golden | imię3=Peter B. | tytuł=The Cambridge History of Inner Asia: The Chinggisid Age | data=2009 | wydawca=Cambridge University Press | miejsce=Cambridge | isbn=0521243041 | strony=292}}</ref>.
 
W roku 1502 Szibani przeprowadził udaną wyprawę do Kotliny Fergańskiej i zajął Taszkent. W następnym roku powrócił do Kotliny i pokonał w walnej bitwie połączone siły swojego dawnego mocodawcy Sultana Mahmuda i jego brata [[Sultan Ahmad-chan|Sultana Ahmada]] (1487 - 1504) oraz zajął ją ostatecznie. W roku 1505 po dziesięciomiesięcznym oblężeniu zdobył [[Köneürgenç|Urgencz]], a następnie [[Balch (miasto)|Balch]], zagrażając tym samym także reszcie posiadłości Husajna Bajkary. Stary władca znajdował się w konflikcie zarówno ze swoimi buntowniczymi emirami, jak i synami, pomimo to zmobilizował przeciwko Szibaniemu armię i zamierzał wyruszyć w pole. Okazało się jednak że nie jest już zdolny do prowadzenia wojska i zmarł w 1506 roku. Jego synowie, [[Badi-az Zaman]] (1506 - 1507) i [[Muzaffar Husajn]] (1506 - 1507), nie byli dla Szibaniego żadnymi przeciwnikami i w roku 1507 zajął on [[Herat (miasto)|Herat]] niemal bez walki, po czym zdobył także [[Kandahar]]. W następnym roku Szibani udał się do zachodniego [[Chorasan]]u, zajmując [[Meszhed]], [[Niszapur]], [[Sabzewar]], [[Bastam]] i [[Gorgan|Astarabad]]. Tym samym proces podboju posiadłości Timurydów został zakończony<ref>{{Cytuj książkę | autor r=R. D. McChesney | rozdział=Shībānī Khān | nazwisko=Bosworth | imię=C.E. | nazwisko2=Van Donzel | imię2=E. | nazwisko3=Heinrichs | imię3=W.P. | nazwisko4=Lecomte | imię4=G. | autor link= | inni= | tytuł=The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume IX | data=1997 | wydawca=E.J. Brill | miejsce=Leiden | isbn=90-04-10422-4 | strony=427}}; {{Cytuj książkę | nazwisko= Adle (ed.) | imię=Chahryar | nazwisko2= Habib (ed.) | imię2=Irfan |autor r=R.G. Mukminova and A. Mukhtarov | rozdział=The Khanate (Emirate) of Bukhara | inni= | autor link= | tytuł= History of Civilizations of Central Asia. Vol. V: Development in Contrast: from the sixteenth to the mid-nineteeth century | data=2003 | wydawca=UNESCO | miejsce= | isbn=92-3-103876-1 | strony=37}}; {{Cytuj książkę | odn=tak | autor r=R. D. McChesney | rozdział=The Chinggisid Restoration in Central Asia: 1500 - 1785 | nazwisko=DiCosmo | imię=Nicola | nazwisko2=Frank | imię2=Allen J. | nazwisko3=Golden | imię3=Peter B. | tytuł=The Cambridge History of Inner Asia: The Chinggisid Age | data=2009 | wydawca=Cambridge University Press | miejsce=Cambridge | isbn=0521243041 | strony=292}}</ref>{{odn|Dale|2004|s=80, 127, 213}}.