Karol Olszewski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
uzupelnienia |
||
Linia 35:
|krewni i powinowaci =
|podpis =
|odznaczenia = {{order|OOP|KKO}} {{order|OŻK|3}}
|commons = Category:Karol Olszewski
|wikiźródła =
Linia 46:
[[Plik:Krakow Olszewski Wroblewski plaque.jpg|thumb|240px|Tablica pamiątkowa Olszewskiego i [[Zygmunt Wróblewski|Wróblewskiego]] na gmachu Collegium Kołłątaja przy [[Ulica św. Anny w Krakowie|ul. św. Anny w Krakowie]]]]
== Życie i badania ==
Był synem Jana (ziemianina, zabitego wkrótce po narodzinach Karola podczas [[rzeź galicyjska|rabacji galicyjskiej]]) i Anny ze Zwolińskich<ref>Zdzisław Wojtaszek, ''Olszewski Karol Stanisław'', ''[[Polski Słownik Biograficzny]]'', tom XXIV, 1979, s. 27.</ref>. Absolwent [[I Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie|I Liceum Ogólnokształcącego]] w [[Tarnów|Tarnowie]]. Studiował [[chemia|chemię]] i [[fizyka|fizykę]] na Uniwersytecie Jagiellońskim (1866–1872), później kształcił się w [[Heidelberg]]u. Po powrocie do Krakowa został [[docent]]em, od 1876 był profesorem; kierował Katedrą Chemii Ogólnej, następnie Katedrą Chemii Nieorganicznej. Od 1888 był członkiem korespondentem, od 1896 członkiem rzeczywistym [[Akademia Umiejętności|Akademii Umiejętności w Krakowie]]. Był także członkiem czeskiej Akademii Umiejętności, członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Przyrodniczego im. Mikołaja Kopernika. Otrzymał tytuł c. k. radcy dworu.
Wraz z [[Zygmunt Wróblewski|Zygmuntem Wróblewskim]] dokonał 5 kwietnia 1883 (według innych źródeł 29 marca) pierwszego na świecie [[Ciekły tlen|skroplenia tlenu]], zaś 13 kwietnia 1883 [[Ciekły azot|azotu]]. Później obaj uczeni zestalili także [[dwutlenek węgla]] i [[metanol]]. Użyli do tego celu [[Kaskadowa metoda skraplania|kaskadowej metody skraplania]] gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach. W 1895 skroplił i zestalił [[argon]]. Dzięki badaniom obu uczonych Kraków był w owym czasie jednym z niewielu ośrodków europejskich, w których osiągano temperatury poniżej –100 stopni{{r|Przewodnik}}. Początkowo osiągali oni temperaturę –105 stopni Celsjusza, a po udoskonaleniu aparatury zwiększyli zakres uzyskiwanych temperatur do –160 stopni{{r|Orlowski}}.
Linia 52:
Karol Olszewski przyczynił się do rozwoju rentgenografii. Pierwsze zdjęcie wykonał wraz z profesorem [[Alfred Obaliński|Alfredem Obalińskim]] w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1896 r., w rok po odkryciu Röntgena.
Zmarł 24 marca 1915 w Krakowie<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Nekrologia. Karol Olszewski | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 2 | data = Nr 170 z 26 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/48024}}</ref>. Jego pogrzeb odbył się 27 marca 1915 z gmachu „[[Collegium Chemicum]]”, po czym został pochowany na [[Cmentarz Rakowicki|Cmentarzu Rakowickim w Krakowie]] (kwatera 9)<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Pogrzeb ś. p. prof. Karola Olszewskiego | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 1 | data = Nr 173 z 28 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/47926}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Karolina Grodziska|Karolina Grodziska–Ożóg]] | tytuł = Cmentarz Rakowicki w Krakowie | wydawca = [[Wydawnictwo Literackie]] | miejsce = Kraków | data = 1987 | strony = 130 | isbn = 83-08-01428-3 | rozdział = Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939)}}</ref>.
== Opinie ==
Linia 58:
Olszewski cieszył się bardzo dużym uznaniem w międzynarodowym środowisku naukowym. Uznawany był za jeden z największych na świecie autorytetów w dziedzinie skraplania gazów. Przed uzyskaniem nagrody Nobla angielski uczony [[William Ramsay]] wysłał mu próbkę helu oraz 30 mg nowo odkrytego przez siebie [[argon]]u z prośbą o ich skroplenie{{r|Przewodnik}}. Właściwości tych skroplonych przez polskiego naukowca gazów w następnym roku zbadane zostały przez Królewskie Towarzystwo Naukowe w Londynie{{r|Orlowski}}.
== Odznaczenia ==
*
* [[Order Korony Żelaznej]] III klasy – Austro-Węgry
== Upamiętnienie ==
▲* 11 listopada 1936 został odznaczony pośmiertnie [[Order Odrodzenia Polski|Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski]] ''za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905-1918''<ref>{{Monitor Polski|1936|263|464}}.</ref>.
* W zbiorach [[Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego]] z siedzibą w [[Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego|Collegium Maius]] znajduje się sala imienia Karola Olszewskiego, w której mieści się wyposażenie pracowni naukowej profesora, w tym jeden z najstarszych w Europie aparat do [[skraplanie|skraplania]] gazów z 1884 r. jego projektu{{r|Przewodnik}}.
* W Krakowie jego imieniem nazwano [[Ulica Karola Olszewskiego w Krakowie|jedną z ulic]] na [[Stare Miasto w Krakowie|krakowskim Starym Mieście]].
Linia 71 ⟶ 74:
* Zdzisław Wojtaszek, ''Olszewski Karol Stanisław'', w: ''[[Polski Słownik Biograficzny]]'', tom XXIV, 1979, s. 27–30.
* [[Andrzej Śródka]], ''Uczeni polscy XIX-XX stulecia'', tom III: M–R, Warszawa 1997, s. 301–303 (z fotografią).
* {{Cytuj pismo | tytuł = Nekrologia. Karol Olszewski | czasopismo = [[Czas (dziennik)|Czas]] | strony = 2 | data = Nr 170 z 26 marca 1915 | url = http://mbc.malopolska.pl/publication/48024}}
== Linki zewnętrzne ==
Linia 90 ⟶ 94:
[[Kategoria:Ludzie związani z Tarnowem]]
[[Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)]]
[[Kategoria:Polacy odznaczeni Orderem Korony Żelaznej]]
[[Kategoria:Polscy chemicy]]
[[Kategoria:Polscy fizycy]]
| |||