ORP Błyskawica: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m poprawa linków
Linia 126:
116 U-Bootów, które poddały się sprzymierzonym, a nie zostały rozdzielone pomiędzy zwycięzców jako zdobycz wojenna, miało być w myśl postanowień międzysojuszniczych zatopionych w wodach Atlantyku, na północ od Irlandii. Zgrupowano je w dwóch bazach: szkockiej Loch Ryan (92 okręty) oraz północnoirlandzkim [[Lisahally]] (24 pozostałe){{r|Trojca62}}. „Błyskawica” została przydzielona najpierw do pierwszej z tych grup, która przeprowadzała operację pomiędzy 25 listopada, a 27 grudnia 1945 roku. Wyznaczono jej zadanie niszczenia ogniem artyleryjskim tych spośród okrętów podwodnych, które zerwały się z holu w trakcie holowania na miejsce lub nie zatonęły po odpaleniu założonych ładunków wybuchowych{{r|Twardowski1998-06}}. Już w pierwszym z siedmiu odbytych rejsów (25 do 27 listopada) zatopiła [[U-2321]] i uczestniczyła w zniszczeniu trzech innych U-Bootów{{r|Twardowski1998-06}}, w drugim (28 do 30 listopada) zatopiła [[U-481]]{{r|Hird}}. W trzeci rejs wyszła 3 grudnia i kontynuowała go, poszukując zerwanego z holu [[U-299]], aż do dołączenia do zespołu w czwartym rejsie 7 grudnia{{r|Twardowski1998-06}}. W kolejnych dwóch rejsach grupa holowników prowadzona przez „Błyskawicę” dostarczyła na miejsce zatopień U-Booty mające być celami ćwiczeń dla brytyjskich okrętów podwodnych. W pierwszym przypadku wszystko odbyło się bez zakłóceń, w drugim stan morza uniemożliwił skuteczne strzały torpedowe{{r|Twardowski1998-06}} i polscy artylerzyści 17 grudnia zatopili ogniem swych dział [[U-295]]{{r|Hird}}, [[U-368]] oraz [[U-1198]]{{r|Twardowski1998-06}}. Siódmy i ostatni z Loch Ryan rejs w operacji „Deadlight” odbył się w dniach od 20 do 23 grudnia. 21 grudnia „Błyskawica” zatopiła zerwany z holu [[U-155 (1941)|U-155]] i nabierający wody do wnętrza [[U-806]]. Po wykonaniu zadania, 23 grudnia wieczorem polski niszczyciel zacumował w Liverpoolu, gdzie jego załoga spędziła święta{{r|Twardowski1998-06}}. 29 grudnia „Błyskawica” wpłynęła do Lisahally, gdzie oczekiwały na zatopienie pozostałe U-Booty. Tym razem jej załoga wzięła udział w dwóch z ośmiu wykonanych rejsów, 31 grudnia zatapiając ogniem artyleryjskim [[U-861]]{{r|Twardowski1998-06}}, [[U-278]], [[U-363]]{{r|Hird}}, a być może również [[U-2341]]{{r|Twardowski1998-06}} oraz 3 stycznia 1946 roku [[U-825]]{{r|Hird}}. Następnego dnia „Błyskawica” zakończyła swój udział w operacji „Deadlight”{{r|Twardowski1998-06}} i 5 stycznia wpłynęła do Rosyth{{r|Twardowski1997-03}}.
 
Od momentu uznania przez Wielką Brytanię [[Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej|Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej]] (5 lipca 1945) ważyły się losy polskich okrętów i ich marynarzy. Część z nich: „Błyskawica”, „[[ORP Conrad|Conrad]]”, „[[ORP Garland|Garland]]” i „Piorun”, stacjonowały na początku 1946 roku w Rosyth{{r|Twardowski1997-03}}. „Błyskawica” opuściła ten port na przełomie lutego i marca, płynąc do [[Oslo]], gdzie pełniła rolę okrętu służbowego, przewożąc żołnierzy, zaopatrzenie i pocztę{{r|Kudela2008-01}}. W kwietniu polski zespół z Rosyth odbył ćwiczenia w morzu, a następnie rejs do Devonport i z powrotem. W następnym miesiącu ogłoszono decyzję o demobilizacji [[Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie|Polskich Sił Zbrojnych]] i 23 maja Admiralicja zwróciła się do admirała Świrskiego o wyrażenie zgody na przekazanie „Błyskawicy” i pozostałych okrętów stanowiących własność polskiego rządu pod opiekę Royal Navy{{r|Twardowski1997-03}}. Pięć dni później, 28 maja o 15.00, rozpoczęła się na pokładzie kotwiczącego w Rosyth niszczyciela uroczysta zbiórka załogi. Dowódca okrętu, komandor Wojciech Francki, odczytał ostatni rozkaz, występujący w imieniu [[Admiralicja brytyjska|Admiralicji]] szef sztabu bazy w Rosyth, komodor John Wentworth Farquhar wygłosił krótkie przemówienie{{r|Kudela2008-01}} i o godzinie 15.20 nastąpiła ceremonia opuszczenia biało-czerwonej bandery{{r|Twardowski1997-03}}. Większość załogi opuściła okręt w najbliższych dniach, pozostali wraz z komandorem Franckim zakończyli ostatnie formalności do 5 czerwca{{r|Kudela2008-01}}. Pomimo rozciągnięcia nad niszczycielem władzy Royal Navy, zgodnie z decyzją Admiralicji nie podniesiono na nim brytyjskiej bandery{{r|Twardowski1997-03}}.
 
W czasie działań wojennych „Błyskawica” przepłynęła ogółem 148 356 mil morskich{{r|Twardowski1997-03}}, biorąc udział w najważniejszych kampaniach i operacjach frontu zachodniego. Uczestniczyła w eskorcie 83 konwojów{{r|Nowak2008-01}} oraz 108 innych akcjach i patrolach bojowych{{r|Kudela2008-01}}. Od wejścia do służby w 1937 roku do opuszczenia bandery dziewięć lat później dowodzili nią następujący oficerowie:
Linia 149:
Już w czerwcu 1946 roku rząd warszawski rozpoczął, poprzez [[attaché wojskowy|attaché wojskowego]] ambasady w Londynie, pułkownika [[Józef Kuropieska|Józefa Kuropieskę]], starania o zwrot polskich okrętów, przebywających w brytyjskich portach{{r|Twardowski1997-03}}. W grudniu rząd brytyjski zgodził się na przyjazd specjalnej komisji, która miała reprezentować stronę polską w rozmowach{{r|Kudela2008-02}}. W lutym 1947 roku polski minister obrony powołał Polską Misję Morską, z komandorem [[Stefan de Walden|Stefanem de Waldenem]] jako przewodniczącym. Miała ona uzgodnić warunki powrotu do kraju okrętów będących własnością polskiego rządu, walczących w czasie wojny u boku Royal Navy. Misja przybyła do Londynu 9 marca{{r|Rochowicz1996-03}}, a pierwsze rozmowy w Admiralicji odbyły się 12 marca 1947 roku{{r|Kudela2008-02}}. W wyniku rozmów ustalono, że jako pierwsza powróci do Polski „Błyskawica”, będąca w najlepszym stanie technicznym{{r|Rochowicz1996-03}}. 21 marca Misja dokonała oględzin okrętu kotwiczącego w Rosyth{{r|Twardowski1997-03}}. W toku kolejnych rozmów ustalono szczegóły techniczne i organizacyjne, w tym trudną kwestię kompletowania załogi spośród marynarzy znajdujących się w obozach repatriacyjnych na terenie Wielkiej Brytanii{{r|Kudela2008-02}}. Wobec wieści dochodzących z kraju i względnej łatwości znalezienia przez kwalifikowanych marynarzy pracy na Zachodzie (a także wielu innych, mniej lub bardziej złożonych przyczyn), Misji Morskiej i attaché morskiemu londyńskiej ambasady, komandorowi [[Jerzy Kłossowski|Jerzemu Kłossowskiemu]]{{r|Wieczorkiewicz1998-03}} udało się nakłonić do wejścia w skład załogi jedynie 177 marynarzy{{r|Kudela2008-02}}. Pierwsi z nich przybyli na pokład 6, pozostali 19 czerwca. Przygotowywanie okrętu do drogi przebiegało szybko, mimo kłopotów ze współpracą z Brytyjczykami i, szczęśliwie szybko ugaszonego, pożaru w kotłowni{{r|Twardowski1997-03}}. 27 czerwca załadowano zapasy, amunicję, głowice bojowe torped i bomby głębinowe. 30 czerwca przeprowadzono próby sprawności maszyn, demagnetyzację, [[dewiacja kompasu|dewiację]] i [[radiodewiacja|radiodewiację]], wieczorem tego dnia podpisano protokół odbioru okrętu od Brytyjczyków{{r|Kudela2008-02}}. Misja Morska wyznaczyła dowódcą okrętu komandora [[Bolesław Romanowski|Bolesława Romanowskiego]]{{r|Wieczorkiewicz1998-03}}, jego zastępcą został kapitan Zbigniew Węglarz{{r|Wojciechowski2011-04}}.
 
1 lipca 1947 roku o godzinie 15.00{{r|Kudela2008-02}} ponownie podniesiono na „Błyskawicy” biało-czerwoną banderę i tego dnia niszczyciel wyruszył w drogę powrotną do Polski{{r|Twardowski1997-03}}. Do Gdyni zawinął 4 lipca o godzinie 9.00 rano, po 94 miesiącach służby na obcych wodach{{r|Kudela2008-02}}, witany uroczyście przez dowódcę Marynarki Wojennej, kontradmirała [[Włodzimierz Steyer|Włodzimierza Steyera]]{{r|Wojciechowski2011-04}}. 7 lipca na pokład okrętu przybyli komandorzy [[Józef Urbanowicz]] i [[Ludwik Szmidt]], którzy przeprowadzili z przybyłymi rozmowy o pozostaniu w marynarce{{r|Twardowski1997-03}}. Na 177 przybyłych jedynie 32 zgodziło się na dalszą służbę, pozostałych 145 zdemobilizowano na własną prośbę{{r|Rochowicz2000-01}}. Po uzupełnieniu stanu załogi do 116 osób i wyznaczeniu na dowódcę komandora podporucznika [[Wacław Krzywiec|Wacława Krzywca]], okręt zaczął służbę jako jednostka szkolna dla słuchaczy [[Akademia Marynarki Wojennej#Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej|Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej]]{{r|Twardowski1997-03}}. We wrześniu i październiku odbyli oni rejs do Świnoujścia i [[Szczecin]]a{{r|Rochowicz2000-01}}. Rejsy szkoleniowe wykonywano na „Błyskawicy” przez kolejne dwa lata, co odbiło się na stanie wyszkolenia etatowej załogi{{r|Kudela2008-02}} (w sierpniu 1948 roku powiększonej do 190 osób{{r|Rochowicz2000-01}}). Pierwsze strzelania morskie odbyły się w drugiej połowie 1948 roku i były ograniczone ze względu na brak amunicji do brytyjskich dział, co później stało się przyczyną podjęcia decyzji o przezbrojeniu{{r|Twardowski1997-03}}. Jesienią 1949 roku kontradmirał Steyer podjął, po inspekcji okrętu, decyzję o jego powrocie do wykonywania zadań bojowych{{r|Kudela2008-02}}. Od września 1949 do kwietnia 1950 roku przeprowadzono remont „Błyskawicy”{{r|Rochowicz2000-01}}. W 1950 roku usunięto z niej tablicę upamiętniającą udział okrętu w II wojnie światowej u boku Royal Navy oraz banderę, pod którą służył w czasie wojny{{r|Twardowski1997-03}}. 24 czerwca tegoż roku aresztowano pod fikcyjnym zarzutem sabotażu dowódcę niszczyciela, komandora Zbigniewa Węglarza, skazanego rok później w fikcyjnym procesie na 8 lat pozbawienia wolności{{r|Wojciechowski2011-04}}. 4 lipca dowodzenie objął komandor podporucznik [[Zdzisław Studziński]]. Pod jego komendą w 1951 roku „Błyskawica” została wysłana w celu sprowadzenia do Polski okrętu hydrograficznego „[[ORP Żuraw|Żuraw]]”, którego załoga zbuntowała się i zbiegła do Szwecji{{r|Gdaniec2011-11}}. Jesienią „Błyskawica” zdobyła miano przodującego okrętu Marynarki Wojennej{{r|Kudela2008-02}}, a w dniach 12–15 października przebywała z pierwszą powojenną wizytą w zagranicznym porcie – [[Petersburg|Leningradzie]]{{r|Rochowicz2000-01}}.
 
[[Plik:ORP Blyskawica 03.JPG|thumb|left|250px|Miotacz bomb głębinowych BMB-2 zainstalowany podczas przezbrojenia w latach 1951–1952]]
Zimą lat 1951–1952 dokonano przezbrojenia niszczyciela, który rozkazem z 20 czerwca 1952 roku otrzymał oznaczenie N-51{{r|Rochowicz1997-02}} (ograniczone do malowania samej liczby na burtach śródokręcia{{r|Gorski2005-06}}). Dziewięć dni później, z okazji Święta Marynarki Wojennej, na jej flagowym okręcie gościli prezydent [[Bolesław Bierut]], premier [[Józef Cyrankiewicz]] i marszałek [[Konstanty Rokossowski]]{{r|Kudela2008-02}}. Do początku kwietnia 1955 roku, gdy po powrocie z Wielkiej Brytanii i remoncie do linii weszła „Burza”, „Błyskawica” była jedynym polskim niszczycielem{{r|Gorski2005-06}}. W dniach 24–25 lipca oba okręty złożyły kurtuazyjną wizytę w [[Bałtyjsk]]u{{r|Rochowicz2000-01}}, a od 8 do 11 września 1955 roku w Portsmouth, w rewanżu za wizytę w Gdyni brytyjskiego krążownika „[[HMS Glasgow (1937)|Glasgow]]”{{r|Rochowicz1998-01}}. W trakcie rejsu do Wielkiej Brytanii ujawniły się defekty w siłowni: uszkodzeniu uległy elementy łożyskowania drugiego (prawoburtowego) zespołu turbin oraz jeden z kotłów parowych. Usterki zostały usunięte podczas pobytu w Portsmouth siłami załogi siłowni, kierowanej przez I oficera mechanika okrętu, porucznika [[Jan Przybylski|Jana Przybylskiego]]{{r|Przybylski2003-06}}. Zarówno „Błyskawica”, klasyfikowana jako niszczyciel, jak i „Burza”, formalnie okręt obrony przeciwlotniczej, wchodziły wówczas jako samodzielne jednostki w skład Brygady Obrony Wodnego Rejonu Głównej Bazy{{r|Rochowicz2000-01}}, a do ich głównych zadań na wypadek konfliktu zbrojnego należały: zwalczanie jednostek nawodnych ewentualnego nieprzyjaciela za pomocą artylerii i (w przypadku „Błyskawicy”) torped, poszukiwanie i zwalczanie okrętów podwodnych, ostrzał celów brzegowych, prowadzenie dalekich dozorów, konwojowanie statków handlowych oraz osłona przeciwlotnicza zespołów floty{{r|Gorski2005-06}}. W lipcu 1956 roku oba polskie niszczyciele ponownie popłynęły z wizytą do Bałtijska, rok później „Błyskawica”, której towarzyszyły ścigacze okrętów podwodnych „[[ORP Zwrotny (1953)|Zwrotny]]” i „[[ORP Nieugięty (1953)|Nieugięty]]”, odwiedziła [[Sztokholm]]{{r|Rochowicz2000-01}}.
 
Powtarzające się problemy techniczne z siłownią (chociaż na próbach morskich w 1956 roku okręt osiągnął prędkość przekraczającą 33 węzły{{r|Przybylski2003-06}}) i wyposażeniem radioelektronicznym oraz decyzja o wydzierżawieniu od Związku Radzieckiego dwóch niszczycieli [[niszczyciele projektu 30bis|projektu 30bis]] („[[ORP Grom (1950)|Groma]]” i „[[ORP Wicher (1949)|Wichra]]”, w służbie odpowiednio od grudnia 1957 i czerwca 1958 roku{{r|Gorski2005-06}}), stały się przyczyną odstawienia „Błyskawicy” na długi remont kapitalny. Rozpoczęty w październiku 1957 roku, był prowadzony przez Stocznię im. Komuny Paryskiej oraz Stocznię Marynarki Wojennej w Gdyni{{r|Rochowicz1998-04}} i trwał do kwietnia 1961 roku{{r|Rochowicz1999-06}}. W czasie pobytu w stoczni niszczyciel, oraz projekt jego modernizacji, otrzymały w dokumentach kodową nazwę „117”{{r|Rochowicz1999-06}}. Jednocześnie, zarządzeniem Dowódcy Marynarki Wojennej z 4 stycznia 1960 roku, zmieniono mu numer burtowy na „271”{{r|Rochowicz1999-03}}. Do linii, oraz roli okrętu flagowego Marynarki Wojennej, powrócił 15 kwietnia 1961 roku{{r|Rochowicz1999-06}}, wchodząc w skład powołanego w 1958 roku [[7 Dywizjon Niszczycieli|7. Dywizjonu Niszczycieli]]{{r|Rochowicz2000-01}}. 29 maja na jego pokładzie gościł minister obrony Czechosłowacji, generał [[Bohumir Lomský]]{{r|Rochowicz1999-06}}. W dniach od 25 do 29 września 1961 roku, wraz z okrętami podwodnymi „[[ORP Kujawiak (1949)|Kujawiak]]” i „[[ORP Ślązak (1950)|Ślązak]]”, przebywał z wizytą kurtuazyjną w [[Helsinki|Helsinkach]]{{r|Twardowski1997-03}}. Kolejne lata upływały na ćwiczeniach, np. ćwiczeniach zespołowych Dywizjonu Niszczycieli w pełnym składzie 7 sierpnia 1962 roku i międzynarodowych ćwiczeniach w ramach [[Układ Warszawski|Układu Warszawskiego]] w lutym i wrześniu tegoż roku{{r|Rochowicz2000-01}}, oraz wizytach zagranicznych, w tym w portach zachodnich. W dniach 3–6 lipca 1962 roku okręt składał wizytę w Londynie, 6–10 września 1962 roku w Sztokholmie, 16–20 września 1963 roku w [[Kopenhaga|Kopenhadze]]{{r|Twardowski1997-03}}, 6–10 sierpnia 1964 roku w Chatham, 21–25 sierpnia 1964 roku w [[Göteborg]]u i 5–10 listopada 1964 roku w Leningradzie{{r|Rochowicz2001-03}}. Pomiędzy 3 a 7 maja 1965 roku „Błyskawica” wraz z „Gromem” popłynęły do Narwiku, by uczcić 25. rocznicę zatopienia pierwszego „[[ORP Grom (1936)|Groma]]”{{r|Rochowicz2001-05}}.
[[Plik:ORP Blyskawica po1960.jpg|thumb|<center>Okręt w latach 60., z numerem taktycznym „271”</center>]]
Od 22 września 1965 do 4 marca 1966 roku trwał kolejny remont wysłużonych mechanizmów okrętu. W jego trakcie między innymi wymieniono śruby{{r|Twardowski1997-03}}. Po jego ukończeniu niszczyciel powrócił do rejsów szkoleniowych, a w dniach 20–24 maja 1966 roku po raz ostatni odwiedził zagraniczny port: Kopenhagę. W wizycie towarzyszyły mu trałowce „[[ORP Albatros (1964)|Albatros]]” i „[[ORP Kormoran (1964)|Kormoran]]”{{r|Rochowicz2002-04}}. 9 sierpnia 1967 roku o godzinie 9.02 nastąpił tragiczny w skutkach wypadek: podczas ćwiczeń zespołowych Dywizjonu Niszczycieli w kotłowni numer 2 „Błyskawicy” pękł przewód parowy wysokiego ciśnienia. Nastąpiło gwałtowne wydobycie pary. Natychmiast odcięto dopływ paliwa, odstawiono mechanizmy i otworzono włazy kotłowni. Grupy awaryjne rozpoczęły zraszanie kotłowni wodą. W wypadku zginęło na miejscu czterech marynarzy, trzej dalsi, bardzo ciężko ranni i poparzeni, którzy na pokładzie kutra torpedowego zostali natychmiast przewiezieni do Gdyni, zmarli mimo intensywnej reanimacji{{r|Rochowicz2003-01}}. Byli to: podporucznik Jerzy Malinowski, bosmanmaci Ignacy Kondrat i Kazimierz Marulewski, starsi marynarze Roman Jurczyga, Stefan Kowalczyk, Stefan Lepczyński oraz Edward Stachniuk{{r|Rochowicz2000-01}}. Oficer został pośmiertnie odznaczony [[Krzyż Zasługi|Złotym Krzyżem Zasługi]], podoficerowie i marynarze awansowani o jeden stopień i odznaczeni [[Order Odrodzenia Polski|Krzyżami Kawalerskimi Orderu Odrodzenia Polski]]{{r|Rochowicz2003-01}}{{r|uwaga4|grupa1=uwaga}}. „Błyskawica” została później odholowana do portu na Oksywiu{{r|Lukaszewicz}}. Uszkodzony okręt, którego wyjścia w morze ograniczono, był nadal używany do celów szkoleniowych, a nawet reprezentacyjnych, jak 9 września 1967 roku, gdy został wyholowany na [[reda (akwen)|redę]] i uczestniczył w paradzie morskiej z okazji wizyty prezydenta Francji, generała [[Charles de Gaulle|Charlesa de Gaulle’a]]{{r|Rochowicz2000-01}}, oraz 12 października 1968 roku podczas obchodów 25-lecia Ludowego Wojska Polskiego{{r|Twardowski1997-03}}.