Wikipedia

Iwan Gonta: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Magen (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
67 750 edycji
→‎Życiorys: drobne redakcyjne
Nie podano opisu zmian
Linia 22:
|commons =
}}
'''Iwan Gonta''', [[język ukraiński|ukr.]] Іва́н Ґо́нта (ur. [[1705]] w [[ Rososzki|Rososzkach]], zm. [[1768]] w [[Hontiwka|Serbach]]) – [[setnik]] nadwornej milicji magnata [[Franciszek Salezy Potocki (1700-1772)|Franciszka Salezego Potockiego]], jeden z przywódców (począwszy od [[rzeź humańska|rzezi humańskiej]]) [[Koliszczyzna|koliszczyzny]] w 1768 na [[Ukraina Prawobrzeżna|Ukrainie Prawobrzeżnej]].
 
== Życiorys ==
ByłGonta urodził się jako syn ruskiego chłopa spod [[Humań|Humania]]. Został [[setnik]]iem nadwornej milicji wojewody kijowskiego [[Franciszek Salezy Potocki (1700-1772)|Franciszka Salezego Potockiego]], od którego otrzymał w dzierżawę swoją rodzinną wieś oraz [[Oradówka|Oradówkę]]. ▼
Syn ruskiego chłopa spod [[Humań|Humania]].
 
▲Był [[setnik]]iem nadwornej milicji wojewody kijowskiego [[Franciszek Salezy Potocki (1700-1772)|Franciszka Salezego Potockiego]], od którego otrzymał w dzierżawę swoją rodzinną wieś oraz [[Oradówka|Oradówkę]].
 
Według wspomnień Weroniki Krebsowej,<ref>''[http://www.estreicher.uj.edu.pl/xixwieku/indeks/wpis/?id=437 Krebsowa Weronika z Mładanowiczów]'' [w] ''Bibliografia Estreichera'', t. 2, s. 488-489.</ref> córki zarządcy Humania Rafała Mładanowicza (zwolennika [[Konfederacja barska|konfederatów barskich]]<ref name=OK141>Ольга Ковалевська, ''Проблема іконографії І. Ґонти в контексті політик пам'яті та сучасних досліджень'', s. 141.</ref>), uratowanej przez Gontę podczas rzezi humańskiej, "on nie tylko mówił, ale także pisał pięknie po polsku, a jego wychowanie było takie, że teraz można uznać go za [[szlachcic]]a".<ref>Ольга Ковалевська, ''Проблема іконографії І. Ґонти в контексті політик пам'яті та сучасних досліджень'', s. 147.</ref> Franciszek Salezy Potocki miał zamiar [[Nobilitacja|nobilitować]] Gontę<ref name=OK141/>.
 
RazemGonta, razem z dowodzonym przez siebie oddziałem, zamiast bronić Humania zdradził Potockiego i dołączył do [[hajdamacy|hajdamaków]] [[Maksym Żeleźniak|Maksyma Żeleźniaka]]. Po masowym mordzie dokonanym w Humaniu 24 czerwca 1768, w którym zginęły tysiące Polaków i Żydów, [[czerń (ruskie chłopstwo)|ruskie chłopstwo]] ogłosiło go księciem humańskim.
 
{{osobny artykuł|Koliszczyzna|Rzeź humańska}}
 
7 lipca (27 czerwca s.s) 1768, Gonta został pojmany przez Rosjan podstępem (podczas pozornej fraternizacji uczestników koliszczyzny z [[Kozacy dońscy|Kozakami dońskimi]] – żołnierzami [[Imperium Rosyjskie]]go)<ref>Dowódca rosyjski Kołogrywow zadeklarował współpracę w walce przeciw szlachcie i w tym celu zażądał dostarczenia [[kajdanki|kajdan]] do wspólnego obozu, co kozacy Gonty uczynili. Następnie po libacji aresztowano Gontę i jego towarzyszy. Por. [[Franciszek Rawita-Gawroński]] ''Historya ruchów hajdamackich (w. XVIII)'', [[Brody (miasto)|Brody]] 1913 t. II s. 219-220</ref> wraz z 65 [[Kozacy zaporoscy|Kozakami zaporoskimi]] (poddanymi Rosji) i 780 Kozakami poddanymi polskimi przez przybyłych pod Humań Kozaków dońskich – rosyjskich żołnierzy generała [[Michaił Kreczetnikow|Kreczetnikowa]]<ref>[[Franciszek Rawita-Gawroński]] ''Historya ruchów hajdamackich (w. XVIII)'', Brody 1913 t. II s. 219-220</ref>,. Następnie został wydany staroście halickiemu [[Franciszek Ksawery Branicki|Franciszkowi Ksaweremu Branickiemu]] i stracony po torturach<ref>obdarty ze skóry i poćwiartowany żywcem. Źródło:Kalendarium dziejów Polski, {{ISBN|83-08-03025-4}}</ref> we wsi [[Serby (Podole)|Serby]] (obecnie ''[[Hontiwka]]'') koło [[Mohylów Podolski|Mohylowa]].
 
== Upamiętnienie postaci na Ukrainie ==
Na Ukrainie jego postać otoczona jest szacunkiem, w m.in. miastach: Lwowie, Kijowie, Żytomierzu, Czerniowcach, Dubnie, Winnicy a także w samym Humaniu istnieją ulice jego imienia. W Kijowie ponad to działa organizacja jego imienia – "Fundacja na rzecz konsolidacji państwowości Ukrainy Iwana Gonty". W [[Chrystynówka|Chrystynówce]] wzniesiono jego [[Pomnik Iwana Gonty w Chrystynówce|pomnik]]. Podczas odsłonięcia pomnika w Chrystynówce mer Mykoła Nakoneczny podkreślił, że ''pomnik Gonty będzie przypominał Ukraińcom, że powinni walczyć o ojczystą ziemię z jej ciemiężcami''<ref>[http://fakty.interia.pl/swiat/news/morderca-polakow-i-zydow-ukrainskim-bohaterem,1388662,4 Morderca Polaków i Żydów ukraińskim bohaterem]</ref>.
 
Iwan Gonta jest bohaterem poematu [[Taras Szewczenko|Tarasa Szewczenki]] pt. ''[[Hajdamacy (poemat)|Hajdamacy]]'' (1841).
 
{{Przypisy}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Iwan_Gonta”