Imbir: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
EmptyBot (dyskusja | edycje)
m →‎top: poprawa pisowni zgodnie z pwn, replaced: południowym-wschodzie → południowym wschodzie
Nova (dyskusja | edycje)
takson infobox, , drobne merytoryczne
Linia 1:
{{RoślinaTakson infobox
| nazwa = Imbir
| obrazek = Koeh-146-no text.jpg | opis obrazka = Imbir lekarski
| systematyka_ref={{r|apweb}}
| system = Reveala
| domena=[[eukarionty]]
| podkrólestwo = [[rośliny naczyniowe|naczyniowe]]
| nadgromada królestwo= [[rośliny nasienne|nasienne]]
| gromada klad1= [[okrytonasiennerośliny naczyniowe]]
| klasa klad3= [[jednoliściennerośliny nasienne]]
| klasa= [[okrytonasienne]]
| klad5= [[jednoliścienne]]
| rząd = [[imbirowce]]
| rodzina = [[imbirowate]]
Linia 17 ⟶ 19:
}}
[[Plik:Gingembre.jpg|thumb|250px|[[Kłącze]] imbiru lekarskiego]]
'''Imbir''' (''Zingiber'' Boehm.) – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[roślina wieloletnia|bylin]] z rodziny [[imbirowate|imbirowatych]]. Obejmuje co najmniej 144 gatunki<ref name={{r|tpl/>}}. Naturalny zasięg rodzaju obejmuje obszar południowo-wschodniej Azji od [[Indie|Indii]] po wschodnie [[Chiny]] oraz [[Nowa Gwinea|Nową Gwineę]] na południowym wschodzie. Rośliny introdukowane z tego rodzaju rosną w północnej Australii, w Korei, na Madagaskarze, w tropikalnej Afryce, w Ameryce Środkowej, na [[Floryda|Florydzie]], na [[Hawaje|Hawajach]] i innych wyspach [[Oceania|Oceanii]]<ref name="emonocot">{{Cytuj stronę r| url = http://e-monocot.org/taxon/urn:kew.org:wcs:taxon:273208 | tytuł = Zingiber Mill. | data = 2010 | praca = eMonocot | data dostępu = 2016-02-10emonocot}}</ref>. [[Imbir lekarski]] jest rośliną przyprawową, jadalną i kosmetyczną. Jako jego substytut używane są także [[imbir cytwarowy]] i [[imbir żółty|żółty]]. Rośliny z tego rodzaju stosowane są także do celów rytualnych i trucia strzał<ref name="ency"/>.
 
[[Plik:Zingiber Blütendiagramm.png|thumb|[[Narys kwiatowy]]]]
Linia 23 ⟶ 25:
; Pokrój: Z płożących [[Kłącze|kłączy]] wyrastają pędy zróżnicowane na kwiatowe i płonne<ref name="ency"/>.
; [[Liść|Liście]]: Na pędach kwiatowych liście łuskowate<ref name="ency"/>. Na liściowych – asymilacyjne, duże, o pochwiastej nasadzie i języczku.
; [[Kwiat]]y: Zwykle duże i efektowne, grzbieciste, o zrosłodziałkowym [[kielich (botanika)|kielichu]] i barwnej, zrosłopłatkowej [[korona kwiatu|koronie]]. [[Warżka]] duża, efektowna, powcinana. U wszystkich gatunków [[słupek]] wystaje wyraźnie ponad koronę i główkę [[pręcik (botanika)|pręcika]]<ref name="ency">{{Cytuj książkę r| tytuł = Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe. 2 | wydawca = Muza S.A. | miejsce = Warszawa | data = 1998 | strony = 442-443 | isbn = 83-7079-779-2ency}}</ref>.
; [[Owoc]]e: Torebka lub [[Jagoda (botanika)|jagoda]].
 
== Systematyka ==
; Pozycja rodzaju według [[Angiosperm Phylogeny Website]]{{r|apweb}}:
[[Klad]] [[okrytonasienne]], klad [[jednoliścienne]] (''monocots''), rząd [[imbirowce]] (''Zingiberales''), rodzina [[imbirowate]] (''Zingiberaceae''), rodzaj imbir (''Zingiber'').
 
; Pozycja w [[system Reveala|systemie Reveala]]:
Gromada: [[okrytonasienne]] (''Magnoliophyta'' Cronquist), podgromada: ''[[Okrytonasienne#Systemy Reveala (1993–1999, 2008)|Magnoliophytina]]'' Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa: [[jednoliścienne]] (''Liliopsida'' Brongn.), podklasa: [[imbirowe]] (''Zingiberidae'' Cronquist), nadrząd: ''Zingiberanae'' Takht. ex Reveal, rząd: [[imbirowce]] (''Zingiberales'' Griseb.), rodzina: [[imbirowate]] (''Zingiberaceae'' Lindl.), podrodzina: ''Zingiberoideae'' Blume ex Hassk. plemię: ''Zingibereae'' Meisn., rodzaj: imbir (''Zingiber'' Boehm.)<ref name={{r|A>Reveal James L}}.

; ''SystemWykaz of Classification. PBIO 250 Lecture Notesgatunków{{r|tpl}}: Plant Taxonomy.'' Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 [http://www.crescentbloom.com/Plants/Genus/Z/I/Zingiber.htm Systematyka rodzaju ''Zingiber'' według Reveala]</ref>.
; Wykaz gatunków<ref name="tpl">{{Cytuj stronę | url = http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Zingiberaceae/Zingiber/ | tytuł = Zingiber | praca = The Plant List. Version 1.1 | data dostępu = 2016-02-10}}</ref>:
{{Układ wielokolumnowy|liczba = 2|
* ''[[Zingiber acuminatum]]'' Valeton
Linia 179 ⟶ 185:
 
== Zastosowanie ==
[[Imbir lekarski]] jest jedną z pierwszych przypraw korzennych, które zostały przywiezione do Europy. Opisywany był przez [[Marco Polo]] i [[Paracelsus]]a<ref>{{cytuj stronę r|url=http://www.dlarodzinki.pl/kuchnia/abc-gotowania/imbir,176_1414.html | tytuł=Imbir | data dostępu=2013-02-10 | autor = Justyna Nowicka | rok=2013 | język=pl}}</ref>.
 
{{== Przypisy}} ==
{{Przypisy-lista|
# <ref name=A>Reveal James L. ''System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy.'' Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 [http://www.crescentbloom.com/Plants/Genus/Z/I/Zingiber.htm Systematyka rodzaju ''Zingiber'' według Reveala]</ref>
# <ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2017-08-22 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
# <ref name=dlarodzinki>{{cytuj stronę |url=http://www.dlarodzinki.pl/kuchnia/abc-gotowania/imbir,176_1414.html | tytuł=Imbir | data dostępu=2013-02-10 | autor = Justyna Nowicka | rok=2013 | język=pl}}</ref>
# <ref name="emonocot">{{Cytuj stronę | url = http://e-monocot.org/taxon/urn:kew.org:wcs:taxon:273208 | tytuł = Zingiber Mill. | data = 2010 | praca = eMonocot | data dostępu = 2016-02-10}}</ref>
# <ref name="ency">{{Cytuj książkę | tytuł = Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe. 2 | wydawca = Muza S.A. | miejsce = Warszawa | data = 1998 | strony = 442-443 | isbn = 83-7079-779-2}}</ref>
;# Wykaz gatunków<ref name="tpl">{{Cytuj stronę | url = http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Zingiberaceae/Zingiber/ | tytuł = Zingiber | praca = The Plant List. Version 1.1 | data dostępu = 2016-02-10}}</ref>:
}}
 
[[Kategoria:Imbirowate]]