Muzeum Historii Żydów Polskich Polin: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 188.146.7.131) i przywrócono wersję 50035263 autorstwa Boston9 |
m poprawa przekierowań |
||
Linia 49:
Muzeum mieści się w gmachu wzniesionym w latach 2009–2013 według projektu zespołu fińskich architektów kierowanego przez [[Rainer Mahlamäki|Rainera Mahlamäkiego]], który otrzymał I nagrodę w rozstrzygniętym w 2005 międzynarodowym konkursie architektonicznym. Placówka rozpoczęła działalność w nowej siedzibie w kwietniu 2013, a wystawa stała została otwarta w październiku 2014.
Muzeum Historii Żydów Polskich powstało z inicjatywy [[Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce|Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce]] (SŻIH) i jest jedną z pierwszych w Polsce instytucji kultury utworzonych w oparciu o [[partnerstwo publiczno-prywatne]]. Powstało i prowadzi działalność dzięki środkom przekazywanym przez rząd ([[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego]]), samorząd terytorialny ([[Warszawa|miasto stołeczne Warszawa]]) i organizację pozarządową, które zgromadziło środki od darczyńców z Polski i zagranicy (SŻIH).
Muzeum realizuje dwie funkcje: tradycyjnego muzeum i centrum kulturalno-edukacyjnego. W odróżnieniu od [[Jad Waszem]] w [[Jerozolima|Jerozolimie]] czy [[United States Holocaust Memorial Museum]] w [[Waszyngton]]ie nie koncentruje swego przekazu na [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] i [[
We wrześniu 2014 Muzeum dodało do swojej nazwy słowo „[[Polin]]” („Polska” w [[Język hebrajski|języku hebrajskim]]), nawiązujące do legendy o pojawieniu się na ziemiach polskich pierwszych Żydów<ref>{{Cytuj stronę | url = http://culture.pl/pl/artykul/muzeum-historii-zydow-polskich-z-nowa-nazwa | tytuł = Muzeum Historii Żydów Polskich z nową nazwą | praca = 4 września 2014 | opublikowany = culture.pl | data dostępu = 2014-10-29}}</ref>.
Linia 61:
Muzeum zostało utworzone na mocy umowy podpisanej 25 stycznia 2005 przez [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego]], samorząd m.st. Warszawy oraz Stowarzyszenie [[Żydowski Instytut Historyczny]]. Placówka została wpisana do rejestru instytucji kultury prowadzonego przez miasto stołeczne Warszawę<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=4553F4D3 | tytuł = Odpowiedź ministra kultury i dziedzictwa narodowego na interpelację nr 21400 w sprawie scenariusza i treści stałej ekspozycji w Muzeum Historii Żydów Polskich | data = 16 października 2013 | praca = Sejm Rzeczypospolitej Polskiej | opublikowany = sejm.gov.pl | data dostępu = 2014-11-05}}</ref>. Jej tymczasowa siedziba mieściła się przy ul. [[Ulica Warecka w Warszawie|Wareckiej]] 4/6.
W skład Komitetu Budowy Muzeum, któremu przewodniczył [[Marcin Święcicki]], weszli m.in. [[Władysław Bartoszewski]], [[Henryka Bochniarz]], [[Włodzimierz Cimoszewicz]], [[Marek Edelman]], [[Bronisław Geremek]], [[
=== Kontekst historyczny miejsca ===
Gmach nowego muzeum powstał w centrum dawnej dzielnicy żydowskiej Warszawy, zwanej [[Dzielnica Północna w Warszawie|Dzielnicą Północną]].
W latach 1784–1792 w miejscu, w którym obecnie znajduje się budynek muzeum, wzniesiono monumentalny gmach Koszar Artylerii Koronnej zaprojektowany przez [[Stanisław Zawadzki (
Ta część miasta od listopada 1940 aż do końca istnienia [[Getto warszawskie|warszawskiego getta]] znajdowała się w granicach dzielnicy zamkniętej. W budynku dawnych koszar (ul. [[Ulica Ludwika Zamenhofa w Warszawie|Zamenhofa]] 19) mieściła się m.in. siedziba V Rejonu [[Jüdischer Ordnungsdienst|Żydowskiej Służby Porządkowej]] i gettowe Biuro Przyjmowania Przesyłek Pocztowych<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Engelking | imię = Barbara | tytuł = Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście | wydawca = Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów | miejsce = Warszawa | data = 2013 | strony = 209, 397 | isbn = 978-83-63444-27-3 | nazwisko2 = Leociak | imię2 = Jacek}}</ref>. W sierpniu 1942, podczas [[
Po wojnie otoczenie gmachu Koszar Wołyńskich stało się głównym miejscem upamiętnienia warszawskiego getta. W 1946 odsłonięto tutaj pierwszy, a w 1948 – drugi [[Pomnik Bohaterów Getta w Warszawie|pomnik Bohaterów Getta]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Zieliński | imię = Jarosław | tytuł = Spacerownik po żydowskiej Warszawie | wydawca = Agora SA i Muzeum Historii Żydów Polskich | miejsce = Warszawa | data = 2014 | strony = 423 | isbn = 978-83-268-1283-5 | nazwisko2 = Majewski | imię2 = Jerzy S.}}</ref>. W latach 1949–1967 teren wokół placu, na którym znajdują się pomniki, został zabudowany blokami mieszkalnymi osiedla Muranów Północny, zaprojektowanego przez zespół architektów kierowany przez [[Wacław Eytner|Wacława Eytnera]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Orlańska | imię = Barbara | tytuł = Warszawskie osiedla ZOR | wydawca = Wydawnictwo Arkady | miejsce = Warszawa | data = 1968 | strony = 27, 153 | nazwisko2 = Dobrucki | imię2 = Andrzej | nazwisko3 = Orzeszkowski | imię3 = Wacław | nazwisko4 = Zieliński | imię4 = Jan Kazimierz}}</ref>. W 1988 we wschodniej części placu ustawiono kilka bloków [[Trakt Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów w Warszawie|Traktu Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów]] oraz zasadzono Drzewo Wspólnej Pamięci<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Głębocki | imię = Wiesław | tytuł = Warszawskie pomniki | wydawca = Wydawnictwo PTTK „Kraj” | miejsce = Warszawa | data = 1990 | strony = 99 | isbn = 83-7005-211-8}}</ref>. W 1995 przy drzewie odsłonięto [[Pomnik Żegoty w Warszawie|pomnik Żegoty]].
Linia 117:
=== Otwarcie ===
Budynek został udostępniony publiczności 19 kwietnia 2013<ref name="gw20120705">{{cytuj stronę|url=http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,34862,12073236,Muzeum_Zydow_z_niesamowitymi_wystawami__WIZUALIZACJE_.html|tytuł=Muzeum Żydów z niesamowitymi wystawami|autor=Tomasz Urzykowski|język=pl|data dostępu=5 lipca 2012}}</ref><ref name="gw20121018">{{cytuj stronę | url = http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,34862,12690636,Muzeum_jak_z_Biblii_prawie_gotowe__Zobacz_panorame.html | tytuł = Muzeum jak z Biblii prawie gotowe | opublikowany = warszawa.gazeta.pl | data dostępu = 23 października 2012}}</ref>. To tzw. małe otwarcie było związane z obchodami [[70. rocznica
Uroczyste otwarcie wystawy stałej „1000 lat historii Żydów polskich” przez prezydentów: Polski [[Bronisław Komorowski|Bronisława Komorowskiego]] i [[Izrael]]a [[Re’uwen Riwlin|Re’uwena Riwlina]] odbyło się 28 października 2014<ref name="Otwarcie">{{Cytuj stronę | url = http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,34862,16877193,Prezydenci_Polski_i_Izraela_otwieraja_wystawe_Muzeum.html#LokWawTxt | tytuł = Prezydenci Polski i Izraela otworzyli wystawę Muzeum Historii Żydów Polskich | nazwisko = Urzykowski | imię = Tomasz | data = 28 października 2014 | praca = "Gazeta Stołeczna" | opublikowany = warszawa.gazeta.pl | data dostępu = 2014-10-29}}</ref>. W uroczystości wzięli także udział m.in. premier [[Ewa Kopacz]], [[Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej|marszałek Sejmu]] [[Radosław Sikorski]], [[Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej|marszałek Senatu]] [[Bogdan Borusewicz]] oraz prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.senat.gov.pl/aktualnosci/art,7488,marszalek-senatu-wzial-udzial-w-otwarciu-wystawy-glownej-muzeum-polin.html | tytuł = Marszałek Senatu wziął udział w otwarciu wystawy głównej Muzeum POLIN | data = 28 października 2014 | praca = Senat Rzeczypospolitej Polskiej | opublikowany = senat.gov.pl | strony = 2 |data dostępu = 2014-10-31}}</ref>.
Linia 129:
Gmach został zaprojektowany na planie kwadratu, a jego zewnętrzna część została obłożona szklanymi panelami. Pokrywają je hebrajskie i łacińskie litery tworzące słowo ''[[Polin]]'', które jest nawiązaniem do legendy o pierwszych żydowskich osadnikach na ziemiach polskich. Autorką projektu liter jest [[Klementyna Jankiewicz]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://klementyna.com/Museum-of-the-Polish-Jews | tytuł = Museum of the History of Polish Jews, in Warsaw. | autor = Klementyna Jankiewicz | opublikowany = klementyna.com | data dostępu = 2013-10-26}}</ref>.
Hol główny tworzą wysokie, pofalowane ściany, rozcinające gmach równoleżnikowo na dwie nierówne części. Przypomina on swoim kształtem wąwóz, co jest nawiązaniem do przejścia Żydów przez rozstępujące się wody [[Morze Czerwone|Morza Czerwonego]] w drodze do Ziemi Obiecanej, znanego z [[Księga Wyjścia|Księgi Wyjścia]]. Jego symbolika pozostawia szerokie pole do interpretacji<ref name="Borowski2005"/>. Według najczęstszej, pusta przestrzeń holu głównego to symbol przerwania historii polskich Żydów przez [[Zagłada Żydów|Holocaust]]<ref name="Muzeum odważnych pytań5"/>. Zdaniem Rainera Mahlamäkiego może także symbolizować rozproszenie diaspory żydowskiej po świecie<ref name="Chomętowska185">{{Cytuj książkę | nazwisko = Chomątowska | imię = Beata | tytuł = Stacja Muranów | wydawca = Wydawnictwo Czarne | miejsce = Wołowiec | data = 2012 | strony = 185 | isbn = 978-83-7536-449-1}}</ref>. Nadając ścianom holu miękkie, zaokrąglone kształty, architekci chcieli, aby dramatyczne pęknięcie dzielące prostą sześcienną bryłę gmachu muzeum, nie odstraszało, tylko zachęcało do wejścia<ref name="Chomętowska185"/>.
Hol był pierwszą tego typu realizacją w Polsce, jego wykonanie Mahlamäki nazwał „wielkim wyzwaniem”<ref name="KW5"/>. Ściana krzywoliniowa holu została wykonana metodą [[torkret]]u (betonu natryskowego) przez firmę SPB Torkret<ref>{{Cytuj stronę | url = http://szrm.pl/aktualnosci/kolejne-wyroznienie-dla-mhzp/ | tytuł = Kolejne wyróżnienie dla MHŻP | data = 5 kwietnia 2013 | praca = Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta | opublikowany = szrm.pl | data dostępu = 2014-11-10}}</ref>. Według wykonawcy była to największa konstrukcja ściany krzywoliniowej zrealizowana w tej technologii w [[Europa|Europie]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://torkret.com.pl/torkretyarchitektoniczne-c-220.html | tytuł = Torkrety architektoniczne | praca = TORKRET sp. z o.o. sp. k | opublikowany = torkret.com.pl | data dostępu = 2014-11-10}}</ref>. Za ten projekt polska firma SPB Torkret otrzymała nagrodę amerykańskiej organizacji branżowej American Shotcrete Association za 2012 w kategorii najlepszy projekt zrealizowany poza granicami [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.shotcrete.org/pages/membership/project-awards.htm | tytuł = Project Awards. The Eighth Annual Outstanding Shotcrete Project Awardees | praca = American Shotcrete Association | opublikowany = shotcrete.org | data dostępu = 2014-11-13}}</ref>.
Linia 160:
== Wystawa stała „1000 lat historii Żydów polskich” ==
{{Duża grafika|Museum of the History of Polish Jews in Warsaw Main exhibition Paradisus Iudaeorum 01.jpg|700px|<center>Galeria ''Paradisus Iudaeorum'' z makietą [[Kraków|Krakowa]] i [[Kazimierz (Kraków)|Kazimierza]]<center>}}
Wystała stała zajmuje dwie połączone ze sobą kondygnacje podziemne gmachu muzeum<ref name="Supeł14">{{Cytuj pismo | tytuł = Chcemy opowiedzieć o 1000 latach obecności Żydów na terenach dawnej i obecnej Polski. O wystawie głównej Muzeum Historii Żydów Polskich mówi Robert Supeł, dyrektor wykonawczy ds. tej ekspozycji ze Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce | czasopismo = Krajobraz Warszawski | wydawca = Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego Urzędu m.st. Warszawy | wolumin = 141 | strony = 14 | data = Grudzień 2013}}</ref>. Ma powierzchnię ok. 4,2 tys m²<ref name="Umst022014">{{Cytuj stronę | url = http://www.um.warszawa.pl/aktualnosci/ekspozycja-sta-w-muzeum-historii-yd-w-polskich | tytuł = Ekspozycja stała w Muzeum Historii Żydów Polskich | data = 6 lutego 2014 | praca = Urząd m.st. Warszawy | opublikowany = um.warszawa.pl | data dostępu = 2014-11-08}}</ref>. Jej projekt opracował międzynarodowy zespół 120 historyków i muzealników z Polski, [[Izrael]]a i [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] pod kierunkiem dyrektor programowej wystawy profesor [[Barbara Kirshenblatt-Gimblett|Barbary Kirshenblatt-Gimblett]] z [[
* '''Las''' – znajdująca się w tej galerii artystyczna instalacja poprzez legendy i opowieści o pierwszych przybyszach żydowskich na ziemiach polskich wprowadza zwiedzającego w podróż przez tysiąc lat historii<ref name="Muzeum odważnych pytań6">{{Cytuj książkę | tytuł = Muzeum odważnych pytań | wydawca = Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN | miejsce = Warszawa | data = 2014 | strony = 6}}</ref>. Opowiada m.in. legendę o tym, jak uciekający przed prześladowaniami na zachodzie [[Europa|Europy]] Żydzi przybyli na tereny obecnej Polski. Miejsce, do którego dotarli, nazwali – jak podpowiedział im głos, który usłyszeli z nieba – ''Po-lin'' ([[Język polski|pol.]] ''tutaj odpoczniesz''). W ten sposób Polska na tysiąc lat stała się ich największym europejskim domem. Pierwotnie galeria miała przypominać prawdziwy las z pniami drzew i metalowymi liśćmi, jednak ostatecznie została zastąpiona multimedialną projekcją na szklanych taflach<ref name="Joanna Fikus9"/>.
* '''Pierwsze spotkania''' (lata 960–1500) – galeria [[Średniowiecze|średniowieczna]], która rozpoczyna się od przybliżenia okoliczności pojawienia się w X w. na ziemiach polskich pierwszych Żydów. Byli nimi żydowscy kupcy z zachodniej i południowej Europy, wśród nich [[Ibrahim ibn Jakub]] z [[Kalifat Kordoby|kalifatu Kordoby]], który w pozostawionej relacji z podróży po kontynencie jako pierwszy wspomniał o Polsce<ref name="Turski110">{{Cytuj pismo | nazwisko = Podgórska | imię = Joanna | tytuł = Muzeum życia. O tym, jak powstawało Muzeum Historii Żydów Polskich, jak zostało zorganizowane i jakie niesie przesłanie, opowiada Marian Turski | czasopismo = Polityka | wolumin = 43 (2981) | strony = 110 | data = 22.10-28.10.2014}}</ref>. Dalsza części galerii jest poświęcona m.in. pierwszemu żydowskiemu osadnictwu na ziemiach polskich. Na znajdującej się tutaj mapie zaznaczono ok. 100 polskich miast, w których w 1500 zamieszkiwali Żydzi (na mapie umieszczonej w kolejnej galerii, ''Paradisus Iudaeorum'', liczba miejscowości, w których istniały gminy żydowskie, wynosi już 1200)<ref name="Joanna Fikus9"/>.
Linia 167:
* '''Wyzwania nowoczesności''' (1772–1914) – w tej części wystawy został zaprezentowany okres zaborów, kiedy Żydzi dzielili los podzielonego pomiędzy [[Austria|Austrię]], [[Królestwo Prus|Prusy]] i [[Imperium Rosyjskie|Rosję]] państwa. Galerię otwiera sala z pustym fotelem tronowym polskiego króla (replika fotela znajdującego się w Sali Tronowej [[Zamek Królewski w Warszawie|Zamku Królewskiego]] w Warszawie) naprzeciwko którego zawieszono wielkie portrety władców państw zaborczych: [[Franciszek II Habsburg|Franciszka II Habsburga]], [[Fryderyk Wilhelm II Pruski|Fryderyka Wilhelma II Pruskiego]] i [[Katarzyna II Wielka|Katarzyny II Wielkiej]]. Dalej wystawa pokazuje jaką wielką rolę w [[Rewolucja przemysłowa|rewolucji przemysłowej]] na ziemiach polskich odegrali żydowscy przedsiębiorcy, tacy jak [[Izrael Poznański|Izrael Kalmanowicz Poznański]] w [[Łódź|Łodzi]]. Potęgę żydowskich przemysłowców i burzliwy rozwój „Ziemi Obiecanej” symbolizuje kopia głównej bramy wjazdowej na teren [[Fabryka Izraela Poznańskiego w Łodzi|fabryki Poznańskiego]] przy ul. Ogrodowej. Odtworzono tutaj także poczekalnię dworca kolejowego, symbolizującą rewolucję w przemieszczaniu się osób i transporcie towarów. Galeria przedstawia również jakim zmianom ulegały tradycyjne żydowskie obszary życia i obrzędy oraz jak powstawały nowe ruchy społeczne, religijne i polityczne. Symbolem integracji Żydów z chrześcijańską większością jest replika nieistniejącej [[Wielka Synagoga w Warszawie|Wielkiej Synagogi]] w Warszawie, w której do nabożeństw wprowadzono język polski<ref name="Turski112"/><ref name="Miniprzewodnik3"/>. Okres ten to także pojawienie się nowoczesnego [[antysemityzm]]u, któremu polscy Żydzi musieli stawić czoła<ref name="Turski112"/>.
* '''Na żydowskiej ulicy''' (1918–1939) – galeria poświęcona okresowi [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]], uważanemu – pomimo wyzwań, przed jakimi stanęło młode państwo – za drugi złoty wiek w historii polskich Żydów. Inspiracją dla odtworzonego fragmentu ulicy z szyldami, brukiem i latarniami gazowymi była warszawska ulica [[Ulica Nalewki w Warszawie|Nalewki]]<ref name="Turski112">{{Cytuj pismo | nazwisko = Podgórska | imię = Joanna | tytuł = Muzeum życia. O tym, jak powstawało Muzeum Historii Żydów Polskich, jak zostało zorganizowane i jakie niesie przesłanie, opowiada Marian Turski | czasopismo = Polityka | wolumin = 43 (2981) | strony = 112 | data = 22.10-28.10.2014}}</ref>. Dwupoziomowa ekspozycja przybliża również żydowski film i teatr (m.in. znajduje się tutaj mała salka kinowa), życie literackie (warszawska kawiarnia [[Mała Ziemiańska]]), a także działalność polityczną Żydów w Polsce.
* '''Zagłada''' (1939–1945) – ta galeria ukazuje grozę [[
* '''Powojnie''' (od 1944) – ostatnia galeria przedstawia okres od wyzwolenia Polski aż do dnia dzisiejszego. Początek ekspozycji pokazuje dylematy ocalałych z Holocaustu polskich Żydów: „zostać, czy wyjechać”? Większość wyemigrowała z kraju w pierwszych latach po wojnie przede wszystkim z powodu antysemityzmu i pogromów, m.in. w [[Pogrom kielecki|Kielcach]], [[Kraków|Krakowie]] i [[Rzeszów|Rzeszowie]]. Ci, którzy zdecydowali się wtedy pozostać, zostali zmuszeni do wyjazdu w wyniku [[Marzec 1968|antysemickiej nagonki]] władz [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] w marcu 1968. Symbolem tamtych rozstań jest dworzec [[Warszawa Gdańska]]. Kolejną ważną datą jest rok 1989, kiedy rozpoczyna się trwające do dzisiaj odrodzenie niewielkiej, ale bardzo dynamicznej, społeczności żydowskiej.
Wystawa stała pokazuje, że historia polskich Żydów stanowi integralną część historii Polski, a historia narodu żydowskiego byłaby niepełna bez przedstawienia wydarzeń, które rozegrały się na ziemiach polskich<ref name="Miniprzewodnik4">{{Cytuj książkę | tytuł = 1000 lat historii Żydów polskich. Miniprzewodnik po ekspozycji | wydawca = Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN | miejsce = Warszawa | data = 2014 | strony = 4}}</ref>. Wystawa nie koncentruje swego przekazu na [[
W galeriach wystawy stałej znalazły się również elementy obrazujące sytuacje kryzysowe, konflikty oraz trudne aspekty współżycia Żydów i Polaków na przestrzeni wieków. Są to m.in. kopie obrazów z [[Kościół Nawrócenia św. Pawła Apostoła w Sandomierzu|kościoła Nawrócenia św. Pawła Apostoła]] w [[Sandomierz]]u przedstawiających domniemany [[mord rytualny]], informacje o roli Żydów w zarządzaniu [[Pańszczyzna|systemem pańszczyźnianym]] w posiadłościach magnackich, wyzysku robotników przez żydowskich fabrykantów w Łodzi, [[Pogrom w Jedwabnem|pogromie w Jedwabnem]], zdjęcie karuzeli na warszawskim [[Plac Krasińskich w Warszawie|placu Krasińskich]] opisanej przez [[Czesław Miłosz|Czesława Miłosza]] w wierszu ''Campo di Fiori'' oraz pokazanie udziału osób pochodzenia żydowskiego w [[Stalinizm|stalinowskim]] aparacie terroru w Polsce po II wojnie światowej<ref name="Turski112"/><ref name="Pawłowski2014">{{Cytuj pismo | nazwisko = Pawłowski | imię = Bartosz | tytuł = Tysiąc wspólnych lat | czasopismo = Gazeta Wyborcza | strony = 16 | data = 27 października 2014}}</ref>.
Linia 210:
=== Akcja „Żonkile” ===
W kwietniu 2013, w czasie obchodów [[70. rocznica
== Pozostałe informacje ==
Linia 218:
== Otoczenie ==
* [[Ławeczka Jana Karskiego w Warszawie|Ławeczka Jana Karskiego]]
* [[Pomnik
== Zobacz też ==
| |||