Wiktor Emanuel III: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 79.189.101.106 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to MastiBot. |
Merytoryczne |
||
Linia 50:
[[Plik: Patria Esercito Re p419.jpg|thumb|240px|Helena Petrowić-Niegosz, żona Wiktora Emanuela III]]
'''Wiktor Emanuel III''', właśc. '''Wiktor Emanuel Ferdynad Maria January''' ({{W języku|it|Vittorio Emanuele Ferdinando Maria Gennaro}}) (ur. [[11 listopada]] [[1869]] w [[Neapol]]u, zm. [[28 grudnia]] [[1947]] w [[Aleksandria|Aleksandrii]])<ref name=WWI>[http://www.firstworldwar.com/bio/emanuele.htm firstworldwar.com – King Vittorio Emanuele III] {{lang|en}} [dostęp 2012-06-27]</ref> – [[królowie Włoch|król Włoch]] z [[Dynastia sabaudzka|dynastii sabaudzkiej]] od 29 lipca 1900 do 9 maja 1946, [[Władcy Etiopii|cesarz Etiopii]] w latach 1936–1941 (tytuł nieuznany przez większość państw na świecie), [[władcy Albanii|król Albanii]] w latach 1939–1943.
Ze względu na swój niski wzrost i wojenne sukcesy podczas [[Wojna włosko-turecka|wojny włosko-tureckiej]], a potem [[I wojna światowa|I Wojny Światowej,]] doczekał się przydomku Mała Szabla<ref>{{Odn|des Cars|2016|s=41|ref=nie}}</ref>.
== Życiorys ==
Linia 58 ⟶ 60:
Poza obowiązkami monarchy król pozwalał sobie z rzadka na drobne przyjemności – lekturę, łowienie ryb, kolekcjonowanie numizmatów. Styl życia i panowania Wiktora Emanuela III odbiegał znacznie od tego, jaki preferowali jego poprzednicy. Dwór był zdecydowanie mniejszy, a sam monarcha pozostawał nieco w cieniu, ograniczając się do pełnienia funkcji reprezentacyjnych i rozjemczej. Rządził krajem, gdyż od najmłodszych lat wpajano mu poczucie obowiązku, ale w każdej chwili mógłby bez żalu z niego zrezygnować.
=== Podbój Libii ===
Podczas jego rządów w latach 1911-1916 wprowadzone zostało powszechne prawo wyborcze dla mężczyzn, a Włochy pokonały [[Turcja|Turcję]] i zajęły [[Trypolitania|Trypolitanię]]. W 1915 Włochy, kierowane przez [[Antonio Salandra|Antonio Salandrę]], przystąpiły do pierwszej wojny światowej po stronie [[Ententa|ententy]] przeciwko [[Austro-Węgry|Austro-Węgrom]], a 1916 – wypowiedziały wojnę [[Niemcy|Niemcom]]. Niezadowolenie z podziału łupów i trwające nadal tarcia społeczne przyczyniły się do sukcesu [[faszyzm]]u. W wyniku [[Marsz na Rzym|Marszu na Rzym]], Wiktor Emanuel powierzył 29 października 1922 [[Benito Mussolini]]emu misję sformowania rządu. Życie dworskie zostało ograniczone do niezbędnego minimum, co nie przeszkadzało wcale królowi, który lubił pozostawać na uboczu.▼
Późno zjednoczone państwo włoskie nie zdążyło utworzyć imperium kolonialnego na miarę brytyjskiego, czy nawet niemieckiego. Król Wiktor Emanuel III postanowił jednak przejąć posiadłości Imperium Osmańskiego w Afryce - głównie chodziło o tereny dzisiejszej Libii, tj. regiony Trypolitanii, Fazzan i Cyrenajki. Latem 1902 roku rząd włoski zawarł tajne porozumienie z Francją, a w 1909 roku z Rosją, gwarantujące neutralność tych państw podczas ewentualnego konfliktu włosko-tureckiego<ref>{{Odn|des Cars|2016|s=42-43|ref=nie}}</ref>.
Pod koniec września 1911 roku Włochy wystosowały do Turcji ultimatum, a 3 października flota włoska zbombardowała Trypolis. Miasto to, będące największym ośrodkiem urbanizacyjnym regionu zostało zdobyte jeszcze w tym samym miesiącu. W wyniku działań wojennych i podpisanego 5 listopada 1911 roku królewskiego dekretu o przejęciu suwerennej władzy nad Libią, region ten znalazł się pod kontrolą Włoch<ref>{{Odn|des Cars|2016|s=44-47|ref=nie}}</ref>. Traktat pokojowy został podpisany 18 października 1912 roku na terenie Szwajcarii<ref>{{Odn|des Cars|2016|s=52|ref=nie}}</ref>.
Podczas jego rządów w latach 1911-1916 wprowadzone zostało powszechne prawo wyborcze dla mężczyzn, a Włochy pokonały [[Turcja|Turcję]] i zajęły [[Trypolitania|Trypolitanię]].
=== I Wojna Światowa ===
▲
=== II Wojna Światowa ===
[[Włochy]] przystąpiły do wojny [[10 czerwca]] [[1940]] roku jako sojusznik [[III Rzesza|III Rzeszy]]. Wiktor Emanuel czynił wysiłki, by zapobiec wystąpieniu Włoch po stronie Niemiec<ref>Roman Dąbrowski, ''Sto dni Mussoliniego'', Warszawa 2002, s. 41</ref>. Bardzo często występował jako zwolennik neutralności, przy czym jawnie demonstrował swą niechęć do Niemców<ref>Hr. Galeazzo Ciano, ''Pamiętniki 1939-1943'', Warszawa 2001, s. 152</ref>. Hrabia [[Galeazzo Ciano|Ciano]] mówił wprost o germanofobii króla, który nie wierzył w powodzenie militarne. Na tle udziału Włoch w wojnie dochodziło bardzo często do sporów pomiędzy Wiktorem Emanuelem a Mussolinim. Tam gdzie mógł, król sprzeciwiał się [[Duce]]. Opierał się wysłaniu nowych dywizji do [[Rosja|Rosji]]. Był sceptyczny wobec zapewnień dyktatora, że Włochy mają wystarczająco dużo sprzętu wojennego<ref>Hr. Galeazzo Ciano, op. cit., s. 316</ref>.
Po utracie [[Sycylia|Sycylii]] [[25 lipca]] [[1943]] roku Wiktor Emanuel III przyjął Duce na ostatniej audiencji. Po jej zakończeniu z rozkazu króla Mussolini został aresztowany. Nowym szefem rządu został marszałek [[Pietro Badoglio|Badoglio]]. Król doprowadził także do rokowań z [[Alianci|aliantami]].
=== Abdykacja i schyłek życia === Chcąc ratować monarchię włoską, skompromitowaną współpracą z faszyzmem, 9 maja 1946 abdykował na rzecz syna, [[Humbert II|Humberta II]]. W tym samym roku na mocy [[referendum]] utworzono we Włoszech [[Republika|republikę]] (większością tylko 51% głosów) i obaj monarchowie wyemigrowali do [[Egipt]]u<ref>{{Odn|des Cars|2016|s=513|ref=nie}}</ref>. Wiktor Emanuel był namiętnym zbieraczem monet i ich znawcą o sławie światowej. Całą kolekcję ukradziono mu w [[Kair]]ze.
== Rodzina ==
24 października 1896 w [[rzym]]skiej [[Bazylika Matki Bożej Anielskiej i Męczenników|Bazylice Matki Bożej Anielskiej]] Wiktor Emanuel III ożenił się z księżniczką [[Helena Petrowić-Niegosz|Heleną Czarnogórską]].
* Jolanta Małgorzata Milena Elżbieta Romana Maria ''[[:it:Iolanda Margherita di Savoia|(wł. Iolanda Margherita Milena Elisabetta Romana Maria)]]'' (1901-1986)
: ∞ Jerzy Karol Calvi, hrabia Bergolo
Linia 167 ⟶ 181:
* Roman Dąbrowski, ''Sto dni Mussoliniego'', Warszawa 2002.
* Hr. Galeazzo Ciano, ''Pamiętniki 1939-1943'', Warszawa 2001.
* {{Cytuj książkę|nazwisko=des Cars|imię=Jean|tytuł=Berło i krew. Królowie i królowe Europy na wojnie 1914-1945|rok=2016|wydawca=Wydawnictwo Literackie|miejsce=Kraków|strony=|isbn=978-83-08-06217-3}}
{{Władca
| |||