Wikipedia

Manuskrypt Wojnicza: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
wikiz. przypisów
drobne techniczne i red., reorg. ilustracji (co to jest stenograf?; en wiki podaje inny rozmiar)
Linia 1:
[[Plik:Voynich manuscriptManuscript excerpt(172).svgjpg|thumb280px|225px|Pismo manuskryptu Wojnicza.right]]
'''Rękopis Wojnicza'''<ref>{{cytuj pismo |autor = Piotr Cieśliński | tytuł = Tajemnica rękopisu Wojnicza | czasopismo = Gazeta Wyborcza | wolumin = 29 | wydanie = 8060 | strony = 18 |data = 5 lutego 2014 | wydawca = Agora | miejsce = Warszawa | issn = 0860-908X}}</ref> ({{w języku|en|Voynich manuscript}}) – [[pergamin]]owa księga oprawiona w skórę, składająca się pierwotnie ze 136 dwustronnie zapisanych [[welin]]owych kart (czyli 272 stron; do dziś przetrwało 120 kart) formatu 15 na 22,5 &nbsp;cm (6 × 96 × 9 cali), pokrytych rysunkami, wykresami i niezrozumiałym pismem. Swoją nazwę zawdzięcza odkrywcy [[Wilfrid Michael Voynich|Michałowi Wojniczowi]], polskiemu antykwariuszowi i kolekcjonerowi, który w 1912 nabył rękopis od [[Jezuici|jezuitów]] z [[Willa Mondragone|willi Mondragone]] we [[Frascati]]. Do dziś [[rękopis]] uchodzi za jeden z najbardziej tajemniczych rękopiśmiennych zabytków średniowiecza, ponieważ jego autor, [[pismo]] oraz język do dziś pozostają nieznane. Pierwsza [[faksymile]] rękopisu zostało wydane w 2005{{odn|Gawsewitch|2005|s=44}}.
 
Rękopis Wojnicza był i jest przedmiotem intensywnych badań, prowadzonych przez profesjonalnych [[Kryptologia|kryptologów]] i amatorów, m.in. przez uznanych amerykańskich i brytyjskich specjalistów od łamania kodów, którzy działali podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] (żadnemu z nich nie udało się rozszyfrować ani jednego słowa). Ta seria niepowodzeń spowodowała, że rękopis stał się słynnym przedmiotem kryptologii historycznej, ale również dodała wagi teorii mówiącej, że księga jest po prostu wyszukaną [[Mistyfikacja|mistyfikacją]] (dziś nie przyjmuje się tego za pewnik), sekwencją przypadkowych symboli, które nie mają żadnego znaczenia.
 
Badania pergaminu, na którym spisano rękopis, przeprowadzone metodą [[Datowanie radiowęglowe|datowania radiowęglowego]] w latach 2009–2011 przez specjalistów zna [[University of Arizona]] wykazały, że powstał on między 1404 a 1438<ref>{{Cytuj stronę | url =http://www.physorg.com/news/2011-02-experts-age.html | tytuł = Experts determine age of book 'nobody can read' | data dostępu = 2011-02-25 | autor = Daniel Stolte| opublikowany = physorg.com | data = 2011-02-10 | język = en}}</ref>.
 
Rękopis Wojnicza znajduje się od 1969 w zbiorach [[Beinecke Rare Book & Manuscript Library]] Uniwersytetu Yale’a.
 
== Zawartość manuskryptu ==
[[Plik:Michał Wojnicz c. 1885.png|thumb|[[Michał Wojnicz]]]]▼
Według bieżących ustaleń, początkowo księga miała 272 strony w 17 librach po 16 stron każda{{odn|Poundstone|1989|s=194}}. Do dziś zachowało się 240 welinowych stron, a luki w numeracji stron (która zdaje się starsza niż sam tekst) świadczą o tym, że kilku stron brakowało, zanim Wojnicz wszedł w posiadanie księgi. Kontury cyfr wykonano gęsim piórem, a kolorowa farba została naniesiona na cyfry (odrobinę prymitywnie) prawdopodobnie w późniejszym okresie. Istnieją niezbite dowody, że w bliżej nieznanej przeszłości zmieniono kolejność stron{{odn|Pelling|2006|s=19}}.
 
Całość została napisana od lewej do prawej strony, z nieco nierównym prawym marginesem. Dłuższe ustępy podzielono na akapity, niekiedy z [[punktor]]ami po lewej stronie, jednak w manuskrypcie nie ma wyraźnej [[Interpunkcja|interpunkcji]]. Dukt (czyli tempo, staranność i stopień nachylenia, z jakim litery zostały napisane) sugeruje, że skryba rozumiał, co pisze. Manuskrypt nie sprawia wrażenia, że litery miały być wymierzone przed naniesieniem ich na welin (różnią się nieco od siebie, co utrudnia odczyt komputerowy).
 
[[Plik:Voynich manuscript excerpt.svg|thumb|upright=1.1|Pismo manuskryptu Wojnicza]]
Tekst składa się z ponad 170 tys. różnych [[Glif (typografia)|glifów]], zazwyczaj oddzielonych od siebie wąskimi odstępami. Większość glifów została napisana przy pomocy jednego lub dwóch pociągnięć ręki. Mimo sporów dotyczących odrębności niektórych glifów, alfabet składa się z 20 lub 30 znaków i wystarczyłby do napisania praktycznie całego tekstu. Wyjątkiem jest kilkadziesiąt rzadkich znaków pojawiających się raz lub dwa.
 
Luki dzielą tekst na około 35 tys. „słów” różnej długości, przy czym „słowa” te wydają się zgodne z pewnego rodzaju zasadami fonetycznymi i gramatycznymi, np. pewne znaki muszą się pojawić w każdym słowie (jak [[Samogłoska|samogłoski]] w języku angielskim lub łacińskim), z kolei inne nigdy nie następują po sobie, niektóre mogą być podwajane, a inne nie.
Linia 20:
[[Przetwarzanie języka naturalnego|Analiza statystyczna]] tekstu ukazuje schematy podobne do tych w językach naturalnych. Przykładem może być częstotliwość występowania słów, która jest zgodna z [[prawo Zipfa|prawem Zipfa]]. Również [[Entropia (teoria informacji)|entropia]] słowa podobna jest do tej w języku łacińskim lub angielskim<ref>[http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qa3926/is_200110/ai_n8973053/ Gabriel Landini: ''Dowody na lingwistyczną strukturę manuskryptu Wojnicza przy użyciu analizy spektralnej'', 2001].</ref>. Pewne słowa pojawiają się tylko w niektórych fragmentach lub tylko na kilku stronach, inne z kolei są obecne w całym tekście. Jest bardzo niewiele powtórzeń wśród ponad tysiąca „etykiet” dołączonych do ilustracji. W sekcji zielarskiej pierwsze słowo na każdej stronie występuje tylko i wyłącznie tam, być może jest to nazwa omawianej rośliny.
 
Z drugiej jednak strony język manuskryptu Wojnicza jest całkiem niepodobny do [[Języki w Europie|języków europejskich]] pod kilkoma względami. Po pierwsze, nie ma w nim praktycznie żadnych słów składających się z więcej niż dziesięciu znaków. Niewiele jest też słów jedno- lub dwuliterowych słów. Rozkład liter w słowie jest też dość specyficzny. Niektóre znaki występują tylko na początku słowa, inne tylko na końcu, a jeszcze inne zawsze w środku. Jest to fenomen spotykany w alfabetach [[Języki semickie|semickich]], a nie w [[Łacina|łacinie]] czy [[Cyrylica|cyrylicy]] (z wyjątkiem greckich liter [[beta]] i [[sigma]]).
 
Manuskrypt zawiera więcej powtórzeń niż typowe języki europejskie. Są przypadki, gdzieNiekiedy to samo „słowo” pojawia się nawet trzy razy z rzędu. Również wyrazy, które różnią się tylko jedną literą, powtarzają się niezwykle często.
 
Słów, które przypominają pismo łacińskie, jest w manuskrypcie niewiele. Cztery linijki tekstu na ostatniej stronie, poza dwoma wyrazami, zostały napisane (nieco zniekształconymi) literami łacińskimi. Czcionka taPismo przypomina europejskie alfabety z XV wieku, jednak słowa nie mają sensu w żadnym języku<ref>Sean B. Palmer (2004): „[http://inamidst.com/voynich/michitonese Notes on f116v’s Michitonese]”.</ref>. Serie diagramów w sekcji astronomicznej zawierają nazwy dziesięciu miesięcy (od marca do grudnia) napisane alfabetem łacińskim z pisownią wskazującą na średniowieczne języki [[Francja|Francji]] lub [[Półwysep Iberyjski|Półwyspu Iberyjskiego]]<ref>Sean B. Palmer (2004): „[http://inamidst.com/voynich/months Voynich Manuscript: Months]”.</ref>. Nie wiadomo jednak, czy te fragmenty pisane literami łacińskimi były częścią oryginalnego tekstu, czy zostały dodane w późniejszym czasie.
 
[[Plik:F34r.jpg|thumb|Sekcja zielarska zawiera ilustracje roślin.]]▼
[[Plik:Voynich Manuscript (135).jpg|thumb|Sekcja biologiczna zawiera zwarty tekst i ilustracje przedstawiające kąpiące się, nagie kobiety.]]▼
[[Plik:Voynich manuscript bathtub2 example 78r cropped.jpg|thumb|Szczegół z ilustracji w sekcji biologicznej.]]▼
== Ilustracje ==
▲[[Plik:F34r.jpg|thumb|Sekcja zielarska zawiera ilustracje roślin.]]
▲[[Plik:Voynich Manuscript (135).jpg|thumb|Sekcja biologiczna zawiera zwarty tekst i ilustracje przedstawiające kąpiące się, nagie kobiety.]]
▲[[Plik:Voynich manuscript bathtub2 example 78r cropped.jpg|thumb|Szczegół z ilustracji w sekcji biologicznej.]]
 
Manuskrypt zawiera wiele [[Ilustracja|ilustracji]],. jednak nieNie rzucają one światła na treść manuskryptu, alejednak pokazują, że księga składa się z sześciu sekcji, różniących się stylem i treścią. Prawie na każdej stronie widnieje co najmniej jedna ilustracja, z wyjątkiem ostatniej sekcji, która składa się wyłącznie z tekstu. Manuskrypt zawiera następujące sekcje:
 
* ''Zielarska'' – na każdej stronie znajduje się jedna lub dwie ilustracje danej rośliny oraz tekst. Jest to typowy format europejskich [[zielnik]]ów z tamtego okresu. Niektóre rysunki stanowią większe i wyraźniejsze kopie szkiców, znajdujących się w sekcji farmaceutycznej. Identyfikacja tych roślin nie jestpowiodła jednak możliwasię.
 
W 1944 roku [[Hugh O’Neill]] opublikował artykuł, w którym stwierdził, że razem z zespołem botaników zidentyfikował następujące rodzaje i gatunki: [[pokrzywa]], [[podejźrzon księżycowy]], [[słonecznik zwyczajny]] i [[papryka]]. Nasiona dwóch ostatnich rodzajów mogły pojawić się w Europie po drugiej podróży [[Krzysztof Kolumb|Kolumba]] w roku 1493<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = O’Neill | imię = Hugh | tytuł = Botanical Observations on the Voynich MS. | czasopismo = Speculum | wolumin = 19 | wydanie = 1 | strony = 126 | rok = 1944 | miesiąc = styczeń | język = en}}</ref>.
* ''Astronomiczna'' – sekcja ta zawiera [[diagram]]y kołowe, np. niektóre z nich przedstawiają [[Gwiazda wielokrotna|słońca]], [[Naturalny satelita|księżyce]] lub [[Gwiazda|gwiazdy]], będące elementami [[Astronomia|astronomii]] i [[Astrologia|astrologii]]. Jeden z szeregów dwunastu diagramów przedstawia typowe symbole [[Gwiazdozbiór|konstelacji]] [[zodiak]]alnych (np. [[gwiazdozbiór Ryb]], [[Gwiazdozbiór Byka|Byka]], myśliwego z [[Kusza|kuszą]] oznaczającego znak [[Gwiazdozbiór Strzelca|Strzelca]] itp.). Postaci kobiet przedstawione na ilustracjach są w większości przypadkówprzeważnie nagie. Każda z nich trzyma w ręku coś, co przypomina oznaczoną gwiazdę lub łańcuch albo sznur, na końcu którego przymocowana jest gwiazda. Dwie ostatnie strony tej sekcji (gwiazdozbiór [[Gwiazdozbiór Wodnika|Wodnika]] i [[Gwiazdozbiór Koziorożca|Koziorożca]], czyli okolice stycznia i lutego) zaginęły, a gwiazdozbiór Barana i Byka jest podzielony na cztery pary diagramów, po piętnaście gwiazd w każdym. Niektóre z tych diagramów znajdują się na rozkładanych kartkach.
* ''Biologiczna'' – zawiera zwarty, ciągły tekst, przeplatany ilustracjami przedstawiającymi głównie małe, nagie kobiety, kąpiące się w kałużach lub pojemnikach połączonych zawiłą siecią rur w kształcie organów ludzkich. Niektóre kobiety mają na głowach korony.
* ''Kosmologiczna'' – zawiera więcej diagramów kołowych, które są jednak niewyraźne i niezrozumiałe. W tej sekcji również znajdują się rozkładane kartki. Jedna z nich składa się aż z sześciu stron i zawiera pewnego rodzaju mapy lub diagramy z dziewięcioma „wyspami” połączonymi groblami, zamkami oraz prawdopodobnie wulkanem.
* ''Farmaceutyczna'' – znajduje się w niej wiele podpisanych rysunków, przedstawiających oddzielne części roślin (korzenie, liście itp.), przedmioty podobne do słoików aptecznych, narysowane wzdłuż brzegu strony, a także tekst.
* ''Przypisy'' – zawierają one wiele krótkich fragmentów tekstu. Każdy tekst oznaczony jest punktorem w kształcie kwiatu lub gwiazdy.
 
== Historia ==
▲[[Plik:Michał Wojnicz c. 1885.png|thumb|upright|[[Michał Wojnicz]]]]
Historia manuskryptu jest nadal pełna luk, szczególnie pod względem jego powstania<ref>[http://www.voynich.nu/history.html Długa droga: Znana historia manuskryptu (ang.)].</ref>. Ponieważ alfabet manuskryptu nie przypomina żadnego znanego pisma, a jego treść nie została nadal rozszyfrowana, jedynym dowodem na wiek oraz pochodzenie manuskryptu są ilustracje, szczególnie stroje i uczesania postaci ludzkich, a także zamki widoczne na diagramach. Wszystkie te detale są typowo europejskie i na ich podstawie naukowcywnioskuje twierdząsię, że księga pochodzi z lat 1450–1520. Teoria ta wsparta jest również innymi dowodami.
 
Pierwszym udokumentowanym właścicielem manuskryptu był Georg Baresch, mało znany alchemik, który mieszkał w [[Praga|Pradze]] na początku XVII wieku. Najwidoczniej Baresch, tak jak współcześni badacze, był zaintrygowany tajemniczą księgą, która przez tyle lat „bezużytecznie zajmowała miejsce w jego bibliotece”<ref>List Georga Barescha do Athanasiusa Kirchera, 1639 Archiwa Pontifikalnego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie, zbiór APUG 557, ozn. 353.</ref>. Gdy dowiedział się, że [[Athanasius Kircher]], jezuita i naukowiec z Collegio Romano, opublikował słownik [[Język koptyjski|języka koptyjskiego]] oraz rozszyfrował [[Pismo hieroglificzne|egipskie hieroglify]], wysłał (dwa razy) fragment kopii manuskryptu Kircherowi do [[Rzym]]u z prośbą o wskazówki. List Barescha do Kirchera z 1639 roku, który został niedawno{{kiedy|data=2017-09}} odnaleziony przez René Zandbergen, jest najstarszym źródłem informacji o manuskrypcie, jakie do tej pory znaleziono.
 
Nie wiadomo, czy Kircher odpowiedział na list, ale najwidoczniej był wystarczająco zainteresowany, by wyrazić chęć nabycia księgi, której wydania Baresch jednak odmówił. Po śmierci Barescha manuskrypt został oddany jego przyjacielowi, [[Jan Marek Marci|Janowi Markowi Marciemu]] (Johannes Marcus Marci), ówczesnemu rektorowi [[Uniwersytet Karola w Pradze|Uniwersytetu Karola w Pradze]]. Marci natychmiast wysłał księgę do Kirchera, swego długoletniego przyjaciela i korespondenta. List towarzyszący, który Marci przesłał wraz z manuskryptem w 1666 roku, jest dołączony do księgi do dnia dzisiejszego.
 
Przez kolejne dwieście lat nie odnotowano żadnej wzmianki na temat manuskryptu, ale najprawdopodobniej był on przechowywany razem z resztą korespondencji Kirchera w bibliotece Collegio Romano (dzisiejszy [[Papieski Uniwersytet Gregoriański]]). Prawdopodobnie księga pozostała tam do czasu, kiedy oddziały [[Wiktor Emanuel II|Wiktora Emanuela II]] napadły naopanowały miasto w 1870 roku i dokonały aneksji [[Państwo Kościelne|Państwa Kościelnego]]. Nowy rząd włoski postanowił skonfiskować mienie Kościołakościelne, m.in. bibliotekę Collegio Romano. Jednak badania wskazują na fakt, że wcześniej wiele ksiąg zostało zabranych z biblioteki do zbiorów prywatnych bibliotek uniwersyteckich, co uchroniło je przed konfiskatą. Wśród tych zbiorów znajdowała się też korespondencja Kirchera oraz prawdopodobnie manuskrypt Wojnicza, ponieważ jest on do dziś oznaczony jako własność Petera Beckxa, przełożonego [[Jezuici|Towarzystwa Jezusowego]] i ówczesnego rektora Uniwersytetu.
 
Prywatna biblioteka Beckxa została przeniesiona do Willii Mondragone. Około 1912 roku Collegio Romano znalazło się przypuszczalnie w trudnej sytuacji finansowej, bowiem zdecydowano się sprzedać (w tajemnicy) niektóre z jego zbiorów. Wtedy Michał Wojnicz nabył trzydzieści manuskryptów, a wśród nich znajdował się również ten, który terazdziś nosi jego imię.
 
W roku 1915 odbyła się wystawa jego zbiorów w [[Chicago]], która trwała od 7 października do 3 listopada. Wśród licznych, bezcennych manuskryptów i książek zaprezentowano Manuskrypt Wojnicza, który został uznany za jeden z najważniejszych w całej kolekcji<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Anonymous | tytuł = The Voynich Collection | czasopismo = Bulletin of the Art Institute of Chicago | wolumin = 9 | wydanie = 7 | strony = 97–100 | data = 1915-11-01 | język = en }}</ref>.
 
W 1930 roku, a więc po śmierci Wojnicza, księgę odziedziczyła wdowa po nim, pisarka [[Ethel Lilian Voynich]], córka matematyka [[George Boole|George’a Boole’a]]. Po jej śmierci w 1960 roku manuskrypt stał się własnością jej bliskiej przyjaciółki Anne Nill, która rok później sprzedała księgę właścicielowi antykwariatu Hansowi P. Krausowi. Ten nie znalazłszy kupca na księgę, przekazał ją 1969 roku [[Uniwersytet Yale|Uniwersytetowi Yale]], gdzie znajduje się do dziś w Bibliotece Rzadkich Ksiąg Beinecke’a pod numerem katalogowym MS 408.
 
== Teorie dotyczące autorstwa ==
Wiele osób było branych pod uwagę przy ustalaniu autora manuskryptu Wojnicza.
[[Plik:Roger-bacon-statue.jpg|thumbnailthumb|upright=.9|[[Roger Bacon]]]]
[[Plik:John Dee Ashmolean.jpg|thumbnailthumb|upright=.9|[[John Dee]]]]
[[Plik:EdwKelley.jpg|thumbnailthumb|upright=.9|[[Edward Kelley]]]]
List Marciego z 1666 roku do Kirchera zawiera informację przekazaną mu przez jego zmarłego przyjaciela [[Raphael Sobiehrd-Mnishovsky|Raphaela Mnishovsky’ego]], mówiącą o tym, że cesarz [[Rudolf II Habsburg|Rudolf II]] (panował w latach 1552–1612) nabył manuskrypt za 600 dukatów[[dukat]]ów (równowartość 30 80030 800 dolarów w roku 2005), będąc przekonanym, że autorem jest wszechstronnie uzdolniony [[Zakon Braci Mniejszych|franciszkanin]] [[Roger Bacon]] (1214–1294).
 
Mimo że Marci zastrzegł, iżże „wstrzymuje się z opinią” na temat tej teorii, Wojnicz potraktował ją bardzo poważnie i zrobiłstarał wszystko, bysię ją potwierdzić. Jego przekonanie miało znaczący wpływ na próby rozszyfrowania tekstu przez następne 80 lat. Jednak uczeni, którzy przyglądali się manuskryptowi i którym znane są prace Bacona, odrzucili taką możliwość. Mnishovsky zmarł w 1644 roku, a transakcja została przeprowadzona przed abdykacją Rudolfa w 1611 roku, co najmniej 55 lat przed listem Marciego.
 
Założenie, że to Roger Bacon był autorem manuskryptu, doprowadziło Wojnicza do wniosku, że jedyną osobą, która mogła sprzedać manuskrypt Rudolfowi był [[John Dee]], podróżnik, nadworny matematyk i astrolog królowej [[Elżbieta I Tudor|Elżbiety I]], znanej z posiadania okazałej kolekcji prac Bacona. Z tą teorią zgadza się również badacz manuskryptu Wojnicza, Gordon Rugg. John Dee i jego asystent [[Edward Kelley]] (uważany za [[Medium (osoba)|medium]]) mieszkali w Czechach przez kilka lat, gdzie chcieli sprzedawać swoje usługi cesarzowi. Jednak w swoich starannie prowadzonych dziennikach Dee ani słowem nie wspomina sprzedaży księgi, co sprawia, że teoria staje się mało prawdopodobna. Możliwe jest też, że to sam Dee był autorem tekstu i rozsiał plotkę o autorstwie Bacona w nadziei, że później sprzeda manuskrypt.
 
Towarzysz Johna Dee, Edward Kelley, był samozwańczym alchemikiem, który twierdził, że potrafi zamienić [[miedź]] w [[złoto]] za pomocą tajemnego proszku, który wykopał z grobu biskupa z [[Walia|Walii]]. Utrzymywał też, że jest w stanie przywoływać anioły i prowadzić z nimi długie rozmowy, które Dee sumiennie zapisywał. Językiem aniołów miał być [[Język enochiański|enochiański]], zawdzięczający swą nazwę [[Enoch]]owi, biblijnemu ojcu [[Matuzalem]]a. Legenda głosi, że aniołowie zabrali go na wycieczkę po Niebie. Po powrocie napisał on książkę o tym, co zobaczył. Niektórzy sugerują, że skoro Kelley mógł wymyślić język enochiański, aby zakpić z Johna Dee, był również zdolny do sfabrykowania manuskryptu Wojnicza w celu wyłudzenia pieniędzy od cesarza (który i tak już płacił Kelleyowi za piastowanie posady alchemika).
 
=== Inne teorie ===
Fotokopie pierwszej strony manuskryptu zawierają niewyraźne ślady pisma, które zostało usunięte. Z pomocą substancji chemicznych można odczytać imię ''Jacoba Tepenece''. Przyjmuje się, że jest to imię Jakuba Hořčický’ego z Tepenec, znanego pod łacińskim imieniem i nazwiskiem [[Jacobus Sinapius]], który żył w latach 1575–1622. Był on osobistym lekarzem Rudolfa II, specjalizował się w [[Ziołolecznictwo|ziołolecznictwie]], a także opiekował się cesarskimi ogrodami botanicznymi. Wojnicz i wiele innych osób po nim wywnioskowało na podstawie tego „podpisu”, że Jakub miał w posiadaniu manuskrypt jeszcze przed Bareschem. Widziano w tym potwierdzenie historii MnishovskyegoMnishovsky’ego.
 
Jednakże pismo to nie pasuje do podpisu Jakuba, znalezionego w dokumencie zlokalizowanym przez Jana Hurycha w 2003 roku<ref>{{Cytuj stronę | url = http://hurontaria.baf.cz/CVM/b12.htm | tytuł = The New Signature of Horczicky and the Comparison of them all}}</ref>. Możliwe, że tekst na stronie ''f1r'' został dodany przez późniejszego właściciela lub bibliotekarza i jest jedynie próbą odgadnięcia, kto był autorem manuskryptu. W jezuickich księgach historycznych, do których dostęp miał Kircher, Jakub Hořčický jest jedynym alchemikiem bądź doktorem z dworu Rudolfa II, który zasługiwał na jednostronicowy wpis (dla przykładu [[Tycho Brahe]] jest jedynie pokrótce wspomniany). Ponadto substancje chemiczne użyte przez Wojnicza tak zniszczyły welin, że podpis jest dziś ledwo widoczny. Zatem istnieją podejrzenia, że podpis został spreparowany przez samego Wojnicza w celu uwiarygodnienia teorii Rogera Bacona.
 
Marci poznał Kirchera, kiedy przewodniczył delegacji z Uniwersytetu Karola w Rzymie w 1638 &nbsp;r. Przez następne 27 lat naukowcy wielokrotnie pisali do siebie na różne tematy naukowe. Podróż Marciego była częścią trwającego sporu o utrzymanie autonomii świeckiej części Uniwersytetu w stosunku do zakonu jezuitów, który prowadził konkurencyjne kolegium [[Clementinum]] w Pradze. Pomimo starań, dwie uczelnie zostały połączone w 1654 roku pod władzą jezuitów. Stąd pojawiły się spekulacje, że polityczna niechęć do jezuitów spowodowała, iżże Marci spreparował listy Barescha, a następnie cały manuskrypt Wojnicza, w celu obnażenia i skompromitowania Kirchera.
 
Marci mógł być odpowiednią osobą do tego zadania ze względu na osobowość i wiedzę, a Kircher był dla niego łatwym celem. Rzeczywiście, cała akcja podrobienia listów Barescha przypomina mistyfikację, którą niegdyś sporządził orientalista Andreas Mueller w celu oszukania Kirchera. Mueller napisał niezrozumiały tekst i wysłał go do Kirchera z notatką, że tekst pochodzi z Egiptu. Poprosił Kirchera o przetłumaczenie pisma, co ten niezwłocznie uczynił.
Linia 81 ⟶ 82:
Warto zauważyć, że jedynymi dowodami na istnienie osoby Barescha są trzy listy wysłane do Kirchera: jeden przez samego Barescha w 1639 roku i dwa przez Marciego mniej więcej rok później. Ciekawe jest również, że korespondencja pomiędzy Marcim a Kircherem kończy się na 1666 roku, w którym powstał list dołączony do manuskryptu Wojnicza. Jednak skryta niechęć Marciego, jaką darzył jezuitów, wydaje się jedynie domysłem, ponieważ Marci był wiernym katolikiem, kształcił się u jezuitów, a krótko przed śmiercią w 1667 roku został honorowym członkiem zakonu.
 
Około roku 1618 Raphael Mnishovsky, kryptolog, znajomy Marciego, który uchodził za znakomitego znawcę teorii Bacona, wynalazł [[szyfr]], który – jak twierdził – jest nie do złamania. Wysnuto zatem teorię, iżże napisałto on napisał manuskrypt Wojnicza, aby zastosować swój wynalazek w praktyce, natomiast Baresch stał się jego mimowolnym królikiem doświadczalnym. Po tym, jak Kircher opublikował jego książkę o języku koptyjskim, Mnishovsky podobno stwierdził, że zbicie z tropu Kirchera przyniesie mu większą satysfakcję, niż zmylenie Barescha. Zatem namówił alchemika, żeby zwrócił się do jezuitów o pomoc. Wymyślił historię Rogera Bacona, by zmotywować Barescha. Sprostowanie wystosowane w liście dołączonym do manuskryptu mogło sugerować, iżże Marci podejrzewał kłamstwo. Jednak nie ma w tej sprawie oczywistych dowodów.
 
Dr Leonell C. Strong, naukowiec specjalizujący się w dziedzinie onkologii i zarazem amator w dziedzinie kryptografii, próbował rozszyfrować manuskrypt Wojnicza<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko =Strong | imię = Leonell C. | tytuł = Anthony Askham, the author of the Voynich Manuscript | czasopismo = [[Science]] | wolumin =101 | wydanie =2633 | strony = 608–609 | data = 1945-06-15 | język = en}}</ref>. Stanowczo twierdził, iżże składał on się on z „ciekawego podwójnego systemu postępu arytmetycznego złożonego alfabetu”. Uważał również, że na podstawie tekstu można twierdzić, że manuskrypt został napisany w XVI wieku przez angielskiego pisarza Anthony’ego Aschama, którego dzieła zawierają ''Mały Zielnik'', opublikowany w 1550 roku. Choć manuskrypt zawiera sekcje przypominające zielnik, głównym argumentem przeciw tej teorii jest to, że nie wiadomo, gdzie Anthony zdobył taką wiedzę literacką i kryptologiczną.
 
Nick Pelling wysnuł w swojej książce teorię, głoszącą,według iżktórej manuskrypt Wojnicza został napisany przez Antonio Averlino, renesansowego architekta z Włoch (znanego również jako „Filarete”){{odn|Pelling|2006|s=19}}. WedługAverlino teorii Pellinga, Averlinojakoby usiłował dotrzeć do [[Stambuł]]u około 1465 roku i zaszyfrował w manuskrypcie część swoich badań, by umożliwić przekazanie wiedzy [[Turcy osmańscy|Turkom osmańskim]] po przekroczeniu granicy weneckiej. Teoria ta jest oparta wyłącznie na poszlakach.
 
Pelling bada różne cechy zaszyfrowanego tekstu i sugeruje, jakie sposoby szyfrowania mogły zostać użyte przez Averlino. Nie potrafi on jednak rozszyfrować tekstu. Jeśli Pelling ma rację, manuskrypt został zaszyfrowany przy zastosowaniu wielu skomplikowanych metod, m.in. „sfałszowanych” artefaktów. Twierdzi również, że większość zapisków na marginesie jest również fałszywa, i że zostały one celowo zastosowane, by zmylić specjalistów od łamania kodów.
 
Na łamach amerykańskiego magazynu ''[[Renesans]]'' opublikowano teorię H.R. Santa Coloma, która wskazuje na pewne podobieństwa między niektórymi przedmiotami z ilustracji manuskryptu a wczesnymi mikroskopami. Osobą blisko powiązaną z wczesnym rozwojem mikroskopii jest Cornelius Drebbel. Dzięki temu autor zauważył podobieństwa między artystycznym stylem Drebbela i ilustracjami w manuskrypcie. Ponadto Drebbel został czołowym alchemikiem Rudolfa II w czasie, kiedy John Dee też mógł przebywać na jego dworze. Na tej podstawie można twierdzić, że manuskrypt Wojnicza może być notatnikiem Drebbela, zawierającym obserwacje z eksperymentów alchemicznych, który zostawił w Pradze po zamachu stanu w 1611 roku.
Linia 95 ⟶ 96:
 
== Teorie dotyczące zawartości i przeznaczenia manuskryptu ==
[[Plik:68r.jpg|thumb|300pxupright=1.5|Rozkładane ilustracje w manuskrypcie przedstawiają diagramy przypominające obiekty astronomiczne.]]
 
Ogólne wrażenie, jakie sprawiają zachowane karty manuskryptu, sugeruje, iżże pełnił on rolę kodeksu aptecznego i dotyczy [[Medycyna|medycyny]] średniowiecznej lub nowożytnej. Jednak tajemnicze szczegóły na ilustracjach wywołały falę teorii na temat pochodzenia księgi, jej treści oraz przeznaczenia.
 
Pierwsza sekcja księgi jest prawie w całości poświęcona zielarstwu. Jednak próby zidentyfikowania roślin na podstawie próbek i ilustracji współczesnych zielników nie powiodły się. Jedynie kilka roślin (m.in. [[fiołek trójbarwny]] i [[niekropień]]) może zostać zidentyfikowanych z całkowitą pewnością. Ilustracje „zielarskie”, które pasują do szkiców farmakologicznych, wydają się ich dokładnymi kopiami, z wyjątkiem brakujących części, które zostały uzupełnione nienaturalnie wyglądającymi detalami. Wiele ilustracji wydaje się łączyć korzenie, liście oraz kwiaty, pochodzące z różnych gatunków roślin.
 
Brumbaugh twierdził<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Brumbaugh | imię = Robert S. | tytuł = The Solution of the Voynich „Roger Bacon” Cipher | czasopismo = The Yale University Library Gazette | wolumin = 49 | wydanie = 4 | strony = 347–355 | rok = 1975 | miesiąc = kwiecień | język =en}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Brumbaugh | imię = Robert S. | tytuł =Botany and the Voynich „Roger Bacon” Manuscript Once More | czasopismo = Speculum | wolumin = 49 | wydanie = 3 | strony = 546–548 | rok = 1974 | miesiąc = lipiec | język = en}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Brumbaugh | imię = Robert S. | tytuł = The Voynich 'Roger Bacon' Cipher Manuscript: Deciphered Maps of Stars | czasopismo = Journal of the Warburg and Courtauld Institutes | wolumin = 39 | strony = 139–150 | rok = 1976 | język = en}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Brumbaugh | imię = Robert S. | tytuł = The Voynich Cipher Manuscript: a Current Report | czasopismo = The Yale University Library Gazette | wolumin = 61 | wydanie = 3/4 | strony = 92–95 | rok = 1987 | miesiąc = kwiecień | język = en}}</ref>, że jedna z ilustracji przedstawiała [[słonecznik]] (sprowadzony do Europy z [[Ameryka|Ameryki]]), co możemogłoby pomócbyć pomocne w ustaleniu daty powstania manuskryptu i stać się punktem wyjścia do badań nad jego pochodzeniem. Jednak podobieństwo jest niewielkie, szczególnie gdy porówna się je z dzikimi gatunkami. Rośliny te mogą być równie dobrze gatunkami z tej samej rodziny [[Aster|astrowatych]], obejmującej [[Stokrotka|stokrotkę]], [[rumianek pospolity]] i 30 tys. innych gatunków z całego świata.
 
Naczynia oraz rury w sekcji biologicznej mogą wskazywać na powiązania z [[Alchemia|alchemią]], co byłoby istotne, gdyby księga zawierała receptury na mikstury medyczne. Jednak podręczniki do alchemii z tamtego okresu zawierają identyczne pismo obrazkowe, za pomocą którego przedstawia się procesy i substancje w postaci obrazków (np. orzeł, ropucha, człowiek w grobowcu, para w łóżku) lub symboli alchemicznych (takich, jak kółko z krzyżykiem). Żaden z tych znaków nie został rozpoznany w manuskrypcie.
 
Sergio Toresella, specjalista od starożytnych zielników, zauważył, że manuskrypt Wojnicza może być zielnikiem alchemicznym, który nie ma nic wspólnego z alchemią, ale jest fikcyjnym zielnikiem ze zmyślonymi ilustracjami, jaki zwykli nosić znachorzy, aby zaimponować swoim pacjentom. Najwidoczniej gdzieś na północy Włoch istniał mały przemysł wiejski, wydający takie księgi. Jednak od manuskryptu Wojnicza różnią się one nieco stylem oraz formą, ponadto wszystkie zostały napisane prostym językiem.
Linia 119 ⟶ 120:
Tą hipotezą kierowali się naukowcy, którzy próbowali odszyfrować tekst manuskryptu w XX wieku. Nad manuskryptem na początku lat pięćdziesiątych pracował nieoficjalny zespół kryptografów z [[National Security Agency|Agencji Bezpieczeństwa Narodowego]], prowadzony przez Williama F. Friedmana. Proste [[Szyfr podstawieniowy|szyfry podstawieniowe]] mogą być wykluczone, ponieważ są bardzo łatwe do złamania. W związku z tym skupiono się na [[Szyfr polialfabetyczny|szyfrach polialfabetycznych]], wymyślonych przez [[Leon Battista Alberti|Albertiego]] w latach sześćdziesiątych XV wieku. Takim szyfrem jest między innymi popularny [[szyfr Vigenère’a]], który mógł zostać wzmocniony poprzez użycie zer lub podobnych symboli, zmianę ustawienia liter, sztuczny podział wyrazów itd. Niektórzy uważali, że przed zakodowaniem usunięto samogłoski.
 
Głównym argumentem na rzecz tej teorii jest to, że użycie dziwnego alfabetu przez europejskiego pisarza może być tłumaczone jedynie tym, iżże chciał on coś ukryć. W rzeczy samej Roger Bacon znał się na szyfrach, a oszacowana data powstania manuskryptu pokrywa się z narodzinami kryptografii jako usystematyzowanej dziedziny naukowej. Natomiast przeciwko tej teorii świadczy fakt, że szyfr polialfabetyczny zwykle narusza „naturalne” cechy statystyczne, które mimo to możemy zaobserwować w manuskrypcie Wojnicza, na przykład [[prawo Zipfa]]. Chociaż szyfry polialfabetyczne zostały wynalezione około 1467 roku, tak naprawdę stały się popularne dopiero w XVI wieku, czyli dużo później, niż powstał manuskrypt.
 
Zgodnie z teorią „szyfru z książki szyfrów”, „słowa” z manuskryptu miały być kodami, które należy odszukać w „słowniku” lub książce szyfrów. Głównym dowodem potwierdzającym tę teorię jest podobieństwo wewnętrznej struktury i rozkładu długości tych słów oraz [[Rzymski system zapisywania liczb|cyfr rzymskich]], których w tamtych czasach używano do tworzenia kodów. Jednakże szyfry oparte na książkach są przydatne jedynie w krótkich komunikatach, ponieważ są wyjątkowo kłopotliwe, zarówno w tworzeniu, jak i odszyfrowywaniu.
 
=== Mikrografia ===
Najstarsze próby rozszyfrowania tajemnicy księgi Wojnicza (a także jedne z pierwszych prób rozszyfrowania w ogóle) miały miejsce w 1921 roku i dokonał ich William Newbold z [[University of Pennsylvania|Uniwersytetu Pensylwanii]]. Jego osobliwa hipoteza mówiła, że widoczny tekst sam w sobie nie ma żadnego znaczenia, jednak każda osobna „litera” złożona jest z serii drobnych znaków dostrzegalnych jedynie przy [[Powiększenie|powiększeniu]]. Znaki te są podobnojakoby oparte na starożytnych greckich [[Stenografia|stenografach]], tworzących drugi poziom tekstu, który zawiera w sobie prawdziwą treść. Newbold twierdził, że wykorzystał tę wiedzę do opracowania całych fragmentów tekstu, dowodząc w ten sposób autorstwa Bacona oraz odnotowując tym samym użycie [[Mikroskop|mikroskopu optycznego]] czterysta lat przed [[Antoni van Leeuwenhoek|Leeuwenhoekiem]].
 
Jednak John Manly z [[University of Chicago|Uniwersytetu w Chicago]] zauważył wiele błędów w teorii Newbolda<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko =Manly | imię =John Matthews | tytuł =Roger Bacon and the Voynich MS | czasopismo =Speculum | wolumin =6 | wydanie =3 | strony =345–391 | rok =1931 | miesiąc =lipiec | język =en}}</ref>. Każdy stenograf miał mieć wiele znaczeń, przy czym nie wiadomo było, jakie znaczenie zostało zamierzone przez autora. Teoria Newbolda zakładała również dowolne kombinacje znaków w celu otrzymania zrozumiałego tekstu łacińskiego. W ten sposób system staje się elastyczny i można go odczytywać za pomocą mikroskopijnych znaków, które są same w sobie złudne. Choć w [[Język hebrajski|języku hebrajskim]] istnieje tradycja mikrografii, w żaden sposób nie przypomina ona kształtem znaków, które wyodrębnił Newbold. Po bliższym prześledzeniu tekstu manuskryptu okazało się, że są to jedynie zwykłe załamania, powstające podczas wysychania atramentu na nierównym welinie. Jest to przykład efektu zwanego [[pareidolia|pareidolią]]. Wskutek obalenia teorii Newbolda próby odczytania manuskryptu metodą mikrografii nie są dziś brane pod uwagę.
 
=== Steganografia ===
Teoria [[Steganografia|steganografiisteganograficzna]] mówi, że tekst manuskryptu Wojnicza sam w sobie nie skrywa żadnego znaczenia, ale zawiera informacje ukryte w niewidocznych na pierwszy rzut oka szczegółach, np. druga litera każdego słowa lub liczba liter w każdej linijce. Taka technika nazywana steganografią jest bardzo stara i została opisana przez Johannesa Trithemiusa w 1499 &nbsp;r. Niektórzy twierdzą, że tekst był wyodrębniany za pomocą specjalnego urządzenia, skonstruowanego przez [[Girolamo Cardano|Girolama Cardana]]. Trudno potwierdzić lub zaprzeczyć tej teorii, ponieważ teksty steganograficzne są trudne do jednoznacznego odszyfrowania. Argument podważający tę teorię jest taki, że wykorzystywanie zaszyfrowanego tekstu podważa główny cel steganografii, którym jest ukrycie samego istnienia tajnej informacji.
 
=== Egzotyczny język naturalny ===
Lingwista Jacques Guy niegdyś stwierdził, że tekst manuskryptu Wojnicza mógł być napisany w jakimś egzotycznym języku za pomocą zmyślonego alfabetu. Struktura słów jest rzeczywiście podobna do struktury słów wielu rodzin językowych wschodniej i środkowej części Azji, głównie rodziny chińsko-tybetańskiej ([[język chiński]], [[Język tybetański|tybetański]] oraz [[Język birmański|birmański]]), [[Języki austroazjatyckie|austroazjatyckiej]] ([[Język wietnamski|wietnamski]], [[Język khmerski|khmerski]] itp.) oraz prawdopodobnie [[Języki dajskie|rodziny dajskiej]] ([[Język tajski|tajski]], [[Język laotański|laotański]] itp.). W wielu z tych języków „słowa” mają tylko jedną sylabę, a sylaby mają bogatą strukturę. Jest to cecha [[Język tonalny|języków tonalnych]], w których znaczenie słów zależy od ich tonacji.
 
Teoria ta jest wiarygodna pod względem historycznym. Podczas gdy tamte języki można odnaleźć w rdzennych tekstach, język manuskryptu był najwyraźniej zbyt skomplikowany dla przyjezdnych z Zachodu. Spowodowało to wynalezienie kilku zapisów [[Fonetyka|fonetycznych]], głównie za pomocą liter łacińskich, ale czasem też przy użyciu wymyślonych alfabetów. Chociaż znane przykłady pochodzą z późniejszych okresów, niż manuskrypt Wojnicza, w historii zapisałyzapisało się setkiwielu odkrywców i misjonarzy, którzy mogli tego dokonać, nawet przed wyprawą [[Marco Polo]] z XIII wieku, ale szczególnie po tym, jak [[Vasco da Gama]] w 1499 roku popłynął szlakiem morskim na Daleki Wschód. Autor manuskryptu Wojnicza mógł zatem pochodzić ze wschodniej części Azji, lecz być mieszkańcem Europy, gdzie zdobywał wiedzę podczas misji.
 
Głównym argumentem przemawiającym zaZa tą teorią jestprzemawia togłównie, że wszystkie właściwości tekstu manuskryptu odpowiadają cechom języków Wschodu{{fakt|data=2017-09}}. Po prześledzeniu tekstu stwierdzono, że zawiera on podwójne i potrójne słowa, które występują w języku chińskim i wietnamskim z prawie taką samą częstotliwością, jak w manuskrypcie Wojnicza. Wyjaśnia to również brak [[liczebnik]]ów oraz zachodnich cech składniowych (takich, jak [[Przedimek|przedimki]] i [[Łącznik (gramatyka)|łączniki]]), jak i niemożność rozpoznania ilustracji. Kolejną wskazówką są dwa duże, czerwone symbole na pierwszej stronie, które przypominają jakby tytuł chińskiej książki, który został odwrócony i źle skopiowany. Widoczny podział roku na 360 stopni (zamiast 365 dni) w grupach po 15 oraz rozpoczęcie roku od znaku Ryb jest cechą charakterystyczną [[Kalendarz chiński|kalendarza chińskiego]]. Głównym argumentem przeciwkoPrzeciwko tej teorii jest faktświadczy, iżże nikt (łącznie z naukowcami z Chińskiej Akademii Nauk w Pekinie) nie potrafił wskazać na ilustracjach żadnych wyraźnych przykładów azjatyckich symboli lub elementów naukowych.
 
W 2003 polski badacz [[Zbigniew Banasik (lingwista)|Zbigniew Banasik]] ogłosił wyniki swoich prac nad manuskryptem, przedstawił alfabet (jego zdaniem [[Język mandżurski|języka mandżurskiego]]) i fragment tekstu rozszyfrowanej pierwszej strony<ref>[http://www.ic.unicamp.br/~stolfi/voynich/04-05-20-manchu-theo/ Zbigniew Banasik’s Manchu theory] {{Lang|en}} ic.unicamp.br [dostęp 2011-05-20].</ref>.
 
Jim Child, znawca [[języki indoeuropejskie|języków indoeuropejskich]], wysunął sugestię, iżże manuskrypt napisany został we wczesnym [[Język niemiecki|języku niemieckim]]<ref>[http://www.nsa.gov/public_info/_files/tech_journals/Voynich_Manuscript_Revisited.pdf James R. Child: ''The Voynich Manuscript Revisited''] {{Lang|en}} nsa.gov [dostęp 2011-05-20].</ref>.
 
=== Glosolalia ===
Linia 149 ⟶ 150:
O ile w przypadku glosolalii tekst tworzony jest często w wymyślonym języku (zazwyczaj złożonym z fragmentów języka ojczystego autora), o tyle wymyślanie całego pisma jest w tym przypadku rzadkością. Kennedy i Churchill zwrócili uwagę na podobieństwa między ilustracjami narysowanymi przez [[Hildegarda z Bingen|Hildegardę z Bingen]], kiedy cierpiała na [[Migrena|migrenę]], a manuskryptem Wojnicza. Napady migreny mogły powodować u niej stany podobne do transu, w trakcie którego powstawały takie glosolalia. Znaczące cechy znalezione w obu pracach obfitują w motywy „strumienia gwiazd” oraz liczne postaci przypominające [[nimfy]], które widoczne są w sekcji biologicznej manuskryptu.
 
Nie ma jednak wystarczających dowodów, aby obalić lub udowodnić wiarygodność tej teorii bez rozszyfrowania tekstu. Kennedy i Churchill sami nie są przekonani co do słuszności tej hipotezy, jednak uważają ją za prawdopodobną. JednymTeorii z mankamentów tej teorii jest to, żeta nie wyjaśnia onajednak rozmyślnej struktury manuskryptu ani kunsztownie stworzonych części astrologicznej i botanicznej.
 
=== Języki sztuczne ===
Charakterystyczna wewnętrzna struktura „słów” w manuskrypcie Wojnicza doprowadziła Williama F. Friedmana oraz Johna Tiltmana do przypuszczeń, że tekst mógł zostać napisany [[Języki sztuczne|językiem sztucznym]], w szczególności językiem filozoficznym lub [[Języki aprioryczne|apriorycznym]]. W językach z tej klasy słownictwo jest uporządkowane według systemu kategorii tak, aby ogólne znaczenie słowa mogło zostać wywnioskowane na podstawie sekwencji liter. Na przykład w nowoczesnym języku sztucznym ''[[Język ro|ro]]'', ''bofo-'' oznacza kategorię kolorów. Zatem każde słowo zaczynające się tymi literami, będzie oznaczało nazwę koloru: ''bofoc'' znaczy czerwony, zaś ''bofof'' żółty. Jest to wersja schematu klasyfikacji książek, używana w wielu bibliotekach, gdzie np. P oznacza język i literaturę, PA – [[Język grecki|grekę]] i [[Łacina|łacinę]], PC – [[języki romańskie]] itd.
 
Koncepcja ta jest dość stara (została wspomniana już w pracy Johna Wilkinsa „Philosophical''Philosophical Language”Language'' z 1668 roku), w dalszym ciągu jednak zakłada, że manuskrypt Wojnicza powstał dwieście lat później niż zostało tojest przyjęte. Najbardziej znane przykłady pokazują, że utworzono podtematy poprzez dodanie przyrostków. W rezultacie pewne kategorie zawierają wiele słów z podobnymi przedrostkami. Na przykład wszystkie nazwy roślin zaczynać się będą podobnymi literami, tak samo w przypadku nazw chorób itp. Cechy te mogłyby więc wyjaśniać pełen powtórzeń tekst Wojnicza. Jednakże nikt do tej pory nie byłudało w staniesię ustalić znaczenia przedrostków i przyrostków w tym manuskrypcie.
 
=== Teoria Leo Levitova ===
{{Dopracować|sekcja|ta sekcja jest niezrozumiała}}
Leo Levitov w swojej książce „Solution''Solution of the Voynich Manuscript: A Liturgical Manual for the Endura Rite of the Cathari Heresy, the Cult of Isis”Isis'' (1987) uznał manuskrypt za niezakodowaną transkrypcję „poliglotycznego języka mówionego”<ref>[http://web.archive.org/web/*/http://www.geocities.com/ctesibos/voynich/levitov2.htm Krytyczna analiza tekstu Levitova].</ref>. Zdefiniował to jako „język literacki, który byłby zrozumiały dla ludzi, którzy nie rozumieją łaciny, i którym ten język mógłby być czytany”. Proponowana przez niego metoda odkodowania zakładała, że trzy litery Wojnicza składają się na sylabę. Dzięki łączeniu sylab powstaje mieszanka języka niderlandzkiego ze słowami zapożyczonymi z [[Język starofrancuski|języka starofrancuskiego]] i [[Język staro-wysoko-niemiecki|staro-wysoko-niemieckiego]].
 
Według Levitova rytuał „endura”''endura'' (wytrwanie) nie był niczym innym, jak obrządkiem samobójczym, dokonywanym przez ludzi, którzy wierzyli, że są bliscy śmierci. Ceremoniał ten kojarzony jest z wiarą [[Katarzy|katarską]] (chociaż wiarygodność tego rytuału jest nadal wątpliwa). Levitov wyjaśnia, że fantazyjne rośliny z ilustracji nie przedstawiają żadnego gatunku flory, lecz są ukrytymi symbolami wiary katarów. Kobiety w zbiornikach wodnych o skomplikowanej instalacji są symbolem samego rytuału samobójstwa, popełnianego poprzez podcinanie żył w trakcie ciepłej kąpieli.
 
Teoria ta jest kwestionowana na podstawie kilku dowodów. Po pierwsze, wiara katarska jest szeroko pojętym [[gnostycyzm]]em chrześcijańskim i w żaden sposób nie jest związana z kultem bogini [[Izyda|Izis]]. Po drugie, zgodnie z teorią Levitova manuskrypt powstał w XII lub XIII wieku, czyli kilka stuleci wcześniej, niż uważają eksperci. Po trzecie, rytuał endury polega na głodzeniu się, a nie podcinaniu żył. Levitov nie wskazał innych dowodów poza wyjaśnieniem swojej teorii.
 
=== Teoria Stephena Baxa ===
W 2014 roku Stephen Bax, brytyjski językoznawca, przedstawił nową hipotezę zgodnie z którą manuskrypt jest faktycznie zielnikiem lub podręcznikiem medycznym napisanym w jednym z języków indoeuropejskich, który w momencieczasie jego powstania był stosowany w formie mówionej i nie posiadałmiał rozpowszechnionego alfabetu. W związku z tym autorzy książki posłużyli się alfabetem wymyślonym przez siebie lub kogoś innego, który jednak nie upowszechnił się i został zapomniany. Bax oparł swoją analizę na fragmentach tekstu pod rysunkami roślin, które zinterpretował jako podpisy z ich nazwami, a następnie próbował odtworzyć alfabet posługując się nazwami tych roślin w różnych językach indoeuropejskich. Na tej podstawie uzyskał fragment hipotetycznego alfabetu, który daje dość dobrą zgodność w przypadku około dziesięciu narysowanych w książce roślin<ref>{{cytuj stronę | url = http://stephenbax.net/?page_id=198 | autor = Stephen Bax | tytuł = Voynich Manuscript}}</ref>.
 
== Poszukiwania ==
Wojnicz nie poradził sobie z księgą. Żaden z zaangażowanych przezeń naukowców, żaden z fachowców-deszyfrantów nie tylko nie potrafił odczytać tajemniczego pisma, ale nawet określić, jakiego rodzaju jest to pismo. Przypomina nieco [[Pismo dewanagari|devanagari]], ale z całą pewnością nim nie jest. Nie sposób jednocześnie określić, kiedy dokument mógł powstać. Jeśli twórca manuskryptu pisał na starym welinie, to pod uwagę można brać każdą datę, aż po rok 1912. W latach 80. specjaliści-kryptolodzy wznowili prace nad manuskryptem, stosując technikę komputerową najnowszej generacji, niestety bez rezultatów. Problem polega na tym, że niektóre „litery” w poszczególnych „słowach” wyglądają inaczej niż w innych, więc nie wiadomo, czy są to te same litery. Każdy [[Szyfrogram (kryptografia)|kryptogram]] posiada własny [[kod]] szyfrowy, który ma umożliwić wtajemniczonemu odczytanie treści. Na samym końcu manuskryptu Wojnicza znajduje się jeden krótki wiersz (wyraźnie odseparowany od treści), który mógłby być kluczem do szyfru, ale nie wiadomo, jakie słowo/ bądź słowa należy pod ów szyfr podłożyć. NawetRównież komputery okazały się narzędziem bezużytecznym do odkodowania tekstu. Manuskrypt Wojnicza pozostaje nieodczytany.
 
== Wnioski ==
Po długich badaniach księgi naukowcy doszli do co najmniej kilku przeciwstawnych wniosków, że jest to:
* zbiór odkryć lub myśli Bacona, zapisanych bardzo wymyślnym szyfrem;
* modlitewnik lub święta księga [[Katarzy|Katarów]], przypadkiemocalona nieod spalonaspalenia przez [[Inkwizycja|Świętą Inkwizycję]];
* ciąg znaków bez żadnego znaczenia, spreparowany przez kogoś (John Dee?) celem wyłudzenia pieniędzy (w tym wypadku od cesarza);
* żart średniowiecznego szarlatana, jak np. dwudziestowieczny [[Codex Seraphinianus]];
Linia 178 ⟶ 180:
 
== Manuskrypt Wojnicza w fikcji ==
* W grze fabularnej ''[[Zew Cthulhu (gra fabularna)|Zew Cthulhu]]'' manuskrypt jest uważany za kopię ''[[Necronomicon|Necronomiconu]]''. <!-- to pomysł autorów gry, czy też wzięte z Lovecrafta? -->
* W grze fabularnej House of the Blooded manuskrypt ten jest podawany (w podręczniku) jako źródło wiedzy o nieistniejącej obecnie cywilizacji, będącej inspiracją przy tworzeniu tej gry.
* W grze przygodowej ''Broken Sword – The Sleeping Dragon'' manuskrypt jest przepowiednią końca świata i wskazówką gdzie się znajduje punkt przecięcia linii siły geomagnetycznej.
Linia 185 ⟶ 187:
* W powieści Michaela Cordy’ego ''Źródło życia'' (2008).
* W powieści Hanny Fronczak ''Od nowiu do pełni'' (2009) księga jest humbugiem napisanym przez dwóch alchemików.
* W powieści ''Tajemniczy Manuskrypt ('' (aut. Enrique Joven)
* W powieści Waldemara Łysiaka ''Satynowy magik'' (2011) jedna z głównych postaci, Satin Retea, jest przez pewien czas w posiadaniu manuskryptu i sprawia wrażenie, jakoby potrafił go odczytać. Niestety nie dzieli się wiedzą na temat treści.
* W grze ''[[Assassin’s Creed IV: Black Flag]]'' manuskrypt jest powiązany z „Tymi, Którzy Przybyli Przed Nami”.
* W książce Arkadiusza Niemirskiego ''Pan Samochodzik i europejska przygoda'' (2002) bohaterowie poszukują drugiej części manuskryptu dzięki czemu pojawia się kilka informacji o samym manuskrypcie Wojnicza oraz jest informacja o odszyfrowaniu manuskryptu i utajnieniu tego faktu.
* W książce MaxaMaksa MacCoy’a „Indiana''[[Indiana Jones#Max McCoy|Indiana Jones i kamień filozoficzny”filozoficzny]]'' (1995)
 
{{Przypisy}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Manuskrypt_Wojnicza”