Insurekcja kościuszkowska: Różnice pomiędzy wersjami

Po klęsce [[wojna polsko-rosyjska 1792|wojny polsko-rosyjskiej]] w [[1792]] roku terytorium [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] było okupowane przez [[Armia Imperium Rosyjskiego|wojska rosyjskie]]. Władze [[konfederacja targowicka|konfederacji targowickiej]] pod dyktando [[Ambasadorowie i posłowie rosyjscy w Rzeczypospolitej 1763–1794|posła rosyjskiego]] przeprowadziły likwidację dzieła [[konstytucja 3 maja|Konstytucji 3 Majamaja]]. Wojska rosyjskie dokonywały wielu grabieży, połączonych z represjami politycznymi. Nastąpiło załamanie gospodarcze i finansowe państwa. [[Kryzys bankowy w Polsce w 1793|Upadło siedem największych banków warszawskich]], łącznie z domem bankowym [[Piotr Fergusson Tepper|Piotra Fergussona Teppera]]. Potęgowała się drożyzna żywności. Targowiczanie wprowadzili [[cenzura|cenzurę]], zakazując wyrażania opinii krytycznych wobec rządów konfederacji targowickiej i [[Katarzyna II Wielka|Katarzyny II]] (tytułowanej oficjalnie „Najjaśniejszą Imperatorową”) oraz jej czeladzi wojskowej i cywilnej. Zlikwidowano proreformatorskie tytuły prasowe. W księgarniach przeprowadzano [[cenzura|spisy książek zakazanych]]. Nastąpiło przerwanie kontaktów kulturalnych z [[Europa Zachodnia|Europą Zachodnią]]. Zmuszono do wyjazdu ze stolicy posła [[Francja|francuskiego]] [[Marie Louis Descorches|Marie Louisa Descorchesa]]. Policja represjonowała najmniejszy objaw sympatii dla [[rewolucja francuska|rewolucji francuskiej]]. Społeczeństwo polskie przeprowadziło bojkot towarzyski [[Rosjanie|Rosjan]] – np. dowódca wojsk rosyjskich w Warszawie gen. [[Michaił Kachowski]] nie mógł zorganizować balu, ponieważ damy polskie odmówiły przyjęcia zaproszeń.

Po obaleniu Konstytucji 3 maja część wspierających ją emigrantów osiadła w [[Lipsk]]u, gdzie Marie Louis Descorches doprowadził do powstania tzw. Komitetu Emigracyjnego. Na początku 1793 roku komitet wysłał w tajnej misji do [[Paryż]]a [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszkę]], który miał przedstawić rządowi francuskiemu plan zakładający wzniecenie w Polsce przy pomocy francuskiej ''rewolucji całkowitej'' i rozpoczęcie wojny z Rosją, Austrią i Prusami. W czasie przejazdu przez Belgię Kościuszko spotkał się z generałem [[Charles François Dumouriez]]em, którego zapoznał z planami przeprowadzenia insurekcji w Polsce. Pozostający w zmowie z Austriakami Dumouriez, plany te później wydał Prusakom, ci oddali je Rosjanom. Paryska misja Kościuszki nie przyniosła zamierzonego skutku, rząd francuski nie złożył żadnych zobowiązań stronie polskiej, zachęcając jedynie do wywołania powstania<ref>[[Bartłomiej Szyndler]], ''Powstanie kościuszkowskie 1794'', Warszawa 1994, s. 24-32.</ref>.

Po odprawie oficerów garnizonu krakowskiego, Tadeusz Kościuszko wraz z [[Józef Wodzicki|Józefem Wodzickim]] udali się na [[Msza|mszę]] do [[Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Krakowie|kościoła kapucynów]], po wysłuchaniu której w [[Domek loretański w Krakowie|domku loretańskim]] złożyli u stóp ołtarza szable, które zostały poświęcone przez gwardiana. Następnie ująwszy szable w dłonie ślubowali, że gotowi są oddać swoje życie dla obrony ojczyzny<ref>[[Bartłomiej Szyndler]], ''Powstanie kościuszkowskie 1794'', Warszawa 1994, s. 67.</ref>.

Akt powstania nadawał Kościuszce tytuł [[Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej|Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej]] i składał w jego ręce całkowitą władzę. Poważnym problemem stało się rozbudowanie szczupłych dotychczas wojsk powstańczych. Kościuszko ''...rozporządzał jednym bataljonem regimentu II (Wodzickiego) i jednym III (Czapskiego) w łącznej sile 800 ludzi, i brygadą Manżeta (10 szwadronów). W tym czasie zbliżał się do Krakowa brygadjer Madaliński ze swą dawniej już zbuntowaną brygadą, do 1000 koni i nadciągały trzy bataljony dalsze, III i VI regimentu. Te oddziały, razem do 4000 ludzi, stanowiły jedyną czynną siłę insurekcji w chwili wybuchu'' (pisownia oryginalna). Kościuszko wydał uniwersał, zgodnie z którym z każdych 5 domów (''dymów'') miał się stawić rekrut pieszy ubrany, oporządzony, wyposażony w karabin, pikę lub siekierę oraz jeden rekrut konny na 50 ''dymów''. Oprócz poboru zaciągali się także ochotnicy, którzy byli kierowani do artylerii, wojsk inżynieryjnych i formacji strzelców pieszych. Kościuszko wprowadził służbę w milicji mężczyzn w wieku 18-28 lat nie mieszczącychniemieszczących się w wojsku regularnym. Z milicji tworzone były w miastach bataliony, współdziałające z wojskiem regularnym a niekiedy regimenty piesze<ref>M. Kukiel, ''Zarys historji wojskowości w Polsce'', Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej, Kraków 1929, s. 176.</ref>. Pobór do wojska przebiegał jednak z oporami i na terenie województwa krakowskiego nie udało się osiągnąć spodziewanej liczby 10 tysięcy żołnierzy. Były również ogromne trudności z uzbrojeniem, dlatego też rozpoczęto formowanie oddziałów [[kosynierzy|kosynierów]], uzbrojonych w piki i osadzone na sztorc [[kosa bojowa|kosy]].

W sierpniu 1974 roku na terenie [[Wielkopolska|Wielkopolski]] wybuchło inspirowane insurekcją kościuszkowską [[Powstanie wielkopolskie 1794 roku|powstanie wielkopolskie]], które stłumione zostało przez wojsko pruskie w grudniu tego roku.

* [[28 sierpnia]] [[1794]] załamało się silne natarcie pruskie na olszynę powązkowską bronioną przez [[Jan Henryk Dąbrowski|Jana Henryka Dąbrowskiego]], wspartego przez Kościuszkę. Był to ostatni wielki szturm na pozycje polskie. W toku walk na przedpolach Warszawy, wojsko pruskie stopniało do 18 tys. Straciło prawie połowę stanu wyjściowego. W nocy z 5 na 6 września, wojska pruskie i rosyjskie odstąpiły od Warszawy. Prusacy odeszli do Wielkopolski, a Rosjanie za Pilicę.

* [[21 sierpnia]] [[1794]] do insurekcji przystąpiła [[Wielkopolska]], gdzie wybuchło inspirowane insurekcją [[Powstanie wielkopolskie 1794 roku|powstanie wielkopolskie]].