Katapulta startowa: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
uzupełnienia i ulepszenia
Linia 3:
 
[[Plik:FA-18C launch from CVN-74.jpg|thumb|Start [[McDonnell Douglas F/A-18 Hornet|F/A-18 Hornet]] z katapulty lotniskowca.]]
'''Katapulta startowa samolotu''' – urządzenie stałe lub przewoźne, umożliwiające start samolotu z pasa o ograniczonej długości. ObecniePrzede najczęściejwszystkim stosowane na okrętach – obecnie jedynie na [[lotniskowiec|lotniskowcach]], gdyż. zeZe względu na dużą masę i małą wydajność nie zyskały popularności w lotnictwie lądowym. Opracowywane rozwiązania katapult wystrzeliwujących samolot z dowolnego miejsca na lądzie nie wyszły poza stadium eksperymentów, a obecniei zaniechano dalszego rozwoju tego typu konstrukcji ze względu na upowszechnienie się samolotów o zdolnościach [[VTOL]].
 
Zadaniem współcześnie stosowanych katapult startowych jest wspomaganie startu samolotów przez nadanie im większego przyspieszenia umożliwiającego osiągnięcie [[Prędkość startowa|prędkości startowej]] na krótkim odcinku pokładu startowego. Urządzenia tego typu mają postać wbudowanego w pokład startowy toru ze znajdującym się poniżej tłokiem wyposażonym w specjalny uchwyt do zaczepiania przedniego koła samolotu. Pod wpływem wysokiego ciśnienia [[Para wodna|pary]] poruszający się tłok ciągnie za sobą samolot i w czasie około 4 sekund nadaje mu prędkość, która wraz z prędkością lotniskowca i czołowego [[wiatr]]u (start odbywa się przy kursie okrętu pod wiatr), zapewnia osiągnięcie odpowiedniej [[siła nośna|siły nośnej]] i start maszyny. Niektóre samoloty marynarki, np. [[North American FJ Fury|North American FJ-2 Fury]], posiadały wyższą goleń przedniego koła, dzięki temu zwiększał się [[kąt natarcia]] skrzydeł, co ułatwiało start.
 
W okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej w katapulty dla [[wodnosamolot]]ów były wyposażane różne klasy większych okrętów, w tym [[krążownik]]i i [[pancernik]]i. Rzadziej stosowano wystrzeliwanie samolotów z podwoziem kołowym, np. ze statków typu [[Catapult aircraft merchant |CAM]]. Po wojnie ich użycie zostało ograniczone do wystrzeliwania samolotów z podwoziem kołowym z lotniskowców. Aż do zakończenia [[II wojna światowa|II wojny światowej]] większość katapult startowych na lotniskowcach była napędzana hydraulicznie, istniały też katapulty prochowe. Pierwsze, bardziej efektywne katapulty parowe zastosowano na [[Wielka Brytania|brytyjskim]] lotniskowcu [[HMS Perseus (1945)|HMS „Perseus”]] w połowie [[Lata 50. XX wieku|lat 50.]] Zapewniały one większą moc niż hydrauliczne i umożliwiały start dużo cięższym [[Samolot myśliwski|myśliwcom]] odrzutowym. Na początku [[XXI wiek|XXI]] wieku rozpoczęto prace nad zbudowaniem elektrycznej katapulty startowej ''Electromagnetic Aircraft Launch System'' opartej na [[silnik liniowy|silniku liniowym]]. Wprowadzenie nowych katapult elektromagnetycznych ma na celu podniesienie niezawodności okrętu i kontynuowanie startów samolotów także w przypadku awarii systemów parowych. W niektórych obecnie projektowanych lotniskowcach przewiduje się zainstalowanie właśnie takich rozwiązań.
 
Na początku [[XXI wiek|XXI]] wieku rozpoczęto prace nad zbudowaniem elektromagnetycznej katapulty startowej (''Electromagnetic Aircraft Launch System'', EMALS) opartej na [[silnik liniowy|silniku liniowym]]. Wprowadzenie katapult elektromagnetycznych ma na celu podniesienie niezawodności okrętu i kontynuowanie startów samolotów także w przypadku awarii systemów parowych. Pierwszym lotniskowcem, w którym zastosowano katapulty elektromagnetyczne, jest amerykański [[USS Gerald R. Ford (CVN-78)|USS „Gerald R. Ford” (CVN-78)]], który wszedł do służby w 2017 r.<ref name=jarocki>Michał Jarocki, ''Lotniskowce przyszłości'', „Raport - Wojsko Technika Obronność” nr 09/2017, s.80-82</ref>. Zaletą jest też około dwukrotnie mniejsza masa (ok. 225 t) i ilość zajmowanego miejsca w stosunku do katapult parowych, zmniejszenie obciążeń działających na strukturę płatowca, zmniejszenie liczby obsługi oraz usunięcie gorącej pary jako nośnika<ref name=jarocki/>.
 
Poza Stanami Zjednoczonymi, [[Rosja|Rosją]] i [[Francja|Francją]], większość państw posiadających lotniskowce skłania się bardziej do zastosowania samolotów pionowego startu i lądowania, głównie [[McDonnell Douglas AV-8B Harrier II|AV-8B Harrier II]], które mogą startować ze znacznie mniejszych i tańszych jednostek pływających. Rosyjski samolot [[Su-33]] jest w stanie wystartować z pokładu lotniskowca bez użycia urządzeń wspomagających, ale tylko przy zredukowanej masie paliwa i uzbrojenia. [[United States Navy|Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych]] używa katapult do rozpędzania samolotów załadowanych uzbrojeniem o dużej masie, oraz większych maszyn, których ciąg silników nie zapewnia dostatecznej mocy do rozpędzenia ich do prędkości startowej na ograniczonej długości pasa startowego lotniskowca.
 
SamolotyUkład, startującew którym samoloty startują z lotniskowców przy pomocy katapult startowych określa się angielskim skrótem [[CATOBAR]]. W celu zapewnienia bezpiecznego lądowania tego typu maszyn na pokładach lotniskowców konieczne jest stosowanie [[Aerofiniszer|lin hamujących]] skracających dobieg samolotu.
 
{{Przypisy}}
[[Kategoria:Maszynoznawstwo]]
[[Kategoria:Konstrukcja okrętów]]
[[Kategoria:Typy startu i lądowania]]